Kronijk, of Aantekening der merkwaardige voorvallen binnen de gemeente Heeze en eenige omliggende dorpen en enkelde welken algemene belangstelling verdienen

[p. 92]

(1842)

/ Pag. 102 / 1842 5 Januarij de schoolplaats aan de grote kerk met den hof publiek verkogt ten behoeve der Gemeente⁽¹⁾ en door Lourens Koolen gekogt [f 120,-]⁽²⁾.

29 Januarij te Someren twee nieuwe bichtstoelen in de kerk gekomen, gemaakt door L. Koenen beeldhouwer te Lieshout⁽³⁾.

12 Februarij is te Rome overleden de Eerw. Heer [Petrus] van Lil, Provinciaal der Jesuiten van Belgien en Holland, geboren te Maarheeze, oud 46 jaren⁽⁴⁾.

26 Februarij is te Leende bij Peter Fransen⁽⁵⁾ een brandbrief gelegd voor 26 Zeeuwen⁽⁶⁾ te leggen aan den voer van den schutboom staande aan den Lijkweg de naar Strijp⁽⁷⁾.

1 April des voormiddags 10 uren een sterken storm uit het Westen hebbende slechts een uur geduurd, doch geweldig hevig zoo dat er weinig huizen zonder schaden afgekomen zijn.

5 April zijn eenige Domeinen tienden te Eindhoven verkogt doch de meesten opgehouden zoo als die van Someren op 104.700⁽⁸⁾.

9 April de Bisschop van Hirene van Roermonde⁽⁹⁾ door Leende gekomen⁽¹⁰⁾.

(1) Van de veiling waren uitdrukkelijk uitgesloten en ten behoeve van de Gemeente Heeze gereserveerd om geruimd te zijn voor de maand Augustus 1842 de steenen waterput met deszelfs toebehoren, mitsgaders de steenen, het hout en de pannen van het privaat, liggende en staande op het te veilen perceel, evenals de putkuip, putmik en zwingel. De acte van veiling van 5 Januari 1842 omvatte Sectie D 1248 ontstaan uit D 1013 en D 1014, thans bekend als D 1774. Zie Kronijk op 4 October 1839.

(2) Louren Koolen, geboren te Heeze 22 Juni 1778 als zoon van Peter en Joanna Maes, overleden aldaar 3 Januari 1851, huwde met Johanna Scheepers, geboren te Maarheeze (Sterksel) 23 Januari 1803 als dochter van Joannes en Jennemie Weijnen, overleden te Heeze 20 Januari 1842.

(3) Vermoedelijk identiek met Koenen van Eindhoven. Cfr. Kronijk op 27 October 1832.

(4) L. VAN MIERT, Lil (Petrus) (NIEUW NEDERLANDSCH BIOGRAFISCH WOORDENBOEK, dl. IV, col. 916. Leiden, 1918). Van Lil werd niet 22 Februari 1795 maar 22 November 1795 gedoopt. Rijksarchief 's-Hertogenbosch, S Maarheeze 3 22 Novembris baptizatus est Petrus filius Lamberti van Lil et Joannae Mariae Keusters. Susceptores Hyacinthus van Lil et Wilhelma van den Eijnden.

(5) Peter Fransen, gedoopt te Leende 9 November 1785 als zoon van Leonardus en Catharina Thijs, overleden te Leende 30 October 1847, gehuwd te Leende 31 Januari 1830 met Joanna Catharina van Asten, gedoopt te Leende 14 Maart 1800 als dochter van Francis en Josina van der Laak, overleden te Leende 21 April 1852.

(6) Een Zeeuw is een rijksdaalder van f 2.60.

(7) Lijkweg voornamelijk gevormd door de huidige Hoogeindweg en de Lijkstraat.

(8) Zie voor deze veiling de annonce in PROVINCIAAL DAGBLAD, 1842, n. 26. De veiling had op zes achtereenvolgende dagen plaats vanaf 4 tot en met 9 April 1842 in ‘De Vergulde Kop’ te Eindhoven ten overstaan van Notaris W. Huysmans te Eindhoven. Het bedrag van f 104.700 is het totaalbedrag van de eerste veilingsdag. De kavels 115 tot en met 139 - er waren er in het geheel meer dan 350 kavels - onder Someren werden opgehouden.

(9) Zie de Kronijk op 16 Augustus 1841.

(10) Zijnde op weg naar de wijdingsplechtigheid te 's Hertogenbosch van 10 April 1842.

