Volledige werken. Deel 6. Ideeën, vierde bundel. Ideeën, vyfde bundel

[p. 325]

1029.

Wat my betreft, ik veroordeel ut supra onzen vreemdsoortigen ‘lasteraar’ tot... Jérôme Paturot. Hy moet pen, inkt, frazen en rechtzoekery verlaten, en terugkeren tot z'n eerste liefde, aan de oevers van den Brantas.

- En waarom schryft gy dan, vraagt ge?

Helaas, men heeft me geen ander plekjen overgelaten, waar iets te kappen viel. Ge zegt, over uw djati-hout sprekend:

‘Menig balkenvlot des heren Loudon zag ik voor m'n ogen verbryzelen of uit elkander slaan...

En m'n Ideeën dan, o Brata Yoeda, die me wat méér kosten, dan 't door vreemde handen voor dien heer Loudon gekapte hout?

...terwyl de vlotters zich zwemmende moesten redden. De minste afwyking van juistheid in richting, was voldoende om zo'n vlot overdwars te doen gaan...

En m'n Ideeën dan, o Brata Yoeda?

...en dan was er geen redding meer mogelyk. De geweldige stroom zou dan de verenigde pogingen van vyftig roeiers hebben krachteloos gemaakt...

Krachteloos gemaakt? O neen. Verydeld? Misschien. Maar vyftig roeiers zegt ge? Vyftig? En ik dan, die geheel alleen roei tegen zo'n stroom?

...als 'n pyl werd dan 't vlot meegesleurd, tot het optornde tegen een of ander rotsblok...

Juist! Tegen onwil uit zedeloos eigenbelang, en dit nog niet eens goed begrepen!

...tegen 'n verraderlyken boomstam...

Juist, juist, juist! Tegen verraderlyken laster, surrogaat van 't eerst beproefd even verraderlyk doodzwygen!

...met zulk 'n kracht, dat djati-balken van honderd voet lengte en vier voeten vierkant, ombogen en knapten als zwavelstokken.’

En m'n Ideeën dan, o Brata Yoeda?

Dat ‘omgebogen en geknapte’ hout - goed geschetst, waarachtig!^* - was te vervangen na 't verlies. Daar ging slechts enige

* 't Zou me leed doen, het Nederlands publiek 'n wapen tegen Brata Yoeda in de hand te geven, door 't leveren van voorwendsels om z'n stem te smoren. Het spyt me dus dat ik 't zeggen moet, maar... waarheid bovenal: er zyn méér goede passages in z'n boek, en zelfs schone! Ook de stukken die uit 'n letterkundig oogpunt als mislukt moeten worden beschouwd, zouden aanleiding kunnen geven tot iets als lof. De komieke vermenging van boekerigheid en kanselary-jargon loopt op 'n verdienste uit, in de ogen van ieder die lezen kan. Deze fout namelyk is 'n bewys te meer voor de naiveteit des schryvers, en voor de waarheid van z'n werk, dat minder goed zou zyn als 't beter was. Zó zouden teervlekken soms kunnen pleiten voor de authenticiteit van 'n aangespoeld logboek.
Ik zeide op blz. 317: 't riekt naar... enz.
Welnu, 't levert almede de zeer scherpe odeur locale van de ambtenary die, om den indruk der waarheid volledig te maken, niet ontbreken mocht. 't Schynt dat ik in 517 niet ten onrechte op 't nut van schryversfouten gewezen heb.
(1872)

[p. 326]

handen-arbeid teloor... wat in Indië meer gebeurt, en ook elders. Wie of wat vervangt 'n uitgeputte mensenziel, als ze knakte en brak door 't optornen tegen de logge massa domheid die 'n stompzinnig vermaak schept in zo'n vlotbreuk? Tegen werkdadige schelmery ook, wier belang meebrengt die hindernissen in haar belemmerende werking te handhaven?

Zeg me, o Brata Yoeda, wanneer bestreedt gy minder onedelen vyand, toen ge te worstelen hadt met den stroom van den eerlyken Brantas, of toen ge den zondvloed van vuil woudt te keer gaan, die zich Maatschappy noemt?

Keer terug tot uw vlotten, beste jongen! En... ge zegt dat de tygers, schoon niet geheel nog uitgeroeid door bosvelling en aanbouw, toch afnamen in getal ‘tussen Borow en Djimbeh, juist op de plek waar zich thans de desa Goelongan bevindt’? Wel... zoek dan 'n nieuwe buurt op, waar ze iets minder te lyden hadden van nieuwe desa's en ‘beschaving’.

Uw uitstapjen in de ‘Maatschappy’ zal u geleerd hebben die tygers te bejegenen met iets als... achting.

Wat my betreft, groet ze van me, en zeg dat ik heimwee voel naar hun wouden, en naar de eerlykheid van hun vyandschap.