Volledige werken. Deel 10. Brieven en dokumenten uit de jaren 1858-1862

[18 januari 1860
Rekest van Dekker aan Willem III]

* 18 januari 1860

Rekest van Dekker aan koning Willem III, een week later verzonden via Van Lennep. (De Gids, mei 1910, blz. 185-191). Het rekest bleef onbeantwoord (zie Volledige werken, deel II, blz. 515). Het origineel is in het Algemeen Rijksarchief sinds 1939 afwezig.

Brussel 18 Januarij 1860.

Sire!

Met den diepsten eerbied, doch tevens met al den ernst die gevorderd wordt tot het voorstaan eener goede zaak, waag ik het Uwe Majesteit te verzoeken een aandachtigen blik te slaan op de regelen die ik de vrijheid neem Uwer Majesteit aantebieden. Mijn naam is Eduard Douwes Dekker; - ik was sedert 1838 ambtenaar in Oost-Indië, en heb voor omstreeks drie jaren mijn eervol ontslag gevraagd en bekomen, omdat ik mij niet kon vereenigen met de wijze waarop die gewesten worden bestuurd.

Verschooning vragende voor de stoutmoedigheid die mij noopt Uwe Majesteit te naderen zonder intermédiair van beambten, staatsdienaren, ministerien, en met voorbijgang alzoo van de vele hindernissen die meermalen de beste bedoelingen van den edelsten Koning in den weg staan, vlei ik mij met de hoop dat Uwe Majesteit mij die stoutmoedigheid zal vergeven niet alleen, - maar zelfs zich verwonderen over den langen tijd dien ik liet voorbijgaan, voor ik besloot over de duurste belangen van Nederland mij te wenden tot den Koning van Nederland.

Want nu ik eenmaal de pen heb opgevat tot het schrijven aan Uwe Majesteit, gevoel ik dat het beter ware geweest dit reeds vroeger te doen.

Ik zal in deze regelen spreken van mijzelf, doch Sire, het is niet om den wille van mijzelf dat ik schrijf; het is om den wille van regtvaardigheid en menschelijkheid, om den wille van het welbe-

[p. 194]

grepen Staatsbelang, van de welvaart en het bestaan der Nederlandsche bezittingen in Oost-Indie, waaraan het bestaan en de welvaart van Nederland onafscheidelijk verbonden zijn.

Ja, dáárom schrijf ik aan Uwe Majesteit! - Men heeft mij gezegd dat het mijn pligt was. Als Uwe Majesteit het mogt bevelen, ben ik bereid aantetoonen waar en wanneer door een getrouw vereerder van Uwe Majesteit, na het lezen van eenige bladen die ik had gereed gemaakt voor den druk, werd uitgeroepen: ‘dat moogt ge niet laten drukken voor de Koning daarvan weet; ik ben zeker dat Hij zeggen zou: “het doet mij leed dat de schrijver zich niet eerst heeft gewend tot Mij... Ik zou hem regt gedaan hebben!’

Sire, ik hoorde van den man die deze woorden sprak, en later van vele anderen die de eer hadden genoten Uwe Majesteit te naderen, dat Gij een edel hart bezit, en een onafhankelijken geest. Dáárop reken ik! -

Dáárom waag ik het te schrijven zonder omwegen, zonder kunstige inkleeding, zonder vrees voor verstoordheid van Ministers...

Maar niet alleen uit de hoedanigheden die Uwe Majesteit bezielen, put ik den moed te schrijven hetgeen volgen zal.

Ook in mijzelf zou ik dien moed vinden, want Sire, reeds lang had ik de kracht alléén te staan tegenover velen. Ik heb mijn bestaan, het bestaan van vrouw en kinderen ten offer gebragt aan een principe; - ik heb armoede geleden en de schande gedragen die armoede met zich voert in eene maatschappij, waar veelal rijkdom geldt voor adel, -

Ik heb mijne vrouw hooren beschimpen over de domheid harer keuze, -

Ik heb mijne kinderen zien gebrek lijden, -

Ik heb de affektatie gedragen van Uwer Majesteits minister van Koloniën, die voorgaf medelijden met mij te hebben, waarschijnlijk omdat medelijden hem gemakkelijker viel dan regtvaardigheid, -

Dat alles heb ik geleden en gedragen, Sire, - en gebogen heb ik niet.

