Volledige werken. Deel 11. Brieven en dokumenten uit de jaren 1862-1866

[Bijlage
Multatuli en zijn vriendjes]

Bijlage

Mededeling betreffende Multatuli's verblijf bij de familie Hotz, door W.G. van Nouhuys. (De Amsterdammer, 24 januari 1904)

Het inleidende gedeelte na de eerste alinea is van de hand van Albert Hotz. De Lijst van dieren is afgedrukt overeenkomstig het handschrift (U.B. Leiden). Het zijn acht bladzijden uit een klein notitieboekje (ong. 10 bij 15½ cm), dat blijkens woorden als België, Denemarken, Zwitserland eens bestemd moet zijn geweest voor een beginnende postzegelverzameling. Bij nr. 60 staat in afwijkend schrift: Thorbecke. onder nr. 97 staat in ander schrift en 180 graden gedraaid: Deze Artis is van Den Heer A.F.H. Hotz. A.F. van Diggelen. Het handschrift maakt de indruk oorspronkelijk te zijn geëindigd na de nrs. 99-100 en de mededeling over de entree. De allerlaatste vijf nummers zijn niet van Multatuli's hand.

Multatuli en zijn vriendjes.

Dezer dagen kwam mij een manuscriptje in handen, dat waarschijnlijk op zijn plaats zou zijn geweest in de Multatuliana van de heeren Kok en Petit en wellicht bij een herdruk daarin kan worden opgenomen. Het werd mij gegeven met verlof het te publiceeren, en de gever was zoo vriendelijk er het volgende als inleiding aan toe te voegen.

‘Het was in 1863. “Dek” was bij mijn ouders op bezoek. Wij zaten allen rond de theetafel. Ik als kleine jongen van 7 jaar en mijn vriendje J.v.P. Het is niet Multatuli maar Dek, die aan het woord is.

‘Die zich herinneren de prettige avondjes, die Max met Tine en de kinderen doorbracht in de Assistent-Resident's woning te Lebak,

[p. 133]

zullen zich kunnen voorstellen hoe deze bladen ontstonden. ‘Dek’ was altijd bereid tot helpen met teekenen van borduurpatronen voor de dames, of met allerlei snuisterijen voor ons jongens. Mijn vriendje en ik hadden, wat het ons beliefde te noemen, een diergaarde of beestenspel. Waarop zich dat grondde ben ik vergeten, waarschijnlijk op bijster weinig, zooals dit in den aard ligt van kinderen. Ons gesnap daarover 's avonds aan de theetafel schijnt de ‘vis comica’ van Dekker opgewekt te hebben en het komt mij voor dat hij zelf moet hebben geopperd dat een lijst der dieren, een catalogus van hetgeen vertoond werd, onontbeerlijk was.

‘Ziedaar dus het ontstaan van het geschriftje verklaard. Het is een zeer gewoon opschrijfboekje met blauwe en roode lijnen, waarin op eenige bladzijden aan het hoofd de namen van landen geschreven zijn, waaruit blijkt dat het bij mij in gebruik was als een hoogst primitief postzegelalbum.

‘Mag men dergelijke spontane theetafeluitingen publiek maken? Toch wel na veertig jaren en waar het Multatuli geldt.

‘Dat ik het boekje als kleine jongen bewaarde, is wel een bewijs van den diepen indruk, dien “Dek” ook op jeugdige gemoederen maakte.’

Lijst van dieren in de menagerie van de Heeren Albertus Janusius en Comp.
No.
1.	1 Papegaai die op de koord danst.
2.	1 reiger met hangooren.
3/4.	2 slangen zonder staart.
5/9.	5 papies zeer geschikt v. de vroegpreêk.
10.	1 Lama die snuift (gen^d. Janus).
11.	1 hond wiens mama eene kat is.
12/14.	3 wurmen die piano spelen.
15/16.	2 viervoetige wurmen zonder talent.
17.	1 Ezel ridder van den Ned. Leeuw.
18.	1 Leeuw id^m van den Ned. Ezel.
19.	1 Haas id^m van de Mil. W. Orde.
20.	1 Olifant slapende in 'n vingerhoed.
21.	1 vloo die de cachouca danst.
22.	1 lindwurm, bolvormig.
23.	1 vierkante kakkerlak

