Volledige werken. Deel 10. Brieven en dokumenten uit de jaren 1858-1862

[21 augustus 1860
Missive van de Directeur der Financiën]

21 augustus 1860

Missive van de Directeur der Financiën aan de Gouverneur-Generaal inzake een vordering op Eduard Douwes Dekker van ruim f 3200.- (Algemeen Rijksarchief, 's-Gravenhage). De datum 2 januarij 1859 is een verschrijving voor 1849. Zie Volledige Werken, deel IX, blz. 48.

Batavia den 21 Augustus 1860.

Bij besluit van 23 October 1855 nr. 88, heeft de algemeene rekenkamer den Directeur van financiën verzocht, om van den gewezen secretaris van Menado, laatst assistent Resident en Magistraat te Amboina, toen op wachtgeld, E. Douwes Dekker, intevorderen eene som van f 2084.44/120, wegens contributiën van

[p. 288]

de burgerlijke pensioenen, welker storting na aanzuivering van een genoten voorschot, was geregeld bij de apostillaire dispositie van 2 januarij 1859 nr. II, doch welke in 1853, toen de ambtenaar Douwes Dekker met verlof naar Nederland vertrok, nog niet had plaats gehad.

Dit besluit der Algemeene Rekenkamer is destijds beschouwd geworden als een gewoon belastingsbesluit, en bij brief van den Directeur van financiën van 31 October 1855 nr. 7740, werd aan Douwes Dekker gevraagd, of hij daartegen ook bedenkingen had in te brengen.

De ambtenaar Douwes Dekker heeft nimmer hierop geantwoord.

De algemeene rekenkamer herinnerde den Directeur van financiën aan haar voormeld verzoek, bij missive van 25 julij 1856 nr. 2663/82.

Bij de besluiten van de algemeene rekenkamer van 33 October 1855 nr. 94, 26 October 1855 nr. 118, 21 December 1855 nr. 114 en 4 januarij 1856 nr. 132 werd de ambtenaar Douwes Dekker belast respectievelijk met de sommen van f 8,36/120 f 574.40/120 f 520,80/120 en f 43.

Ten aanzien van deze belastingen werd hij mogelijk aangesproken bij de brieven van den Directeur van financiën van 31 October 1855 nr. 7739, 7 november 1855 nr. 7904, 11 januarij 1856 nr. 252, en 26 januarij 1856 nr. 666, welke echter evenzeer zonder antwoord bleven. -

De voldoening van deze vier belastingen, gezamenlijk bedragende f 1146,36/120, werd bevolen bij Gouvernements besluiten van 18 Augustus 1856 nr. 29, en 28 november 1856 nr. 63.

Inmiddels was de Heer Douwes Dekker uit 's lands dienst ontslagen, bij besluit van 4 april 1856 nr. 4.

Bij brief van de algemeene rekenkamer van 2 December 1856 nr. 4529/65 werd de Directeur van financiën uitgenoodigd mede te deelen, wat door hem was of zou worden verrigt voor de invordering der belastingen ad f 8,36, f 574,40 en f 520,80; en bij missive, insgelijks van 20 December 1856 nr. 4530/66, werd nogmaals herinnerd aan het besluit van 23 October 1855 nr. 88, en het schrijven van 25 julij 1856 nr. 2663/82, betreffende de achterstallige contributiën ad f 2084.44.

[p. 289]

De gewezen ambtenaar Douwes Dekker was alzoo, tijdens zijn ontslag, den lande nog schuldig eene totale som van f 3230.80/120.

Bij brief van 18 februarij 1857 nr. 1398, verzocht de Directeur van financiën den Resident van Batavia om op te geven, waar de ambtenaar Douwes Dekker zich toen bevond.

De Resident antwoordde bij missive van 25 februarij 1857 nr. 287/1, dat voor zooveel hem bekend was, de ambtenaar E. Douwes Dekker (die intusschen geen ambtenaar meer was) zich bevond te Soerabaija of te Bodjonegoro (Rembang).

De Residenten van Soerabaya en Rembang werden nu gehoord, omtrent het verblijf van Douwes Dekker, bij brief van 28 Maart 1857 nr. 2524.

De Resident van Soerabaya antwoordde bij brief van 2 april 1857 nr. 1775/22, dat Douwes Dekker zich nog aldaar ophield, doch dien ochtend een pas had genomen, om met de mail van die maand naar Nederland te vertrekken, dat hij den 3e april met het stoomschip Koningin der Nederlanden Soerabaya zou verlaten, dat vermits door hem geene aankondiging van zijn vertrek in de courant was gedaan, hij in voldoening aan de bestaande bepalingen twee borgen had gesteld, welke zich als zoodanig hadden verbonden voor den tijd van zes weken; en dat zijne echtgenoot, zoo ook zijn zeer jeugdig kind, zich te Soerabaya zouden blijven ophouden.

Dien ten gevolge werd den Resident van Soerabaya, bij brief van 10 april 1857 nr. 2863, een staat gezonden, van de sommen door Douwes Dekker nog verschuldigd, met verzoek om die onverwijld door de borgen in slands kas te doen overbrengen.

Bij brief van 20 Mei 1857 nr. 1477/2 antwoordde de Resident dat de borgen weigerden te betalen, terwijl het nu bleek, dat de gestelde borgtogt geene waarde hoegenaamd bezat, verklarende de assistent Resident voor de politie te Soerabaya zelfs, dat die borgtogt niet anders kan genoemd worden dan eene bloote formaliteit en geenzins voor de borgen verbindend, om de schulden van Douwes Dekker te voldoen, doch wel om alle zoodanige inlichtingen te geven ten aanzien van zijn persoon, als belanghebbenden mogten vragen.

Nadat van den Resident van Soerabaya een afschrift van den ge-

[p. 290]

passeerden borgtogt was gevraagd en ontvangen, en Douwes Dekker Indië inmiddels verlaten hebbende, werd nu aan de algemeene rekenkamer, bij brief van den Directeur van financiën van 7 julij 1857 nr. 5247, onder toezending van stukken, de vraag gedaan: ‘Wie in deze de verantwoordelijke persoon is. - Mogt het een comptabel ambtenaar zijn, en de algemeene Rekenkamer vermeenen, dat hij jegens het Gouvernement voor de schulden van Douwes Dekker aansprakelijk is, werd haar in overweging gegeven, hem deswege de vergoeding op te leggen, waardoor deze in de gelegenheid zou worden gesteld, om des verkiezende en daartoe termen vindende, zijn regt op de borgen van den ambtenaar Douwes Dekker te kunnen doen gelden.’

Over deze vraag, - over de verbindende kracht der borgtogtsacte, - over de kwestie wie daaromtrent het gevoelen behoorde in te winnen van den procureur Generaal bij het Hoog Geregtshof van Nederlandsch Indië, ontstond nu eene langwijlige correspondentie tusschen den Directeur van financiën en de algemeene rekenkamer, eene briefwisseling, welke eindigt met de toezending, aan de algemeene rekenkamer, bij brief van 22 januarij 1858 nr. 637, van afschrift eener missive van den procureur Generaal, bevestigende, dat de acte van borgtogt van nul en geene waarde is.

Aan de algemeene rekenkamer werd overgelaten, om ter beëindiging dezer aangelegenheid het noodige te verrigten.

Thans ontvang ik de nevensgaande missive van de algemeene rekenkamer van 27 julij 1860 nr. 335/149, waarbij zij mij in overweging geeft, om, aangezien het uit de nieuwsbladen blijkt, dat de gewezen ambtenaar Douwes Dekker in Nederland woonachtig is het noodige te verrigten tot invordering aldaar, van de door hem verschuldigde gelden.

Ofschoon ik mij weinig voorstel van daartoe aan te wenden pogingen, bij iemand, die niet meer in 's lands dienst is, zoo zou Zijne Excellentie de Minister van koloniën toch kunnen worden uitgenoodigd, om het te doen beproeven.

Ik teeken hierbij aan, dat zich wegens borgtogt voor zijne comptabele betrekkingen nog eene som van f 832 in 's lands kas bevindt, welke dus in ieder geval in mindering zijner schuld zal kunnen strekken.

[p. 291]

Onder aanbieding der op bijgevoegden inventaris vermelde, over deze zaak handelende stukken, welke ik na gemaakt gebruik, voor zoo ver zij tot het archief der Directie van financiën behooren, de vrijheid neem terug te verzoeken, heb ik de eer Uwe Excellentie in overweging te geven: -

Zijne Excellentie den Minister van staat, Minister van Koloniën te verzoeken, om van den gewezen ambtenaar E. Douwes Dekker te doen invorderen de som van f 3230.66⁵, zijnde het door hem alsnog aan de Indische Administratie verschuldigd bedrag.

De directeur van financiën

(w.g.) Diepenheim.

Voor Eensluidend afschrift,

De Gouvernements Secretaris,

Nederburch.

Aan Zijne Excellentie den Gouverneur Generaal van Nederlandsch Indië.