Volledige werken. Deel 9. Brieven en dokumenten uit de jaren 1846-1857

[15 maart 1856
Missive van Dekker aan de Controleur inzake prijzen]

15 maart 1856

Missive van Dekker aan Controleur Langevelt van Hemert. Afschrift door de klerk Rhemrev. Twee aan elkaar gehechte dubbele folio-vellen, waarvan vijf bladzijden beschreven. (M.M.)

Men vergelijke hierbij ook Werken I, blz. 208.

Afschrift. No 114

Bijl. geene

Rangkasbetoeng, den 15 Maart 1856.

Toen ik den brief van den Directeur der openbare werken dd. 16 februarij Jl. No 271/354 aan u renvoijeerde heb ik U verzocht het daarbij gevoegde na overleg met den Regent te beantwoorden met in achtname van wat ik schreef in mijne missive 5 dezer No 97 -

Die missive bevatte eenige algemeene wenken omtrent hetgeen als billijk en regtvaardig te beschouwen is bij het bepalen der prijzen van materialen door de bevolking te leveren aan en op last van het bestuur.

Bij uwe missive van 8 dezer No 6, hebt ge daaraan voldaan, en naar ik geloof volgens uw beste weten, zoodanig dat ik vertrou-

[p. 562]

wende op uwe locale kennis en die des Regents, die opgaven zooals die door u waren gesteld, den Resident heb aangeboden. Daarop volgde de ontvangst eener missive van dien Hoofdambtenaar dd 11 dezer No 326, waarbij inlichting wordt verzocht omtrent de oorzaak der verschillen tusschen de door mij opgegeven prijzen en die welke in 1853/54 tijdens den opbouw eener gevangenis alhier, besteed werden.

Natuurlijkerwijze stelde ik dien brief in uwe handen met mondelingen last alsnu uwe opgaven te justificeren, hetgeen te minder moeijelijk moest vallen daar ge u kondet beroepen op de voorschriften u in mijn schrijven van 5 dezer gegeven en die wij mondeling meermalen uitvoerig bespraken.

Tot nu toe is alles eenvoudig en geleidelijk -

Maar voor gisteren (Zaturdag) kwaamt ge ten mijnen kantore met den gerenvoijeerden brief des Residents in de hand en begont te spreken over de moeijelijkheid der afdoening van het daarin voorkomende; - ik ontwaarde bij u wederom zekeren schroom om zooals men zegt sommige zaken bij den waren naam te noemen, - iets wat ik u reeds meer deed opmerken, bijv: onlangs in tegenwoordigheid des residents; - iets wat ik ter bekorting ‘halfheid’ noem, en waartegen ik u reeds meermalen vriendschappelijk waarschuwde.

Halfheid leidt tot niets. Halfgoed is niet goed. Halfwaar is onwaar.

Voor vol tractement, voor vollen rang, na eenen duidelijken volledigen eed, doe men zijn vollen pligt.

Is er soms moed noodig dien te volvoeren, men bezitte dien. - Ik voor mij zou den moed niet hebben dien moed te derven. Want afgescheiden van de ontevredenheid met zich zelven die een gevolg is van pligtverzuim of laauwheid, baart het zoeken naar gemakkelijker omwegen, de zucht om altijd en overal botsing te ontgaan, de begeerte om te ‘schipperen’ meer zorg en indedaad meer gevaar dan men op den regten weg ontmoeten zal. - Gedurende den loop eener zeer belangrijke zaak die thans bij het Gouvernement in overweging is, en waarin gij eigenlijk ambtshalve behoordet betrokken te zijn, heb ik u stilzwijgend als het ware neutraal gelaten, en slechts lagchend van tijd tot tijd daarop gezinspeeld.

[p. 563]

Toen bijvoorbeeld onlangs uw rapport bij mij was ingekomen over de oorzaken van gebrek en hongersnood onder de bevolking, en ik daarop schreef ‘Dit alles moge de waarheid zijn, - het is niet al de waarheid noch de voornaamste waarheid, de hoofdoorzaak zit dieper’ stemdet ge dit volmondig toe en ik maakte geen gebruik van mijn regt om u te gelasten dat ge dan ook die hoofdwaarheid noemen zoudt.

Ik had tot die inschikkelijkheid vele redenen, en onder anderen deze dat ik het onbillijk vond van u op eenmaal iets te vorderen wat vele anderen in uwe plaats evenmin zouden presteren, u te dwingen zoo op eens eene routine van achterhoudendheid en menschenvrees vaarwel te zeggen, die niet uwe schuld is doch die der leiding die u te beurt viel. Ik wilde eindelijk eerst u een voorbeeld geven hoeveel eenvoudiger en gemakkelijker het is zijn pligt geheel te doen dan Half.

Thans echter nu ik weder zoovele dagen langer de eer heb u onder mijne bevelen te zien, en nadat ik u herhaaldelijk in de gelegenheid heb gesteld principes te leeren kennen die (tenzij ik dwaal) moeten en zullen zegevieren, wenschte ik dat ge die aannaamt, dat ge u eigen maaktet de niet ontbrekende maar in onbruik geraakte kracht aantewenden die er noodig schijnt te zijn om altijd naar uw beste weten in gemoede te zeggen wat er te zeggen valt, en dat ge geheel en al varen liet die onmannelijke schroom om rond voor eene zaak uittekomen.

Ik verwacht dus nu eene eenvoudige doch volledige opgave van wat u voorkomt de oorzaak te zijn der prijsverschillen tusschen nu en 1853/54 en herhaal daarbij wat ik vroeger schreef: men is niet verantwoordelijk voor de juistheid eener conclusie, maar wèl voor de gemoedelijkheid waarmede men tot die conclusie gekomen is’

Ik hoop ernstig dat ge geene enkele zinsnede van dezen brief zult beschouwen als het doel te hebben u te kwetsen. Ik vertrouw dat ge mij genoeg hebt leeren kennen om te weten dat ik niet meer of minder zeg dan ik meen, en bovendien geef ik u hierbij nog ten overvloede de verzekering dat mijne u in dit schrijven medegedeelde opmerkingen eigenlijk minder u betreffen dan de school waarin ge tot Oost Indische ambtenaar gevormd zijt.

[p. 564]

Deze circonstance atténuante zou echter vervallen wanneer ge langer met mij omgaande en het Gouvernement onder mijne leiding dienende, voortgingt den ‘slender’ te volgen waartegen ik mij opponeer.

Ge hebt niet onopgemerkt gelaten dat ik mij van het UWelEdelgestrenge heb ontslagen. - Het verveelde mij. Doe het ook, en laat onze Weledelheid en waar het noodig is, onze gestrengheid elders en anders blijken dan door een paar zinstorende krabbetjes tusschen de regels van een brief.

De Adsistent Resident van Lebak

(w.g.) Douwes Dekker

Voor eensluidend afschrift

De Klerk bij den ads: Resident v Lebak

C.H. Rhemrev.

Aan den

Controleur

van Lebak