[februari 1868
De Engelse vertaling van de M.H. verschijnt]
Begin februari 1868
De engelse vertaling van de Max Havelaar verschijnt met het onderstaande titelblad. Het is een boek van X + 2+ 411 blz. op goed papier in donkerbruine band. Tegenover het titelblad bevindt zich een uitvouwbare kaart van Java, achterin het boek een uitvouwbare tweekleurige kaart van Dutch Possessions in Indian Archipelago. De tekst heeft talrijke verklarende voetnoten. (M.M.)
Een der exemplaren in het M.M. is door de eerste eigenaar gedateerd: Ed. Colston Edinburgh. Feb. 25, 1868.
Er is méer reden om te twijfelen aan de juistheid van de woorden Translated from the Original Manuscript, dan aan de bedoeling ervan. Deze immers is duidelijk: te laten zien dat Van Lenneps ‘rechten’ niet in het geding waren. Het is echter zeer de vraag, of Multatuli in 1867 wel een manuscript bezat. Het handschrift dat in 1860 voor de druk was gebruikt, is hem nooit teruggegeven, en hij heeft er, voorzover bekend, ook nooit om gevraagd. Op een bepaald ogenblik meende hij zelfs dat Van Lennep het aan de Maatschappij der Ned. Letterkunde te Leiden ten geschenke had gegeven. Het is in 1910 te voorschijn gekomen uit de nalatenschap van de eerste uitgever, De Ruyter, en toen overgedragen aan de vereniging het Multatuli-Museum. Op dit handschrift kan Nahuijs dus niet gedoeld hebben. Maar er was, zoals men weet, een klad-handschrift aan voorafgegaan. De mogelijkheid dat Multatuli dit in 1867 nog bezat, is denkbaar maar wel hoogst onwaarschijnlijk. In elk geval volgt de vertaling de indeling in hoofdstukken, zoals die in 1860 door Van Lennep was aangebracht, mét de toevoegingen zoals: ‘Vervolg van het opstel van Stern’, waarvan het auteursrecht uitsluitend aan Van Lennep toekwam. In de tweede plaats komt de zin over de opvolger van Duymaer van Twist, waarvan Nahuijs later (vgl. 7 maart) mededeelt dat nu de oorspronkelijke tekst wordt gevolgd, niet overeen met het handschrift - tenzij men veronderstelt dat er juist hier verschil is geweest tussen het eerste manuscript en het net-schrift dat als kopij heeft gediend. Ten
Auteursrechtelijk beschermd