[p. 93]

/ Pag. 103 / 1842 10 April des morgens 10 uren heeft in de St. Janskerk te S-Bosch de weiding van Hendrikus Den Dubbelden, vicarius van het voormalig Bisdom van S-Bosch, tot Bischop van Emaus⁽¹⁾ door Mr Bischop van Curium⁽²⁾, Bischop van Hirene van Roermonde⁽³⁾ en de Bischop van Chersonesus van Luxemburg⁽⁴⁾ met grote pracht plaats gehad⁽⁵⁾.

12 April is de Bischop van Hirene van Roermonde door Leende gekomen terugkerende naar Roermonde.

17 April is de E. Heer [Joannes] Zwijsen pastoor van Tilburg door bovengenoemde Bischoppen tot Bischop van Gerha ingewijd⁽⁶⁾.

Is de E. Heer [Joannes van] Hooijdonk pastoor en deken van Breda aldaar door bovengemelde Bischoppen⁽⁷⁾ tot Bischop van Dardanie of de Dardanellen ingewijd⁽⁸⁾.

6 Mei is de geweldige brand in de stad Hamburg begonnen, hebbende 4 dagen geduurd, waar bij meer dan 2/3 der stad is vernield⁽⁹⁾; de schade daar bij veroorzaakt wordt geschat

(1) Als zodanig benoemd door Z.H. Paus Gregorius XVI 14 Januari 1842, en het aannemen van deze waardigheid goedgekeurd door Koning Willem II. PROVINCIAAL BLAD VAN NOORD-BRABAND, 1842, n. 115, p. 22-23. Zie voor de persoon van Mgr. H. den Dubbelden de Kronijk op 1 Mei 1831. Eigentijds relaas van de wijdingsplechtigheid in DE GODSDIENSTVRIEND, dl. XLVIII, p. 264-266. Grave, 1842.

(2) Zie voor Mgr. van Curium A. HENSEN, Wyckerslooth (Cornelis Lodewijk baron van) (NIEUW NEDERLANDSCH BIOGRAFISCH WOORDENBOEK), dl. III, col. 1498-1500. Leiden, 1914).

(3) Zie de Kronijk op 16 Augustus 1841.

(4) Mgr. Johann Theodor Laurent (1804-1884), apostolisch vicaris van Luxemburg (1841-1848) en medestichter van de Congregatie der Zusters van het Arme Kind Jezus, moest Luxemburg verlaten. Zie aangaande deze kwestie DE GODSDIENSTVRIEND, dl. LV, p. 313-319. Grave, 1845, en verder N. MAJERUS, L'érection de l'évèché de Luxembourg. Luxembourg, 1951.

(5) Eigentijds relaas van de wijdingsplechtigheid in DE GODSDIENSTVRIEND, dl. XLVIII, p. 264-266. Grave, 1842.

(6) Eveneens 14 Januari 1842 benoemd en door de Koning gemachtigd tot het aannemen van deze waardigheid en wel als coadjutor cum futura successione van Mgr. H. den Dubbelden. PROVINCIAAL BLAD VAN NOORD-BRABAND, 1842. n. 115, p. 22-23. Zie voor de wijdingsplechtigheid in de parochiekerk 't Heike te Tilburg DE GODSDIENSTVRIEND, dl. XLVIII, p. 266-271. Grave, 1842. Zie voor de persoon van Mgr. Zwijsen en voor zijn bibliografie R. SMEETS, Zwijsen (Joannes) (NIEUW NEDERLANDSCH BIOGRAFISCH WOORDENBOEK, dl. IV, col. 1506-1508. Leiden, 1918); MGR. ZWIJSEN, Plechtige consecratie van Mgr. Joannes Zwijsen tot bisschop van Gerra in partibus infidelium (SINT JANSKLOKKEN, 1924, p. 329-331); MGR. ZWIJSEN, Een gedenkdag (15 Juli 1864 Moordaanslag op Mgr. Zwijsen) (SINT JANSKLOKKEN, 1923, p. 327-329); Mgr. Joannes Zwijsen 1794-1877 (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. VIII, p. 225-226); P. ALBERS S.J., Hoe Mgr. Joannes Zwijsen aartsbisschop van Utrecht werd (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. VIII, p. 227-242); DR. J. DE JONG, Mgr. Joannes Zwijsen, Aartsbisschop van Utrecht (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. VIII, p. 243-255); J.C. VAN DER LOOS, Zwijsen, de verhoopte eerste Bisschop van Haarlem (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. VIII, p. 256-259); P. ALBERS S.J., Mgr. Zwijsen en Limburg (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. VIII, p. 260-275); DR. J. WITLOX, Mgr. Zwijsen Internuntius ad interim en Vice-Superior der Hollandsche Zending (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. VIII, p. 276-281) - cfr.P. KLEIJNTJENS S.J. HISTORISCH TIJDSCHRIFT, jrg. VIII, p. 1-4, Tilburg, 1929. -; W. BÜNNEMEIJER C.SS.R. Mgr. Joannes Zwijsen en het Koninklijk Huis (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. VIII, p. 282-312); DR. J. WITLOX, Mgr. Zwijsen en de anti-clericale Pers (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. VIII, p. 313-318); M. v.d. VEN, Pastoor Zwijsen en het Eerste Adres der R.K. Kerkvoogden bij de Regeering in 1840 (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. VIII, p. 319-333); C. ZWIJ SEN, Mgr. Zwijsen en de Regel van Zusters en Fraters van O.L. Vrouw, Moeder van Barmhartigheid te Tilburg (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. VIII, p. 334-346); DR. TH. GOOSSENS, De Zusters van Liefde te Tilburg (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. VIII, p. 347-371); A. HENSEN, Mgr. Zwijsen - Mgr. van Vree (BOSSCHE BIJDRAGEN, p. 372-375); DR. J. WITLOX, Mgr. Zwijsen en de Heilige Linie! (BOSSCHE BIJDRAGEN, p. 376-377); DR. G. GORRIS S.J., Mansuete et fortiter (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. VIII, p. 378-389); DR. A. ERENS O. PRAEM., Mgr. Zwijsen en de Norbertinessen van St. Catharinadal te Oosterhout (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. IX, p. 17-51); F. v. HOECK S.J., Uit de eerste jaren der Zusters Congregatie van Mgr. Zwijsen (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. IX, p. 195-208); DR. J. WITLOX, Mgr. J. Zwijsen - Monseigneur Joannes Zwijsen. Een levens- en karakterbeeld. 's-Hertogenbosch, 1927; ZR. M. THERESINE, Mgr. J. Zwijsen als paedagoog. Tilburg, 1929; J. KLEIJNTJENS S.J., Benoeming van Mgr. Zwijsen tot bisschop (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. XI, p. 149-151); id., Het Apostolisch-Vicariaat van Ravenstein en Megen (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. XI, p. 152-173); C. BLOEMEN, Erkenning der Congregatie van de Zusters van Liefde te Tilburg en de goedkeuring harer Statuten door de Hooge Regeering des lands (BOSSCHE BIJDRAGEN, XIII, p. 68-130, 241-292); M. v.d. VEN, Medewerking van Mgr. Zwijsen aan de erkenning der Zusters van Liefde te Tilburg door de Regeering (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. XIII, p. 292-296); J. KLEIJNTJENS S.J., Goedkeuring der Regels en Statuten van de Congregatie der Zusters van Liefde te Tilburg (BOSSCHE BIJDRAGEN, dl. XIII, p. 297-305); M. STOKS C.SS.R., Een man van vorstelijk karakter, levensschets van Mgr. Joannes Zwijsen, Roermond-Maaseik, 1938; DR. J. WITLOX, Monseigneur Joannes Zwijsen een man van vorstelijk karakter en hoogepriesterlijk geloof, trouw en oprecht Nederlander. 's Gravenhage, 1941. 2e herz. dr.

(7) Eveneens op 14 Januari 1842 benoemd en door de Koning gemachtigd tot het aannemen van deze waardigheid. PROVINCIAAL BLAD VAN NOORD-BRABAND, 1842, n. 115, p. 23. De wijding had plaats met als medeconsecratoren Mgr. H. den Dubbelden en Mgr. J. Zwijsen.

(8) Zie voor het leven van deze prelaat J. KRÜGER, Kerkelijke geschiedenis van het bisdom van Breda, dl. I, p. 435-441. Bergen op Zoom, 1874. Zie voor de wijdingsplechtigheid op 1 Mei 1842 DE GODSDIENSTVRIEND, dl. XLVIII, p. 308-312. Grave, 1842.

(9) Zie PROVINCIAAL DAGBLAD, 1842, nrs. 38, 39, 41.

[p. 94]

/ Pag. 104 / op....⁽¹⁾.

15 Mei zijn Excell. A.J. Borret, staatsraad in buitengewone dienst, als Gouverneur van Noord-Braband in functie getreden, daartoe benoemd bij Koninglijk besluit van 20 April 1842 n. 76⁽²⁾ in de plaats van A.J.L. Baron van den Bogaerde ter Brugge welke door Z.M. tot opperschenker benoemd is⁽³⁾.

(1) De collecte voor de slachtoffers van deze ramp welke op 5, 6, 7 en 8 Mei plaats had, heeft in deze provincie opgebracht de som van f 4000.-. PROVINCIAAL BLAD VAN NOORD-BRABAND, 1843, n. 112, p. 92.

(2) Gouverneur van Noord-Braband van 20 April 1842 tot 9 Juli 1850, Commissaris des Konings van 10 Juli 1850 tot 29 Juni 1856. PROVINCIAAL BLAD VAN NOORD-BRABAND, 1842, n. 93. Zie voor zijn biografie G. GÖRRIS, Borret (MR. ANTON JOSEPH LAMBERT) (NIEUW NEDERLANDSCH BIOGRAFISCH WOORDENBOEK, dl. I, col. 421-422. Leiden, 1911); MR. J. VERHAGEN, Mr. Antoon Joseph Lambert Borret (EDELE BRABANT, jrg. IV, n. 11, p. 7. Tilburg, 1950).

(3) Zie in verband met zijn benoeming tot opperschenker en grootofficier van het Koninklijk Huis PROVINCIAAL BLAD VAN NOORD-BRABAND, 1842, n. 86; H. OUWERLING, Bogaerde van ter Brugge (Jhr. André Jean Louis baron van den) (NIEUW NEDERLANDSCH BIOGRAFISCH WOORDENBOEK, dl. IV, col. 188-189. Leiden, 1918); zie ook Kronijk op 25 en 26 Augustus 1830.

[p. 95]

17 Mei door order van den Heer Pastoor van Heeze de kerkhof aldaar welke er uitzag als een puinhoop begonne op te ruimen, gelijk te maken en met palm en latten te omringen; bij welke gelegenheid daar de kerk gestaan heeft in het choor een loden kist gevonden is welke waarschijnlijk met eene houten omgeven moet zijn geweest, welke geheel verteerd was, leggende daarbij 5 zware ijzere ringen, zijnde de 6e er niet bij te vinden; in de kist waren geen menschelijke overblijfselen meer dan stof gelijkende naar asch⁽⁴⁾; de kist is aan den Burgemeester gebragt⁽⁵⁾.

/ Pag. 105 / 1842 17 Mei een gedeelte van het flankbatt. van het 5 Regt. Infanterie te Heeze en Leende in kwartier.

15^a Junij koning Willem II langst het kanaal te Someren gepasseerd; men had ene eereboog en kronen aan sluis N 13 opgericht, doch vroeger komende dan men gedagt had, heeft men hem niet kunnen aanspreken⁽¹⁾.

In den nacht tusschen den 17 en 18 Junij heeft de boekwijt door den vorst op veele plaatsen geleden, doch de aardappelen zeer wijnig.

21 Junij des namiddags ¼ over 6 uren is de blixem geslagen te Heeze in de beide nevens elkander staande woonhuizen van de Wede Peter Vroomans⁽²⁾: het eene bewoond door Jan Georg Bastiaan⁽³⁾ en het ander door Leonardus Josephus Verbeek molenaar⁽⁴⁾; door dezelve blixemstraal wierden de strooije daken derzelve te gelijk in volle vlam gezet; behalven de koeijen en eenige weinige meubeltjes is alles verbrand; gelukkig dat de donderbui vergezeld was met zodanigen stortregen

(4) In 't voorjaar 1795 werden de meeste grafzerken ingetrapt bij een systematische plundering van de grote kerk. Archief Hervormde Pastorie, Acta-boek II, 1777, p. 59-63 (Kerkeraadsvergadering in de Capel van 29 Maart 1795). Voor een groot deel van de 18e eeuw is nog na te gaan hoeveel lijken in de grote kerk zijn bijgezet. (Rijksarchief 's-Hertogenbosch, Heeze, Armen- en kerkerekeningen).

(5) Zijnde Adriaan Jan Deelen; zie Kronijk op 6 Mei 1820.

a Datum vermoedelijk 13 Junij.

(1) De koning was om 6 uur 's avonds te Roermond. DR. J. WAP, Gedenkboek der Inhuldiging en Feesttogten van Zijne Majesteit Willem II 1840-1842, p. 219-221. 's Hertogenbosch, 1842.

