Volledige werken. Deel 9. Brieven en dokumenten uit de jaren 1846-1857

[23 mei 1856
Ontwerp van een brief aan Duymaer van Twist]

23 mei 1856

Onvolledig ontwerp van een brief aan Duymaer van Twist. Twee vellen papier, tot midden op de vierde bladzijde beschreven. (M.M.)

De tekst bevat verschillende doorhalingen; de datum is verbeterd uit: februari. Na de eerste alinea is doorgestreept: Uwe Excellentie heeft goedgevonden mij in stede. In plaats van: herhaalde verzoeken, stond er eerst: voor 14 dagen gedane vraag. In plaats van: dit ware geschied, stond er eerst: ik had dit gisteren willen doen. Op de overgang van blz. 3 naar 4 is het woord: overeen, tweemaal geschreven.

Op de eerste bladzijde heeft Multatuli later aangetekend: Dit is het koncept waarvan ik de naauwkeurigheid niet waarborg (Max H.) DD Vergelijk hiervoor Werken I, blz. 290.

Batavia 23 Mei 1856

Aan Z.E. den Heere Mr. A.J. D vT.

Grootkruis &c, afgetreden GG. van Ned. Indie.

Excellentie!

Mijn ambtshalve bij missive van 28 februari Jl gedaan verzoek om te worden gehoord aangaande de Lebaksche zaken is zonder gevolg gelaten

Even zoo heeft Uwe Excellentie niet gelieven te voldoen aan mijne herhaalde verzoeken om een particuliere audientie.

Uwe Excellentie heeft dus eenen ambtenaar die gunstig bij het Gouvernement bekend stond (het zijn Uwer Excellenties eigene woorden) iemand die zeventien jaren het land in deze gewesten diende, iemand die niet alleen niets misdeed maar zelfs met ongekende zelfopoffering het goede beoogde, en die alles veil had voor eer en pligt, zoo iemand heeft Uwe Excellentie gesteld beneden den misdadiger, want dien hoort men ten minste.

Dat men Uwe Excellentie omtrent mij misleid heeft begrijp ik, - maar dat Uwe Excellentie niet de gelegenheid heeft aangegrepen om die misleiding te ontgaan, begrijp ik niet.

Morgen gaat Uwe Excellentie van hier, en ik kan Uwe Excellentie niet laten vertrekken zonder Haar nog eenmaal te zeggen dat ik mijn pligt heb gedaan, - geheel en al mijn pligt, met be-

[p. 635]

leid, met bezadigdheid, met menschlievendheid, met zachtheid en moed.

De gronden waarop gebaseerd is de afkeuring in Uwer Excellenties Kabinetsmissive van 23 Maart zijn geheel en al verdicht en leugenachtig

Ik kan dit bewijzen, en dit ware geschied als Uwe Excellentie mij een half uur gehoor had willen schenken, - als Uwe Excellentie een half uur tijd had kunnen vinden om regt te spreken.

Dit is zoo niet geweest. Een braaf man is daardoor met zijn gezin tot den bedelstaf gebragt

Daarover echter klaag ik niet.

Doch Uwe Excellentie heeft gesanctioneerd het stelsel van misbruik van gezag, van roof en moord waaronder de arme Javaan gebukt gaat, en dáárover klaag ik.

Dat schreit ten Hemel!

Er kleeft bloed aan de overgegaarde penningen van het dùs ontvangen Indisch tractement!

Nogmaals vraag ik Uwe Excellentie om een oogenblik gehoor. Zij het dezen nacht, zij het morgen vroeg, - en alweder vraag ik dit niet voor mij, maar voor de zaak die ik voorsta, de zaak van regtvaardigheid & menschelijkheid die tevens de zaak is van welbegrepen politiek.

Als Uwe Excellentie het met Haar geweten kan overeenbrengen van hier te gaan zonder mij te hooren - het mijne zal gerust zijn bij de overtuiging dat ik tot het laatste toe alles heb aangewend om de treurige bloedige gebeurtenissen te voorkomen die het gevolg zullen zijn van de eigenwillige onkunde waarmede Uwe Excellentie