En nòg buig ik niet. En nòg meen ik Uwer Majesteit te moeten toeroepen: ik vraag van Uw medelijden niets.

Maar ik doe een beroep op Uwe regtvaardigheid. Ik zal spreken

[p. 195]

tot Uwe Majesteit zooals het voegt aan iemand die het belang der zijnen vergat waar het zijn pligt gold...

Sire, deze zaak is alzoo niet van de kompetentie des ministers van Koloniën. -

Ik wend mij tot het koninklijk hart van Uwe Majesteit. Lang genoeg toch heb ik mij in mijn streven laten terughouden door de ziellooze maar lastige tegenwerking dergenen die geen begrip hebben van iets hoogers dan zóóveel traktement 'smaands, of zóóveel bevordering in zóóveel tijds. Lang genoeg, ja, te lang heb ik mij laten belemmeren en verstrikken door de spinnewebben van de ministeriele kommiezerij.

Ja, spinnewebben, Sire, - want als spinrag verscheur ik de kunstmatige beletselen, waardoor de waarheid weêrhouden wordt doortedringen tot het oor des Konings.

Ja, kommiezerij, Sire, - want ik heb dat woord gebruikt in een gedrukt stuk, dat onder de aandacht moet gebragt zijn van Uwer Majesteits minister van Koloniën, en die minister schijnt genoegen te hebben genomen in die uitdrukking, - althans hij wil mij eene plaatsing geven in 's Lands dienst...

Sire, de nederlandsche bezittingen in Oost-Indië werden en worden schandelijk slecht geregeerd, -

Sire, Uwe staatsdienaren dragen daarvan de schuld, -

Sire, de gevolgen daarvan zullen eerlang wezen: opstand, bloedige oorlogen en het ondergaan van de Nederlandsche souvereiniteit in die gewesten.

Uwer Majesteits minister van Koloniën, en zoovele anderen die geene fouten of wandaden mogen erkennen, omdat zij zelven daaraan schuldig zijn en daarvan voordeel trokken, zullen beweren dat ik onwaarheid zeg...

Over die bewering zal Uwe Majesteit regter wezen!

Uwe Majesteit zal te beslissen hebben wie geloofd moet worden, - de man die met gevaar van zijn leven, met opoffering van huisselijk geluk, met vrijwillig verlies van stand, inkomen, bestaan, zijn pligt deed, - of zij die op schandelijke wijze misbruik maakten van het vertrouwen dat Uwe Majesteit in hen stelde; en die het onregt moeten loochenen dat hunne veroordeeling met zich voert.

[p. 196]

Maar ook zonder die wraakbaarheid der getuigenissen van dezulken, en aannemende dat zij dezelfde aanspraken mogten maken op integriteit, als ik beweer te bezitten, - zelfs dàn vrees ik de vierschaar niet, want ik ben in staat te bewijzen wat ik zeg.

Doch niet in dit schrijven geloof ik dat te moeten doen. Ik wensch vóóraf te weten of Uwe Majesteit mij gelieft te hooren, en moet er in berusten door Haar te worden gehouden voor een lasteraar, tot op den oogenblik dat ik zal bewezen hebben niet te lasteren. Ik lever dat bewijs in een werkje dat ik gereed maakte voor den druk, toen mij de opmerking werd meêgedeeld, dat ik vóóraf mij moest wenden tot Uwe Majesteit.

Ik had vergeten, - thans zie ik mijn onregt in, - een beroep te doen op den Koning, vóór ik een beroep deed op de natie of zelfs op de publieke opinie van Europa.

Want dát was mijn voornemen.

