Volledige werken. Deel 12. Brieven en dokumenten uit de jaren 1867-1868

[april 1867
Nederland publiceert Huets beoordeling]

Begin april 1867

Het maandblad Nederland, onder redactie van T. van Westrheene Wz., publiceert Huets beoordeling van Multatuli's brochure. Eerste deel. Amsterdam, Loman & Verster. 1867. blz. 320-335.

Dit artikel met de ironische titel Bemoediging bevat op blz. 323 de beroemd geworden vergelijking van de Camera Obscura en de Max Havelaar, en op blz. 324 de karakteristiek: Hij is in Nederland de virtuoos van het sarkasme.

Huets beschouwing is opgenomen in deel II van zijn Litterarische Fantasien en Kritieken. Afgezien van ondergeschikte wijzigingen ligt het verschil vooral in het weglaten van een destijds actuële noot bij een volzin vlak voor het slot. Volzin en voetnoot in ‘Nederland’ luiden als volgt:

Eenmaal is het den heer Dekker overkomen te worden verloochend in eene memorie van toelichting, waarin, uit averechtse politiek, tot aanbeveling eener kultuurwet welke aan Max Havelaar de kroon opzette, aan de inconsequentie van konservativen meer bewijskracht toegekend werd, dan aan het met bloed geschreven getuigenis van de welsprekendste der liberalen.¹⁾

1) In eene andere memorie van toelichting, van zeer jonge dagteekening en uitgegaan van een minister der tegenovergestelde rigting, wordt de regtmatigheid der traktementsverhooging van de inlandsche Hoofden op Java door de Regering erkend. Dat Multatuli indertijd gestraft is, omdat hij die regtmatigheid te vroeg heeft ingezien, dit laat zich hooren. De wijze komt in deze wereld juist op zijnen tijd. Niettemin zou het gezond verstand des grooten publieks het niet meer dan billijk vinden, indien op de begrooting van de traktementsverhooging der inlandsche Hoofden een nationale belooning uitgetrokken stond voor den man, door wiens toedoen zij het voortaan ruimer zullen hebben, de Javaan minder gekneveld en de nederlandsche naam overvloediger geëerd zal worden.