Volledige werken. Deel 4. Een en ander over Pruisen en Nederland. Causerieën. De maatschappij tot nut van den Javaan. Ideeën, derde bundel

718.

Ik zeide reeds dat ieder die 't ambacht van frasen-maken enigszins verstaat, schynt te menen dat hierin de hoofdzaak ligt, en dat de te behandelen feiten of denkbeelden slechts van bykomend belang zyn. Zo zal een kind dat onlangs de cyfers leerde schryven, zich verbeelden gerekend te hebben, wanneer hy die tekens, zonder op waarde of verband te letten, met enige netheid naast of onder elkander heeft geplaatst. Dat nu zo'n kind zich daarmee vermaakt, is onschuldig. Maar wat zou men zeggen van ouders of leermeesters die zulk gekrabbel aannamen als afgelegde proef van cyferkunst?

Publiek is zo dom als die ouders wezen zouden. Het is volkomen tevreden, en meent iets geleerd te hebben van den spreker, indien deze slechts zorg draagt z'n zinsneden enigszins af te ronden - de cyfers duidelyk te zetten - en met zekere geleidelykheid op elkander te doen volgen. Verband en betekenis doen niet tot de zaak.

Ik stel me voor, op tweeërlei wyze duidelyk te maken wat ik bedoel.

Men lette eens op de meeste gesprekken die men op reis, in kof-

[p. 448]

fiehuizen of by dergelyke gelegenheden te horen krygt. Van onbescheidenheid is by dit afluisteren geen spraak. Ik bedoel de diskoursen die luid genoeg worden gevoerd, om algemeen eigendom te mogen heten. We zitten in een spoorwagen, en nemen aan dat warmte, tocht, kou, regen, mist en de temperatuur van de vorige week afgedaan zyn.

- Wat nieuws?

- Hm... zo! Ze zeggen niet veel, die kranten.

- Och! Zie eens dien rook... zou daar brand zyn?

- Veen misschien! Ze branden misschien de venen in Drente.

- Ja, dat geeft 'n vreselyken rook.

- Ja. Maar ik geloof toch dat die rook van 'n fabriek is.

- 't Is wel mogelyk. 't Zal 'n yzergietery wezen.

- Misschien 'n meelfabriek.

- Dat kan wel zyn.

- By ons is ook 'n meelfabriek.

- By ons ook.

- Of ze goede zaken maken?

- Misschien wel. Ik weet niet hoeveel ze uitkeren.

- Dat weet ik ook niet. Ik heb nooit aandelen gehad.

- Ik ook niet.

- Als zo'n zaak 'n beetje meeloopt...

- Ja...

- Dan is 't zo kwaad niet.

- Neen...

- Maar anders...

- Dan verlies je 'r je geld by.

- 't Hangt veel af van de direktie.

- Dat is zeker. En ook...

- Ja juist!

- Van 't debiet.

- Dat zeg ik ook altyd. Als je niet slyt...

- Precies, dan blyf je zitten met je goedje. Dat zeg ik altyd. Daar heb je nu by ons die m'nheer... hoe heet-i ook?

- Je meent toch niet... och, wie zou 'k ook noemen? Ik meen...

- Neen, 't is iemand die... z'n vrouw is 'n juffrouw uit Schoonhoven, of uit...

- Zo? Neen, de man die ik bedoelde is niet getrouwd. Hy deed

[p. 449]

in palmolie. Z'n broer is makelaar... óók in talk. Petroleum is 'n artikel dat altyd nogal... hm! Maar anders...

- Gaat er veel om in vetwaren?

- Dat zou ik u niet kunnen zeggen. 't Is zo, weet ge, m'n vak niet. Maar hennep...

- Ja, dat 's 'n ander artikel. Och, alles gaat slap tegenwoordig. Land is duur...

- Fameus! By ons in de buurt woont 'n boer...

- Ze zyn allemaal ryk.

- Schatryk! en wat het mooiste is...

‘Kaartjes, heren!’

Lezer, ik stel u voor, den braven kondukteur te danken voor de verlossing.