Volledige werken. Deel 9. Brieven en dokumenten uit de jaren 1846-1857

[p. 32]

[Bijlage
betreffende de residentie Bagelen in 1846]

Bijlage

betreffende de residentie Bagelen in het jaar 1846. Algemeen overzigt van den toestand van Nederlandsch Indië, gedurende het jaar 1846. (Tijdschrift voor Nederlandsch Indië, jaargang 1848, blz. 347-354) De onderstaande tekst omvat vier fragmenten.

Eene ongestoorde rust heeft het jaar 1846 gekenmerkt. Het bestuur heeft te dien aanzien alle redenen van tevredenheid over de Bagelensche hoofden en bevolking. Er heeft na het jaar 1843 geene volkstelling plaats gevonden; doch uit die telling, vergeleken met het aantal van aangekomen en gestorven personen, van geboorten en sterfgevallen, schijnt te blijken, dat de bevolking der residentie Bagelen eenigzins vermeerderd is. De onnaauwkeurigheid echter, van dusdanige van de inlandsche hoofden verkregene opgaven onafscheidelijk, laat deze zaak in het onzekere, tot dat eene in het jaar 1848 te bewerkstelligen nieuwe telling, met eenige juistheid daaromtrent andere opgaven zal opleveren.

De policie werkt met klem en geregeld, maar vereischt ook voortdurend de meeste naauwlettendheid, dewijl de nabijheid der vorstenlanden, waar het Nederlandsch gezag voor een gedeelte op eene andere wijze dan elders is gevestigd, en het aanwezen van een groot garnizoen ter hoofdplaats alhier, eene goede handhaving derzelve, wel is waar, niet in den weg staat, maar toch bemoeijelijkt.

De gewapende policie-korpsen oefenen zich voortdurend in hunne dienst, terwijl orde en tucht over het algemeen niets te wenschen overlaten.

De wegen en bruggen zijn gedurende het jaar 1846 zooveel mogelijk in goeden staat gehouden, met dat gevolg, dat de communicatie alom ongestremd gebleven is. Zoo als gewoonlijk echter hebben de bruggen op onderscheidene plaatsen veel van den hoogen waterstand te lijden gehad en is onder anderen gedurende de laatste dagen van November 1846 door de bandjir belangrijke schade aangerigt aan de in de afdeeling Koetoardjo gelegen bruggen over de rivier Djali bij Bandong, en die bij Toengorono, welke beiden geheel zijn weggeslagen, terwijl ook die te Bedoro Pegoron (Kemiri) veel heeft te lijden gehad.

[p. 33]

In diezelfde afdeeling echter is over den oostelijken zijtak der rivier Gebang, onder Pitoeroek, eene kapitale brug gelegd, welke geheel aan het doel beantwoordt. De herstellingen der geheel of gedeeltelijk vernielde bruggen zijn dadelijk, zooveel de waterstand toeliet, aangevangen, en zullen in het jaar 1847 voltooid zijn.

Niemand kan den Javaan der residentie Bagelen zekere mate van behendigheid ontzeggen, in het vervaardigen van zoodanige voorwerpen als onmiddelijk behooren tot de inlandsche huishouding of tot datgene, wat bij hem als weelde beschouwd wordt; en werkelijk hoog is de trap, waarop die behendigheid gestegen is, als men dezelve vergelijkt met de hoogte waarop overigens de intellectuele hoedanigheden van den inlander staan. Vooruitgang in nijverheid kan echter, althans voor als nog, niet verwacht worden.

De handel kan, wat den uitvoer aangaat, geheel beoordeeld worden naar den hiernevens volgenden staat, aantoonende de uitgevoerde voorwerpen van nijverheid dezer residentie, gedurende het jaar 1846.^*

Goud- en zilverwerken	f 5570
IJzerwerken	3150
Kleedjes (Bengalesche)	18360
Gebatikte (Bengalesche)	79450
Koehuiden	3716
Matjes (inlandsch fabrikaat)	2926
Klapperolie	36414
Tabak	f103930
Javasche suiker	7730
Gedroogde visschen	1230
Paarden	2800
Schapen en geiten	1896
Aardappelen	2000
Uijen en knoflook	6000

Hierbij dient te worden opgemerkt, dat de invoer van veel grooter belang te achten is. Deze bestaat grootendeels in Europesche lijnwaden en lakens, Europesche zijden stoffen, Chinesche stoffen, gebatikte kleedjes, chitsen, gambier, gedroogde visch en trassie, padie en rijst (van welke laatste levensbehoeften evenwel waarschijnlijk in gelijke mate wordt uitgevoerd), ijzer en koperwerken, landbouwgereedschappen, goud- en zilverwerken en andere artikelen voor inlandsch gebruik.

* Door het weglaten van posten beneden de f 1000, is het staatje tot de helft bekort. G.S.

[p. 34]

Het inlandsche schoolwezen verkeert aanhoudend op den bekenden lagen trap van onvolkomenheid, terwijl de gelegenheid voor Europeanen, om hunne kinderen een behoorlijk onderrigt te doen erlangen, geheel ontbreekt, eene omstandigheid welke uit hoofde van het groot aantal individuën, die daardoor in hunne dierbaarste belangen worden benadeeld, eene voorziening wenschelijk maakt. De inlandsche geestelijkheid blijft wat zij was, voor het meerendeel onwetend, rustig en buiten alle bemoeijenis met publieke aangelegenheden. De uitgereikte passen voor bedevaartgangers naar Mekka zijn over 1846 weinig geweest. Armoede en bedelarij zijn zeldzaam.