Volledige werken. Deel 8. Brieven en dokumenten uit de jaren 1820-1846

[p. 413]

Batavia en omgeving
1844-1845

[p. 415]

Dekker wachtende op herplaatsing

Teruggekeerd in Batavia heeft Dekker aanvankelijk onderdak gevonden bij een van zijn oude vrienden, misschien Hoogeveen Jr., misschien Keuchenius. In ieder geval heeft hij contact gezocht met de vroegere directeur van de Algemene Rekenkamer, J.P.C. Ruloffs, toen Directeur-Generaal van Financiën. Aan diens bemiddeling heeft Dekker, blijkens de ons bekend geworden missives, stellig meer te danken dan hij zich ooit bewust is geweest. Niettemin heeft het nog elf maanden geduurd eer men hem zijn ambtelijke loopbaan liet voortzetten.

Van deze maanden heeft Dekker er vier of vijf gevuld met werkzaamheden als volontair aan het Departement van Producten en Civiele Magazijnen, waarvan toen de heer Pahud directeur was (Brief 19 januari 1846; Rekest 2 februari 1846). Ofschoon hij door een hem toegekend wachtgeld ter grootte van een derde van zijn laatst genoten salaris voor de ergste nood gevrijwaard was, bleef deze tijd uitermate moeilijk. Van zijn leven en zelfs van zijn verblijfplaats gedurende een aantal maanden is in het geheel niets bekend. Zeker heeft hij erover gedacht, ontslag te vragen uit 's lands dienst en een betrekking te zoeken op een particuliere onderneming.

Dat Dekker in deze tijd te Batavia zowel zijn vader als zijn broer Jan heeft ontmoet, en aan deze laatste de wederwaardigheden van zijn nabije verleden heeft verteld, blijkt uit de brieven van 5-8 november en 30 november 1845. In deze zelfde periode behoort ook het verhaal betreffende zijn vriend Mispelblom Beyer, te vinden in de brief van 26 januari 1846, en misschien ook de anekdote over een geweigerde lening van tachtigduizend gulden, reeds vermeld op blz. 66.

Door een wederzijdse vriend, Frans Marinus van Heyst, is Dekker in kennis gekomen met Willem van der Hucht, die sinds 1843 als theeplanter op Parakan Salak in de Preanger Regent-

[p. 416]

schappen woonde. De onderneming beloofde zo veel, dat ook zijn oudere broer Jan Pieter met diens vrouw en zijn zuster Johanna Gerhardina met haar echtgenoot, de arts Dr. Cornelis Pen, het plan opvatten en uitvoerden, om naar Parakan Salak te komen, teneinde daar de tweede helft van het theeland te exploiteren. (Zie ook Aantekening van Mimi, 14 december 1872 en 16 november 1876.) Maar nog vóor hun aankomst verloor Willem van der Hucht binnen enkele maanden zijn vrouw en twee van zijn drie kinderen: op 9 juli 1844 overleed zijn dochtertje Albertine Caroline, op 31 oktober 1844 zijn echtgenote Sara Johanna Pen, en op 3 februari 1845 zijn dochtertje Carolina Frederika. Dekker heeft hen niet gekend, maar voor de jonge weduwnaar, met wie hij in het voorjaar van 1845 bevriend was geraakt, schreef hij na een verblijf van een paar weken op Parakan Salak het gedicht ‘Ge vraagt me een lied bij 't scheiden van deze oorden’, dat in z'n geheel een plaats vond in de brief van 24 februari - 6 mei 1851, en waarvan éen couplet met de bekende regel ‘Men is zijn God op bergen meer nabij’ werd opgenomen in de Havelaar (Werken I, blz. 109; zie ook de aantekening van Mimi, 14 december 1872).

De overtocht van de naar Java komende families had in de zomer van 1845 met twee schepen plaats. In het begin van augustus arriveerde het gezin Pen, en met hen ook drie freules Van Wijnbergen, onbemiddelde wezen, van jongs af door hun grootmoeder en twee ongehuwd gebleven tantes opgevoed: Everdina, Henriette en Sophie. In begin september kwam Jan van der Hucht, de oudste neef van hun vader, met zijn vrouw en acht kinderen te Batavia aan. Dekker heeft de familie Pen en de freules Van Wijnbergen van de boot gehaald en hen in die eerste dagen op Indische grond wat wegwijs gemaakt. Om er toonbaar uit te zien, had hij een broek moeten lenen (Brief van 24 februari - 6 mei 1851). De liefde tussen hem en Everdina moet van beide kanten vrijwel op het eerste gezicht zijn ontstaan: 18 augustus wordt in latere brieven genoemd als de beslissende datum. De toestemming van Jan van der Hucht, hoewel voor Everdina in wettelijke zin niet nodig, aangezien zij de meerderjarigheid bereikt had en de heer Van der Hucht bovendien niet eens haar voogd was geweest, werd op 26 september vlot gegeven.

[p. 417]

Inmiddels was Dekker op 13 september benoemd tot tijdelijk ambtenaar in Krawang, een gewest op enkele dagreizen oostelijk van Batavia gelegen, met de taak daar de achterstallige administratie bij te werken van de aan de drank geraakte assistent-resident Dickelman. Zo vertrok hij dan begin oktober naar Poerwakarta, de hoofdplaats van Krawang, en daarmee nam tevens de uiterst belangrijke, en voor de kennis van zijn persoonlijkheid onvervangbare reeks verlovingsbrieven een aanvang.

G.S.