Volledige werken. Deel 9. Brieven en dokumenten uit de jaren 1846-1857

[29 februari 1856
Missive van Brest van Kempen aan de G.-G.]

* 29 februari 1856

Missive van Resident Brest van Kempen aan de Gouverneur-Generaal. (Bescheiden 1900, blz. 128; Bescheiden 1908, blz. 235).

Uiteraard is Dekker met deze tekst niet bekend geweest.

Geheim.

La. Q.

Bijlagen vijf.

Serang, den 29en Februari 1856.

Aan Zijne Excellentie den Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indië. enz. enz. enz.

Op den 24en dezer ontving ik van den Assistent Resident van Lebak, zijne in originali hierbij aangebodene missive van dienzelfden datum no. 88, waarbij de Regent van Lebak, Raden Adipattie Karta Natta Negara, door dien ambtenaar wordt beschuldigd van misbruik van gezag, en verdacht van knevelarij, - waarbij de demang van Paroengkoedjang (des Regents schoonzoon) wordt verdacht gehouden van medepligtigheid aan voornoemde feiten en waarbij dientengevolge wordt voorgesteld:

1e.	den Regent van Lebak met den meesten spoed naar Serang te verwijderen;
2e.	den Demang van Paroengkoedjang in arrest te nemen;
3e.	eveneens in verzekerde bewaring te stellen de aanverwanten van den Regent van minderen rang, die op het in te stellen onderzoek invloed zouden kunnen uitoefenen;
4e.	het bedoeld onderzoek terstond te doen aanvangen; - en eindelijk:
5e.	de komst van den Regent van Tjanjor te Rangkasbetong (reeds daarheen via Djassinga op reis) te verhinderen.

De belangrijke inhoud van dien brief gaf alle reden mij te be-

[p. 524]

vreemden, wanneer ik in aanmerking nam, dat de schrijver daarvan nauwelijks ééne maand geleden (op den 22 Januarij j.l.) het bestuur der afdeeling Lebak had aanvaard, en van het in dien korten tijd ter zijner kenniskomen van zulke hoogst gewigtige feiten hoegenaamd geene voorafgaande opening aan mij gedaan, doch die plotseling tot het onderwerp van zoodanige aangelegen eindvoorstellen gemaakt had. Bij de ontvangst op reis zijnde en des avonds laat te Serang terugkeerende, onthield ik mij van eene onverwijlde officiële beschikking op het geschrevene en ik mag niet ontveinzen dat ik dit ook den volgenden dag (eenen postdag, waarop ik uit hoofde van dringende bezigheden mij niet van de hoofdplaats konde verwijderen) naliet, naardien mij in den korten tijd, welken ik de eer had den Heer E. Douwes Dekker onder mij werkzaam gesteld te zien, reeds verschillende blijken waren voorgekomen, dat hij, - liever dan tot bedaarde nasporingen te besluiten, vaak de voorkeur geeft aan het opvolgen van plotselinge ingeving en de aandrift van het oogenblik.

Ik was niet zeker dat de zaak waarvan rede was, niet intusschen reeds vorderingen gemaakt of eene andere wending genomen had, en ik achtte het dus raadzaam geene dadelijke schriftelijke beschikking te nemen, doch mij persoonlijk van den toestand der zaak te gaan verzekeren.

Ik schreef in dien zin bij particuliere letteren van den 25 dezer, waarvan ik vermeen afschrift te moeten aanbieden, aangezien genoemd ambtenaar in eenen hieronder nader te vermelden tweeden dienstbrief, op die letteren zinspeelt, dat ik den volgenden dag mij naar Lebak begeven zoude en ik onthield hem daarbij de opmerking niet, dat ik op grond van het gewigt der aangelegenheid reden had gehad, mondelinge opening aan en vooroverleg met mij, van hem te mogen verwachten.

Den 26en des morgens naar Rangkas Betoeng op reis zijnde, gewierd mij per expresse de bovenbedoelde tweede brief van den Assistent Resident, des avonds te voren (sub no. 91), blijkbaar onmiddelijk na de ontvangst mijner particuliere letteren geschreven, waarbij onder den invloed naar het schijnt van nog krachtiger opwelling dan vroeger, met den heftigsten aandrang op de reeds vermelde voorstellen wordt teruggekomen.

[p. 525]

Uwer Excellentie reeds per omgaande van deze aangelegenheid wenschende te doen kennis dragen, zoo vermeen ik mij ter bekorting, tot de hoofdzaak te moeten bepalen en niet bij bijzondere deelen van dat schrijven, ofschoon die ook al daartoe schijnen uit te lokken, te moeten stilstaan. Ik bepaal er mij dan ook bij te vermelden, dat ik door den inhoud van dat tweede schrijven niet werd teruggebragt van de navolgende intusschen bij mij gerijpte overtuiging:

dat in de handelingen van den Assistent Resident van Lebak werden gemist bezadigd overleg, beleid en voorzigtigheid, naardien hij zonder voorafgaande raadpleging van den Resident van Bantam, onmiddelijk na de aanvaarding zijner betrekking het Hoofd van het Inlandsche bestuur van Lebak tot het doelwit was gaan maken van opzettelijke, dien Regent bezwarende, onderzoekingen;