[p. 134]

24.	1 Inkvis professer in de bolvormige driehoeksmeting.
25/26.	2 mensen zonder gebrek (niet te verwarren met de heeren directeuren van 't spul).
27.	1 ysbeer
28.	& 1 edelmoedige tyger aan elkaêr vastgegroeid
29/31.	3 philantropise kelderrotten.
32.	1 waterwurmpje met stoomvermogen.
33.	1 hoofdbewoner die Alexander den Gr. gebeten heeft (zeer bejaard).
34.	1 kangaro met dansschoenen.
35.	1 bloedzuiger zonder likdoorns.
36.	½ koe (de andere helft is opgegeten door no. 29, 30 & 31).
37.	De andere helft in gips.
38.	1 weduw van 'n dollen hond.
39.	1 Struisvogel op schaatsen.
40.	1 Jakhals (in de wieg gesmoord).
41.	1 Wolf (directeur van 't weduwenfonds).
42.	1 Schaap met guitar.
43/44.	2 mollen met brillen en lorgnet.
45/48.	4 kalven psalmzingende (ps. ccxlii, vers 3-6).
49/59.	10 witte muizen in peloton, exercerende - lading in 12 tempo's.
60.	1 meelwurm, minister van binnenlandse zaken (zeldzaam en droog).
61.	1 houtluis in 'n kringetje spuw.
62.	1 gebraden orang outang.
63.	1 kikvors, docter in de wysbegeerte.
64/69.	5 uilen, Studenten in idem.
70.	1 Paardevlieg op reis.
71.	1 krekel met on vergenoegd gelaat.
72.	1 Peinzende aap met toebehooren.
73.	1 zachtzinnig stekelvarken.
74.	1 baviaan met rang van kathechiseermeester.
75.	1 vos in z'n overhemd.
76.	1 kameel met kanten lubben.
77.	1 kip die hard-gekookte eijeren legt.
78.	1 id^m (zuster van de vorige) leggende zacht-gekookte Id^m.
79/80.	2 hanen, zynde de grootvaders van genoemde kippen.

[p. 135]

80.	1 spinnekop (zeer melancholiek).
81.	1 onderaardse adelaar.
82.	1 staatkundige rhinoceros.
83.	1 wild zwyn in crinoline.
84/96.	1 dozyn ganzen, uit een stuk.
97.	1 gebit van 'n oud paard (N.B. het paard zit er aan.)
98.	1 Zebra die aardappelen schilt.
99/100.	2 Heeren directeuren van 't spul.
	Verzoeke UED. gunst &c recommandatie.
	De entree is bepaald op niemendal.
	N.B. Verwacht eerstdaags een oud speenvarken met 37
	jongen (zeer zeldzaam).
101.	1 garnaal met souspieds.
102.	1 ekster in groote admiraals-uniform.
	1 schelvis die z'n korset aanrygt.
	1 eenhoorn (kamenier bij bovenstaande).
	3 walvissen met gefriseerde krullen.
	1 rups in 't kraambed.
	1 doosje nageslacht van den laasten mastodont.
	1 Os aan de theetafel, zyne vrouw omhelzende.
	1 zwygend platvisje, lid van de tweede kamer.
	1 Salamander in 'n ysslee.
	1 vliegende vis op de wandeling.
	1 kakatoea met schildpadden halskraag.
	1 winterkoninkje in Juny.
	1 levende mummie.
	3 Leviathans (geboren weezen).
	1 Draak onderwyzeres in 'n naaischool.
	1 staart van 'n zeekwal (De kwal is overleden).
	1 zeer jong ezeltje, niet pedant.
	1 vlugge amsterdammer.
	1 mislukt genie (staarteloos).
	1 Chinese hipvogel met blauwe pluim op z'n hoed (voor de poort).
	1 dronken braassem (ook zich noemende brasem).
	1 kapelapipelatodikiribietsa (voor de poort).
	1 vliegend ei.
	1 kippedief in gesprek met pekelharingen).

[p. 136]

1 Goudvisch die schryven kan met zyn pen achter zyn oor.

1 Zwarte kraai die uit locheren is.

1 IJbokking op thee visiten bij een Kattenfamilie. Een olifant die een mug op zyn linker poot trapt.

1 Haai (photografist).