Volledige werken. Deel 9. Brieven en dokumenten uit de jaren 1846-1857

[11 maart 1856
Advies van de Raad van Indië betreffende Dekker]

* 11 maart 1856

Advies van de Raad van Indië betreffende Dekker. (Bescheiden 1900, blz. 138; Bescheiden 1908, blz. 245) Afgedrukt overeenkomstig de laatstgenoemde publikatie, met de daar in inkt aangebrachte verbeteringen.

Raad van Nederlandsch-Indië.

No. XXXVI. Bijlagen:	Aan Zijne Excellentie den Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indië.
Geheim Kommissoriaal van den 3 Maart 1856, No. 117. Last, om, met terugzending, te dienen van Consideratiën en Advijs, in Rade, op de missives van den Resident van Bantam van 29 Februarij jl. La. Q; den assistent-resident van Lebak van 28 Februari jl. No. 94.	Consideratiën en Advijs van den Raad van Nederlandsch-Indië in de vergadering van:
Beschuldiging tegen den Regent van Lebak, Radhen Adipatie Karta Nata Nagara van misbruik van gezag etc.	den 11 Maart 1856.

De Assistent-Resident van Lebak, E. Douwes Dekker, heeft den 22 Januarij 1856 die betrekking aanvaard.

Onverwijld schijnt hij zich onledig te hebben gehouden, met onderzoekingen naar misbruik van gezag en knevelarij, welke hij meende den regent aldaar ten laste te moeten leggen; want reeds op den 12 Februarij 1856 werd hij volgens zijn schrijven van 25 Februarij 1856 No. 91, door den pateh bedankt, dat bij dit onderzoek geheimhouding was in acht genomen.

Bij brief van 24 Februarij 1856 No. 88, deelt hij aan den resident mede,

[p. 532]

dat hij den regent beschuldigt van misbruik van gezag door onwettige beschikking over den arbeid zijner onderhoorigen;

dat hij hem verdenkt van knevelarij door het vorderen van opbrengsten in natura, zonder of tegen willekeurig gestelde onvoldoende betaling;

en dat hij den demang van Parongkoedjang verdenkt van medepligtigheid aan bovenstaande feiten.

Om die reden stelt hij voor dien regent met den meesten spoed naar Serang te doen vertrekken en daarbij zorg te dragen, dat hij noch voor zijn vertrek noch gedurende de reize in de gelegenheid zij, door omkooping als anderzins te influenceren aan de getuigenissen, die hij zal moeten inwinnen; en den demang van Parongkoedjang voorloopig in arrest te nemen.

De Resident van Bantam is in de overtuiging,

dat in de handelingen van den assistent-resident van Lebak wordt gemist bezadigd overleg, beleid en voorzigtigheid, naardien hij, zonder voorafgaande raadpleging van den resident, onmiddelijk na de aanvaarding zijner betrekking, het hoofd van het inlandsch bestuur van Lebak gemaakt heeft tot het doelwit van bezwarende onderzoekingen;

dat, welk edele aandrift dien ambtenaar daartoe ook moge hebben geleid, de door hem verzamelde grieven, - de op eene dusdanige vague wijze geformuleerde aanklagt en de bloote verdenking van knevelarij, door hem resident niet van genoegzame kracht mogten worden beschouwd, om eenen inlandschen ambtenaar van dien stempel, den hoogsten in rang aanwezigen regent in de residentie Bantam, eenen zestigjarigen, doch nog ijverigen landsdienaar, aan naburige aanzienlijke regenten-geslachten vermaagschapt, over wien steeds gunstige getuigenissen waren uitgebragt, zonder voorkennis der regering aan eene hem moreel geheel vernietigende bejegening als de voorgestelde te onderwerpen;

en dat hij resident integendeel krachtig stuiten moest al hetgeen reeds op dien weg van overijling was verrigt.

In die overtuiging heeft de resident, na mondeling onderhoud, bij brief van 26 Februari 1856 La. O. geheim, aan den Adsistent-Resident van Lebak medegedeeld, dat hij in zijne voorstellen niet kan treden, dat hij zijne verrigtingen niet kan goedkeuren, en

[p. 533]

dat hij hem opdraagt, zich van alle verdere verrigtingen te onthouden.

De assistent resident van Lebak heeft bij missive van 28 Februarij 1856 No. 93, dien brief beantwoord met het verzoek, dat aan het Gouvernement worde voorgesteld,

den resident van Bantam aan te schrijven, alsnog goed te keuren de handelingen van den adsistent resident van Lebak, dan wel genoemden adsistent-Resident te roepen ter verantwoording; en heeft dit antwoord aan den Gouverneur-Generaal doen toekomen.

Bij missive van 29 Februarij jl. La. Q. geheim, doet de resident van Bantam van deze gebeurtenissen mededeeling en geeft daarbij in overweging, voor het geval, dat zijne beschouwingen worden gedeeld en zijn handelingen worden goedgekeurd, voorloopig buiten eenig gevolg te laten de door den adsistent resident van Lebak gedane voorstellen, en van dien ambtenaar te vorderen, dat hij alsnog aan den resident van Bantam opening geve van al hetgeen hem ter zake van de handelingen van het inlandsch bestuur dier afdeeling mogt zijn ter oore gekomen, ten einde door den resident nader ter kennis der regering te worden gebragt, om te kunnen beoordeelen, wat ter zake verder zal behooren te worden verrigt.

De Raad heeft geene gronden gevonden, om niet te deelen in die overtuiging, of de handelingen van den resident niet goed te keuren; maar alsdan ook overtuigd zijnde, dat in de handelingen van den adsistent-Resident worden gemist bezadigd overleg, beleid en voorzigtigheid, dat deze voorafgaand overleg met den resident heeft nagelaten en eindelijk niet is kunnen worden overgehaald, aan den Resident te doen volle opening van al hetgeen ter zake van handelingen van het inlandsch bestuur ter zijner oore gekomen is, moet de Raad komen tot de gevolgtrekking dat E. Douwes Dekker, thans adsistent-resident van Lebak, die voor het binnenlandsch bestuur niet werd opgeleid, evenzeer mist de bezadigdheid, het beleid en de voorzigtigheid, als het gevoel van ondergeschiktheid, welke vereischt worden in eenen ambtenaar, bestemd, om volgens het beginsel uitgedrukt in art. 67 van het Reglement op het beleid der regering van Nederlandsch Indië, hooger toezigt te voeren over de van regerings-

[p. 534]

wege aangestelde hoofden; de edele aandrift, om misbruik van gezag en knevelarij van de zijde van die hoofden aan het licht te brengen, kan dit gemis aan geschiktheid, dit gebrek aan onderwerping aan de bevelen van het over hem gesteld hoofd van gewestelijk bestuur niet vergoeden; en men mag niet dulden, dat het gezag van de hoofden van inlandsch en gewestelijk bestuur door het eigenzinnig opvolgen van dusdanige zelfs edele aandrift worde in gevaar gebragt ten nadeele van het algemeen.

De Raad van Nederlandsch-Indie advijzeert mitsdien:

I.	E. Douwes Dekker, adsistent-Resident van Lebak in de residentie Bantam, als ongeschikt voor die betrekking van derzelver verdere vervulling eervol te ontheffen.
II.	Aan den Resident van Bantam medetedeelen, dat vermits zijn voorstellen van 29 Februarij 1856 dientengevolge niet meer aangenomen kunnen worden, nadere voorstellen van hem worden tegemoet gezien.

De Raad van Nederlandsch-Indië neemt voorts de vrijheid op te merken, dat hij de bevelen van het opperbestuur, om niet zonder voorafgaand overleg met het hoofdbestuur, onderzoek te doen naar strafbare handelingen van regenten, vervat in het geheim besluit van 6 Augustus 1840 La. L3 buiten beschouwing gelaten heeft, vermits hij meent zich te herinneren, dat hetzelve door latere bevelen van het opperbestuur is vervangen.

De Raad van Nederlandsch-Indie,

Ruloffs. Vice-President,

Van wege den Raad.

De wd. Secretaris.

(onleesbaar),