|
| |
| |
| |
Verklaring
van een aantal, grotendeels Maleise woorden, gespeld zoals ze in de brieven en dokumenten voorkomen, met dien verstande dat er vaak twee of meer spellingen zijn van hetzelfde woord.
| Adat, hadat: gewoonterecht, gebruik, wet |
| adeh: jongere broer of zuster |
| adipatti: eretitel van een regent |
| alang-alang: rietgras |
| aloen-aloen: plein of vlakte, meestal voor een regentswoning |
| arak: palmwijn, gegist sap meestal van de arèn-palm |
| arta: goederen, rijkdommen, bezittingen, ook bruidsschat |
| atap: dakbedekking van aan stokken geregen bladeren |
| babatoe, bobatoe: kennelijk wijkhoofd in de Molukken |
| bala: misschien balai, gebouw voor vergaderingen |
| barissan: troep, leger, schutterij |
| bendie: tweewielige wagen |
| besar: groot |
| bibit: zaailingen, kleine plantjes |
| boedjang: ongehuwd man, of weduwnaar |
| boepati: aanduiding van de regent, vorst |
| bouw: oppervlakte van ongeveer 7096 m2 |
| bras, beras: ontbolsterde rijst |
| cardamom: heester, familie der zingeberaceae (Amomum cardamomum) waarvan de vruchtpitten worden verzameld en gebruikt als specerij |
| dapoer, dapoor: keuken, haard |
| dapoermensen: wschl. gezinshoofden |
| demang: distriktshoofd |
| dengdeng, dingding: gedroogd vlees |
| djagong: maïs |
| djakat: aalmoes, bestaande uit een bij de mohammedaanse wet voorgeschreven deel van iemands goed; ook: quasi-vrijwillige bijdrage of gift aan het dessahoofd, de priester, of beiden, bestaande in padi of geld, aan het einde van de rijstoogst |
| |
| |
| djaksa, jaksa: inlandse officier van justitie, politie-ambtenaar |
| djangal, djangool: iemand die koeliewerk verricht |
| djaro, djaru: dorpshoofd in West-Java |
| djattie: boomsoort met hout dat bijzonder geschikt is voor timmer- of sierhout, teakhout (Tectona grandis) |
| djoeroeng-werk: verplicht extra-werk |
| djogugu: inlands Hoofd in de Molukken |
| doek: harige vezels van de arèn-palm, gebruikt voor touw, bezems, enz. |
| doekoen: inheemse geneeskundige |
| fitrah: belasting in rijst of geld, welke voor het einde van de vasten aan de dorpspriester moet worden betaald |
| gaga: gebrand en schoongemaakt bouwland |
| gambier: slingerplant met bladeren waarvan het aftreksel bij het sirihkauwen gebruikt wordt |
| gantang, bij afkorting gg: rijstmaat; inhoudsmaat voor droge waren, ⅛ à 1/10 pikoel; maat van ong. 40 amsterdamse ponden |
| gardoe: wachthuisje |
| garem glap: smokkelzout, gewonnen in strijd met het zoutmonopolie van het gouvernement |
| gebang: hoge palm, waarvan de bladeren voor dakbedekking, hoeden enz. worden gebruikt (Corypha umbracilifera) |
| goeboeg: optrekje van bamboe, in een rijstveld om vogels te verschrikken |
| goedang: voorraadschuur, provisiekamer, pakhuis |
| goemoetoe: zwarte vezel van de arèn-palm, waarvan bezems, touw enz. worden gemaakt |
| goeroe: inlandse onderwijzer, speciaal godsdienstonderwijzer |
| Goesti Allah: Here God |
| hassil: belasting, opbrengst |
| hoekoem, hoekoen, bij afkorting Hm: dorpshoofd in de Molukken |
| Hoekoembesaar, bij afkorting Hm.bes: eigenlijk grote hoekoem, voornaam inlands Hoofd, Regent |
| hoekoem kadoema: waarschijnlijk onder-Hoofd, tweede Hoofd |