dat welke edele aandrift dien ambtenaar daartoe ook moge hebben geleid, en al mogten ook werkelijk, - hetgeen ik wel verre ben van reeds vooruit als onmogelijk te verwerpen, - de door hem tegen den Regent verzamelde grieven worden bewaarheid, - de op eene dusdanig vague wijze geformuleerde aanklagt wegens misbruik van gezag (zonder het dadelijk voorbrengen van feiten, veel minder van bewijzen) en de bloote verdenking van knevelarij, van den kant van een, ik herhaal het, weinig dagen geleden in zijne afdeeling werkzaam geworden ambtenaar, voor mij echter niet dadelijk van genoegzame kracht mogt worden beschouwd, om eenen Inlandschen ambtenaar van dien stempel, - den hoogsten in rang aanwezigen Regent in deze Residentie, - eenen ruim zestig jarigen, doch nog ijverigen landsdienaar, aan naburige aanzienlijke Regentengeslachten vermaagschapt, - over wien door mijne beide laatste voorgangers, na jaren ondervinding gunstige getuigenissen waren uitgebracht, - zonder voorkennis der Regering aan eene hem moreel geheel vernietigende bejegening, als de voorgestelde te onderwerpen; en dat ik integendeel trachten moest al aanstonds krachtig te stuiten, al hetgeen reeds op dien weg van overijling verrigt was en welligt nog zoude kunnen verrigt worden. Vervuld van dat besluit liet ik dan ook den Regent, die mij naar gebruik op den post Warong Goenoeng was tegemoet gekomen, niet het minst blij-

[p. 526]

ken, als had er te zijnen aanzien iets bijzonders plaats gegrepen en gaf ik den Assistent-Resident, bij het daarop met dezen gevolgd onderhoud te Rangkas Betoeng, op duidelijke wijze te kennen, dat ik verre was van zijne verrigtingen te kunnen goedkeuren; dat ik niet tot zijne gedane voorstellen kon toetreden en eindelijk dat het mijn stellig verlangen was, dat hij zich stipt zoude onthouden, van verder iets ter zake te doen en zelfs alles behoorde te vermijden, wat het misschien reeds opgewekt vermoeden, als zoude er tegen den Regent van Lebak een onderzoek aanhangig zijn, zoude kunnen aanwakkeren. Ik wenschte te meer nog de zaak tot dien stand terug te brengen, bij de spoedig ophanden komst van den Regent van Tjanjor, die mij geschreven had, den 28en te Rangkas-Betoeng te zullen aankomen.

Of het mij ten volle is gelukt de onrust (die ik uit den inhoud der brieven van den Assistent-Resident zelven moet opmaken, dat door zijne verrigtingen bij den Regent zijn opgewekt) door mijne geruststellende houding jegens hem, tot bedaren te brengen, durf ik niet verzekeren; - ik heb daartoe echter mijne beste pogingen aangewend, in afwachting dat ik omtrent de bedoelingen der Regering in deze, de noodige zekerheid zoude hebben ingewonnen.

Ik neem de vrijheid daartoe thans overtegaan.

Hecht Uwe Excellentie Hare goedkeuring aan mijne bovenstaande beschouwingen en mijne in dien geest gedane verrigtingen, zoo durf ik Haar Eerbiedig in overweging geven:

Voorloopig buiten eenig gevolg te laten de door den Assistent-Resident van Lebak bij missive van 24 dezer No. 88, gedane voorstellen; en van dien ambtenaar te vorderen, dat hij alsnog aan den Resident van Bantam volle opening geve van al hetgeen hem terzake van de handelingen van het Inlandsche Bestuur dier afdeeling mogt zijn ter oore gekomen, ten einde door den Resident nader ter kennis der Regering te worden gebracht, om te kunnen beoordeelen, wat ter zake verder zal behooren te worden verrigt.

Ik zie mij wel tot het doen van dit voorstel verpligt, naardien de Assistent Resident van Lebak op mijn bepaald geuit verlangen, dat vooraf stellige feiten of bewijzen tot staving zijner aanklagt, aan mij zouden worden kenbaar gemaakt, daarin zwarigheid

[p. 527]

heeft gevonden, zoo niet vooraf door mij werd overgegaan tot den door hem voorgestelden maatregel van verwijdering.

Ik mag ten slotte het leedwezen niet verbergen dat de Assistent-Resident van Lebak door eene kwalijk begrepene voortvarendheid (uit welke prijzenswaardige bedoelingen ook voortspruitende) zich al dadelijk op eenen zoo weinig verborgen koelen en verwijderden voet, tegenover den Regent gesteld heeft, dat het mij in ieder geval voorkomt, dat de goede verhouding, welke tusschen deze beide ambtenaren bestaan moet, voor immer daardoor zal zijn verbroken.

De Resident van Bantam,

Brest van Kempen.

P.S.

Ik ontvang reeds na het afschrijven dezes een antwoord van den Assistent Resident van Lebak van gisteren No. 93, Geheim.

De post heden vertrekkende, zoo zij mij ook nog de aanbieding van dien brief, en wel op deze wijze, vergund.

Den inhoud van dien brief niet op nieuw tot een onderwerp van beschouwingen vermeenende te moeten maken, leg ik dien eerbiedig aan Uwer Excellentie's beoordeeling voor.

Ik veroorloof mij echter ééne opmerking, - zij is deze: - Zooals de steller teregt zegt, geldt het hier een strijd van beginsel. Omtrent de gegrondheid van dat beginsel zal de Regering hebben uitspraak te doen.

Die uitspraak gerustelijk afwachtende, mag ik echter reeds nu niet onderdrukken de verklaring dat, zoo aan het beginsel van opvatting en uitvoering, door den Assistent Resident van Lebak in deze aangelegenheid gevolgd, door de Regering mogt worden hulde gedaan, alsdan, naar mijn bescheiden meening den Residenten volstrekt de pas wordt afgesneden, aan gewigtige aangelegenheden van Inlandsch bestuur in het hun toevertrouwd gebied, tijdig de vaak zoo noodige leiding te kunnen geven.

De Resident van Bantam,

Brest van Kempen.