Dat ik evenwel in weêrwil van dat voorbijgaand verzuim, vervuld was van vertrouwen op Uwe Majesteit, blijkt uit het slot van dat boek, hetwelk, na aantooning van de vermoedelijke gevolgen van de wijze waarop nederlandsch Indie wordt geregeerd, aldus luidt:

‘Maar dat alles zal niet geschieden, - want aan U draag ik mijn boek op, Willem den derde, Koning, Groothertog, Prins - meer dan Prins, Groothertog en Koning: Keizer van het prachtig rijk Insulinde dat zich slingert om den evenaar als een gordel van smaragd...

Aan U vraag ik met vertrouwen: of het Uw keizerlijke wil is dat Uwe meer dan Dertig millioenen Onderdanen daar ginds, worden mishandeld en uitgezogen in Uwen Naam?’

Bedoeld werk heb ik in handschrift laten lezen aan eenige personen wier oordeel wordt hooggeschat in Nederland, onder anderen aan den heer Mr. J. van hennep.

Sire, ik weet dat Koningen genaderd worden door velen die zichzelf en eigen voordeel zoeken.

Ik ben niet als anderen, Sire. Mijn afgelegde loopbaan is daar, om dat te getuigen.

In Indie heb ik mijne betrekking opgegeven, omdat Uwer Majesteits gouverneur generaal mij belette mijn pligt te doen.

[p. 197]

Eene memorie door mij gerigt tot den gewezen gouverneur generaal Duymaer van Twist, bevat de duidelijke uiteenzetting dier zaak; - Uwe Majesteit kan gelasten Haar dat stuk te doen voorleggen.

De minister van Koloniën heeft het gelezen, en schijnt toch te hebben ingezien dat ik eenigen grond had mij te beklagen.

Maar die minister heeft niet begrepen dat er menschen zijn die niet om eigen voordeel afzien van de verdediging eener goede zaak;... althans hij zond iemand tot mij met de aanbieding eener winstgevende betrekking in de West!

Ik heb dat aanbod afgewezen met de verachting die ik koester voor lieden die geen begrip hebben van belangelooze pligtsvervulling.

In Oost-Indie kon ik nuttig wezen. Eene eervolle plaatsing dáár, zou het principe kroonen dat ik heb voorgestaan.

Maar eene plaatsing in de West, hoe winstgevend ook, zou de prijs wezen mijner stilzwijgendheid, de prijs alzoo van mijne eer. En Uwer Majesteits minister heeft geene betrekkingen te begeven, hoog genoeg bezoldigd voor zoodanigen ruilhandel...

Sire, ik moet dit alles zeggen, opdat er geen sprake zij van chantage! De zaak die ik voorsta, is de zaak van regtvaardigheid, menschelijkheid, en - ik herhaal dit, - de zaak tevens van welbegrepen Staatsbelang.

Wanneer Uwe Majesteit die zaak mogt gelieven in bescherming te nemen, en als een uitvloeisel dáárvan, mij op een eervolle wijze wilde plaatsen in de gewesten waar ik het grootste gedeelte mijns levens in dienst van den Lande heb doorgebragt; - op eene wijze voorts die mij in staat stelle de grondbeginselen te doen zegevieren welker verdediging mij mijn bestaan heeft gekost, dan zou ik zoodanige plaatsing aannemen met groote dankbaarheid.

Maar, zonder de zegepraal dier grondbeginselen, begeer ik arm te blijven.

En eer zou ik met de mijnen, omkomen van gebrek, dan iets aannemen, wat in strijd ware met de door mij sedert jaren gedane, en immer trouw nagekomen gelofte, dat ik zooveel in mij is, trachten zal een einde te maken aan de godvergeten gruwe-

[p. 198]

len die daar ginds den nederlandschen naam maken tot een spot der volken, en die schande brengen zouden over de regering van Uwe Majesteit, als men niet wist hoe de meeste staatsdienaren de kunst verstaan de waarheid weg te goochelen van voor de oogen des Konings...

God behoede Uwe Majesteit!

Douwes Dekker.