| hoekoem toema: onder-dorpshoofd, in de Molukken |
| hormat: eer, eerbetoon |
| jagon: turkse tarwe |
| joeroengan: vrijwillige werker |
| |
| |
| kabaai: bovenkleed van vrouwen, dat van voren geheel open is en door spelden of knopen gesloten wordt |
| kaboepaten: regentswoning |
| kadoet: grof matwerk voor zakken, zeilen enz. |
| kali: rechter |
| kapala agama: hoofd van de godsdienst |
| kapala djaga: hoofd van de bewakers, dorpspolitie |
| kapas: ruwe katoen |
| kapetengan, kapitengan: dorpsschout |
| kapoelaga: cardamom (Amomum cardamomum; familie der zingeberaceae) |
| kapt. bitjar: ondergeschikte van een dorpshoofd in de Molukken |
| karbo: karbouw, buffel |
| karie: kerrie-gerecht |
| katiga: ten derde |
| katjang: aardnoten |
| kattie: gewicht van ong. 1¼ pond = 1/100 pikoel |
| kemit: verplichte nachtwacht ten huize van een hooggeplaatst persoon, verplichte dessadienst |
| kerdja djoeroeng: vrijwillig dienstbetoon |
| kirai: een palmsoort waarvan de bladnerf gebruikt wordt voor het vervaardigen van de zg. Bantamse matten |
| klapper: kokosnoot |
| kliwon: dorpsopzichter van openbare werken; dorpshoofd |
| koela: kom, waterbak; geen vaste maat |
| koemoekoes, kemoekoes: staartpeper |
| kojang, koijang, bij afkorting koij: grote maat voor vrachten, ongeveer 30 pikoel |
| korra korra: grote geroeide prauw |
| krandjang, kranjang: mand van bamboe of rotan |
| kredja negrie: herendiensten, 's lands werkzaamheden |
| lirang: maat, kennelijk van ongeveer 6 zakken |
| lombong: schuur, bergplaats |
| loerah: dorpshoofd van een grotere dessa met enige gehuchten daarbij inbegrepen |
| lontar: hoge palmsoort (Borassus flabelliformis) |
| maas, mas: adellijke titel van lage rang |
| maha: groot |
| |
| |
| mahoeloed (mauloed): maand waarin de geboortedag van Mohammed valt; de derde mohammedaanse maand |
| majoor moeda: onder-majoor |
| mandoer, mandoor: opzichter, beheerder |
| mantri: opziener |
| martaolie: ondergeschikt dorpshoofd in de Molukken; nadere functie niet bekend |
| memeten: ondergeschikt dorpshoofd in de Molukken; nadere functie niet bekend |
| miloe: mais |
| misigiet: moskee, mohammedaans bedehuis |
| moeda: jong, tweede in rang |
| moesson, mousson: regelmatig afwisselende tropische wind; ook jaargetijde met zulk een heersende windrichting |
| nama dan assal: naam en afkomst, afstamming, herkomst, geslacht |
| negorij: nederzetting van inlanders |
| nonna: jonge inlandse vrouw; soms inlandse vrouw, gehuwd met een blanke of huishoudster bij een blanke |
| oebie: knolgewas, aardvrucht |
| oetoesan: afgezant, bode |
| orang beboedjang: personen in ongehuwde staat |
| orang kaja: wijkhoofd |
| orang kemit: personen met verplichte dienst als nachtwacht, herendienstplichtige |
| padang: veld, plein |
| padie: rijst in de bolster, rijst als graan |
| pagger: heg, haag, omheining |
| pala pala: nootmuskaat |
| pangerang: adellijke, vorstelijke titel |
| panghoeloe: voornaamste priester aan een moskee, of priester-adviseur bij een inheemse rechtbank |
| pangkat: rang, stand, waardigheid |
| panglakoe: loper, postloper |
| panteh: strand |
| pantjen: dienstman, aangewezen voor verplichte dienst bij een dessahoofd |
