Volledige werken. Deel 4. Een en ander over Pruisen en Nederland. Causerieën. De maatschappij tot nut van den Javaan. Ideeën, derde bundel

848.

Wat eisen wy van de school? Ontwikkeling van denkvermogen?

Neen, zegt daar iemand, dat komt later. Eerst kennis...

In zekeren zin is dit waar. Het kind moet hebben kennisgemaakt met de pendule, voor 't kan achtgeven op de beweging. Doch wie kennis in wyder betekenis wil laten voorgaan, vrage zich af of deze bevorderd wordt door ontydige mededeling? Kennis wordt waarlyk niet gebaat door onevenredige achterstelling van denken. Men kan hiervan de proef nemen, door byv. aan enige dozynen bekenden te vragen naar iets dat verondersteld kan worden hun op de school geleerd te zyn. Dan zal men weldra ontdekken dat de hoogte der bergen in Azië, het worteltrekken, de geslachten der woorden en al die belangrykheden meer, even goed zyn verloren gegaan alsof men nooit iets ‘van buiten’ ge-

[p. 575]

leerd had, en dat het Geheugen niet ryker werd door 't spoliëren van het Verstand.

Integendeel! Wie het geleerde vergat, doch zich oefende in denken, zal gedurig behoefte voelen aan materiaal ter verwerking, aan feiten. Hy is dan wel genoodzaakt het verlorene terug te zoeken. En hy vindt het, met voordeel. Want dit zoeken zelf was winst. Op den weg dien we langs gaan om terug te keren naar het punt dat wy uit het oog verloren, merken wy gewoonlyk zaken op, die ons of niet waren geleerd, of waarvan de indruk uitsleet. Wy sluiten dan nieuwe vriendschap met iets onbekends, of zien met vreugd oude vrienden weder.