(2) Deze huizen waren gelegen op Eimerich en bekend als Sectie F 279.
Wed. Peter Vromans, geboren Elisabeth van Ham, gedoopt te Lommel 12 December 1768 als dochter van Jan en Digna Jansen, overleden te Heeze 19 September 1854, was 13 Februari 1791 te Heeze gehuwd met Peter Vromans, gedoopt te Nederweert als zoon van Michaël en Antoneth van Asten, overleden te Heeze 13 Februari 1824 (oud 62 j.).

(3) In 1843 wordt het pand Sectie F 279 herbouwd en gelijktijdig in twee gedeelten verkocht. Het eerste gedeelte aan Antonette Vromans, gehuwd met Johan George Bastian, en wordt daarbij vernummerd tot Sec tie F 1190. Op heden is dit perceel bekend als Sectie F 2408 (eigend. van Adrianus Bax, winkelier Kapelstraat 54, Heeze).
Jan George Bastiaan, tot 5 Juni 1841 Brigadier der Koninklijke Marechaussee, te 's-Hertogenbosch op 18 Februari 1796 gedoopt als zoon van George Coenraad en Maria Elisabeth Bechdold, was te Heeze gehuwd op 26 November 1825 met Antoneta Vroomans, gedoopt te Heeze op 9 April 1803 als dochter van Peter Michaelis en Elisabeth van Ham. Dit echtpaar heeft Heze verlaten.

(4) Het tweede gedeelte van oud Sectie F 279, bekend als Sectie F 1191 werd verkocht aan Mechelina Vroomans, echtgenote van Leonardus Josephus Verbeek, molenaar te Heeze. Perceel Sectie F 1191 is nu gesplitst in drie nieuwe percelen, welke thans bekend zijn als Sectie F 2405 (eigend. Josephus Bonaventura Bosmans, slager Kapelstraat 60, Heeze), Sectie F 2406 (eigend. Bonaventura Josephus Maria Bosmans, coif feur Kapelstraat 58, Heeze) en Sectie F 2407 (eigend. Christianus Josephus de Koning, ambtenaar Pretorialaan 3b, Rotterdam).
Leonardus Josephus Verbeek, gedoopt te Westerhoven 15 Juni 1801 als zoon van Theodorus en Dympha Aerts, overleden te Heeze 16 November 1867, was op 13 Mei 1831 te Heeze gehuwd met Megchelliena Vroomans, gedoopt te Heeze 9 April 1803 als dochter van Peter en Elisabeth van Ham, overleden te Heeze 22 Juli 1867.

[p. 96]

/ Pag. 106 / dat de belendende huizen die ook met stroo gedekt en langst de brandende huizen leme wanden hadden, niet tegenstaande het ene maar 3 ellen en het ander maar 3 palmen er van afstonden en onderscheiden malen op de daken aan brand geweest waren, weder gebluscht wierden, even als het tegen de brandende huizen aan de overzijde van de straat neven de laan van het Kasteel onder den wind gelegen huis van Jan Verduin zijn bevrijd gebleven^(1)a.

Het gedrag der inwoonders welken niet tegenstaande den stortregen de schrikkelijkste blixem stralen, gevolgd door krakende donderslagen, de naburige daken beklommen, lakens, dekens en tapijten daar over sprijden, water aan voerden, dat men daar het aan den brand geheel verbruikt was, van af het Kasteel en linien hand aan hand moest aan brengen of met karren, is loffelijk geweest.

(1) Genoemd huis van Jan Verduin valt niet te situeren, omdat Verduin nergens als eigenaar genoemd wordt; we beschouwen hem derhalve als huurder van vermeld huis.
Jan Verduin, gedoopt te Leende 12 Juni 1800 als zoon van Wilhelmus en Joanna Kuijpers, overleden te Heeze 21 Augustus 1847, was 31 Januari 1828 te Heeze gehuwd met Goverdina van Rutten, gedoopt te Heeze 9 September 1806 als dochter van Mathijs en Catharina van Weerde, overleden te Heeze 16 December 1839. Jan Verduin huwde te Heeze 27 Januari 1842 met Elisabeth van Bree, gedoopt te Heeze 22 Maart 1811 als dochter van Hendrik en Adriana van den Wildenberg, overleden te Heeze 29 December 1878, die na zijn overlijden op 19 Januari 1856 te Heeze andermaal in het huwelijk was getreden met Hendrik Verduijn, geboren te Heeze 1 April 1815 als zoon van Dielis en Johanna Geenen, en aldaar overleden 28 (?) November 1889.

a Drie laatste woorden door kronijkschrijver later toegevoegd.