| pasar, passer: marktplaats |
| |
| |
| paseban, passeban: open loods voor een regentswoning, waar gewacht wordt door hen die de regent zouden willen bezoeken; hier moeten ook de administratief gestrafte inheemse ambtenaren gedurende hun straftijd blijven. |
| pataten: knollen |
| patih, patteh, pattie: hooggeplaatst inlands bestuursambtenaar, in rang onder de regent en bij diens afwezigheid zijn plaatsvervanger |
| patjoel: hak, spade, houweel |
| patong: deel, aandeel in iets, deelname in een gezamenlijke rekening |
| pendoek: omhulsel van een krisschede |
| pendoppo, pondopo: open zaal of galerij aan de voorzijde van de woning van een hooggeplaatst persoon |
| picoel, picol, pikoel: draagvracht voor een man; maat van 100 kattie d.i. ongeveer 62 kg |
| pikelen, pikolen: een last dragen op of over de schouder |
| pion: oppasser |
| pisang: banaan |
| pitrah: godsdienstige hoofdelijke belasting |
| poeassa: mohammedaanse vastentijd |
| poendoetan: schatting, heffing, levering van levensmiddelen door de bevolking |
| poesaka: soevenir, erfgoed |
| poessing: duizelig |
| prauw: boot, vaartuig |
| priaji's: aanzienlijken, hoge ambtenaren |
| prentah negrie: landsverordening, gouvernementsbevel |
| printah aloes: dwingend verzoek; fijne, duidelijke wenk |
| raden adipattie: titel van een regent |
| raden ajoe: titel van de echtgenote van een regent |
| radja: vorst, hoofd |
| rahja, raja: groot, voornaam |
| rama: slordigheid |
| recepis: muntbiljet, aanduiding van de waarde in zilver, zó dat 100 gulden zilver = 120 gulden koper |
| roempoet bengala: bengaals gras |
| rotan, rottan: spaans riet (Calamus) |
| |
| |
| sampirang vella: kapstok voor zadels |
| sanga: bos padi van 25 tot 50 kattie gewicht |
| sarong: kledingstuk van mannen en vrouwen, gedragen als een soort rok |
| sawa, sawah: rijstveld |
| sawah tadah: sawah waar regenwater in wordt opgevangen |
| sebah: rapportdag van de Hoofden |
| sedekah: vrome gift, heilmaaltijd |
| singadji: ondergeschikt dorpshoofd in de Molukken, nadere functie onbekend |
| soedah: afgelopen, reeds gedaan, klaar |
| soerat: brief, geschrift, verslag |
| soeroehans: postlopers, bodes |
| soewassa: mengsel van goud en geel koper |
| sri padoeka kandjeng toean besaar: aanduiding van de Gouverneur-generaal; letterlijk: de glans der schoenen van de verheven grote heer |
| talie agel: touw vervaardigd uit repen bast van de gebang-palm |
| tampaijang: martevaan, grote wijdmondige urnvormige pot |
| tegal: min of meer hooggelegen, droog bouwland, vaak ook voor rijst |
| tengatenga: in het midden; plaats halfverwege gelegen |
| tipar: zorgvuldig bewerkt maar niet bevloeid rijstveld |
| tjaeng, tjaing, tijang: hoeveelheid padi van 200 bossen, ongeveer 600 à 1200 kg in totaal |
| tjidakko: kleine driehoekige lendendoek |
| tjoetjoe: kleinkind |
| tjonto: soort, model, monster |
| toebier: geul, diepte |
| toembak: maat voornamelijk voor brandhout, van 6 × 6 × 6 voet, ongeveer 7 m3 |
| toemenggoeng: adellijke titel |
| toetoep sadje, sadjie: dekschaal |
| toean, toewan, heer |
| tombokken: stampen; waarschijnlijk echter is op blz. 539 een maat bedoeld: zie toembak |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd