Kronijk, of Aantekening der merkwaardige voorvallen binnen de gemeente Heeze en eenige omliggende dorpen en enkelde welken algemene belangstelling verdienen
(1953)–Henricus van Moorsel–
Auteursrecht onbekend
[pagina 74]
| |||||||||
(1836-1838)/ Pag. 80 / 1836 3 Junij de Hr. Willem Frederik Adriaan van Riet, notaris te Someren geworden, dezelve is geboren te DeurneGa naar voetnoot(1). 15 Junij Lourens Buskens als schoolonderwijzer van Someren in functie gesteldGa naar voetnoot(2); dit is na de Reformatie de eerste R.C. schoolonderwijzerGa naar voetnoot(3); is in de plaats gekomen van Hendrik Matheus Beijnen die uit hoofden van ouderdom is gepensioneerdGa naar voetnoot(4)Ga naar voetnoota. 17 Junij te Someren in de heide tusschen het dorp en de Weerter hutGa naar voetnoot(5) een jongeling van Someren genaamd Hendrik van Deursen oud 29Ga naar voetnoot(b) jaren door den donder doodgeslagen des namiddags circa 4 urenGa naar voetnoot(6). 2 Julij te Heeze de Dragonders vertrokken van het Reg. N. 5Ga naar voetnoot(7) en Hussaren van het Regt. N. 6Ga naar voetnoot(8) in plaats gekregen. 18 Octo'ber des avonds om 9 uren in het Westen en Noordoosten rode plakken en verlichte of gele en purpere streepen zich in de lucht vertoond, zijnde zoo het scheen een verlichte mok of mist drijvende van het Noordoosten naar het WestenGa naar voetnoot(9). 29 November des namiddags heeft het op het sterkste tusschen 4 en 5 uren een | |||||||||
[pagina 75]
| |||||||||
/ Pag. 81 / zeer sterken storm gewoed uit het Westen, hebbende meest allen gebouwen daar min of meer door geleden, veele torens, molens en gebouwen omvergewaaijd, een menigte bomen ontworteld, zijnde door geheel Holland en Belgien gevoeld gelijk door Engeland, Vrankrijk en DuitschlandGa naar voetnoot(1). 7 December is te Someren overleden de Hr Martinus van Dremmen, oud Burgemeester en Notaris aldaar, in eenen volslagen staat van simpelheid, was geboren te SomerenGa naar voetnoot(2), zijn vader was schoolmeester aldaarGa naar voetnoot(3). 15 December is in s Bosch door den Notaris de Berg de Heerlijkheid van Asten en Ommelen publiek verkogtGa naar voetnoot(4); was provisioneel in 6 afzonderlijke kopen ingezetGa naar voetnoot(5):
| |||||||||
[pagina 76]
| |||||||||
/ Pag. 82 /
De voors. goederen rendeeren jaarlijks f 3500,-. Is bij den finalen verkoopGa naar voetnoot(3) geheel gekogtGa naar voetnoot(4) bij den Heer Willem Francis Guljé, doctoor te Oorschot en kantonsregter te OorschotGa naar voetnoot(5), met de onkosten voor omtrent de f 61000,-Ga naar voetnoot(6). 1837 5 Januarij des morgens circa 9 uren een gedruis gehoord met dulling in den grond gelijkende naar een aardbeving, zijnde zagt weder en een helderen | |||||||||
[pagina 77]
| |||||||||
dag; dezelve is door geheel Noord Braband en Limburg gehoord en gevoeld van het Oosten naar het Westen; ook hebben sommigen eene ligte straal in de lucht gezien als een weerlicht komende van het Oosten en schietende naar het Westen; hetzelve heeft slechts 2 à 3 seconden geduurdGa naar voetnoot(7). In de maanden Januarij en Februarij 1837 heeft een ritmeester bij de 10. Comp. van het Regt. Hussaren No 6 in cantonnement te Deurne, in de heide aldaar eenige / Pag. 83 / op delvingen doen verrigten van zogenaamde hunnenbedden, zijnde kleine bergjes of opgeworpen heuvelties waarbij onderscheiden urnes of soort van aarde potten zijn uitgegraven; zo dra de inwoonders de lucht hier van kregen, begonnen dezelven ook deze heuveltjes op te graven en er de aarde potten uit te halen waar onder eene waarin zich een grof en onuitvoerig metalen beeldje bevond van circa 2 palmen lengteGa naar voetnoot(1). In de maand Februarij en Maart 1837 heeft het geheelen Koningrijk eene ziekte geheerscht genaamd de griep, waar door meer dan de helft van de bevolking is aangetast geweest, doch waar van na proportie weinig menschen zijn gestorven; het was eene soort van zware verkouwd heid; de leiders klaagden van pijn in het hoofd, in den buijk, in armen en benen, moesten sterk hoesten en waren met slijm geplaagd; die zwak van borst waren leden er veel van en van deze zijn er nog al / Pag. 84 / hier en daar gestorvenGa naar voetnoot(1). Deze ziekte is algemeen geweest door geheel Europa en was zoo aanstekend, dat zoo dra er iemand in huis was daar door aangetast, dadelijk de overige | |||||||||
[pagina 78]
| |||||||||
huisgenoten daar mede behebt waren, en soms niet genoegzaam gezonde overbleven om de zieken op te passchen. 23 en 24 Februarij sterk gestormd uit het Westen en Noord-WestenGa naar voetnoot(2). 1 Maart de 2e comp. Hussaren van het Regt. No 6 vertrokken na Asten, in de plaats gekomen de 6e Comp, van gezegd Regiment ook te Someren en Leende. 5 Maart voor het eerst te Heeze op het orgel gespeeld door den nieuwen organistGa naar voetnoot(3) Hendrik van BusselGa naar voetnoot(4). 29 April is van Helmond te Heeze aangebragt een kabinet orgel voor de gereformeerde kerk welke Domine Kremer te Utrecht bij den orgelmaker Meere gekogt heeft voor 330; dezelve is dadelijk in de gereformeerde kerk / Pag. 85 / te Heeze geplaatst; de organist was zekeren Dirk van der BurgGa naar voetnoot(1)Ga naar voetnoota. 28 Mei zijn de Hussaren van het Regt. No 6 van Someren, Heeze en Leende vertrokken na de streeken van Boxmeer. Het geheele voorjaar 1837 is zeer kouwd geweest en tot Paasschen gevrooren en gesneeuwd; de maanden April en Mei ook kouwd en guur, zoo dat er niets kon wasschen en met half Mei was er noch geen lover aan de bomen, hebbende de koude voortgeduurd tot 1 Junij van dit jaar. In het begin van Mei 1837 is ene groot aantal personen van allerleij stand uit onderscheiden steden en plaatsen van ons rijk - gelijk ook uit Pruissen en Belgien - die met zieke ogen behebt waren, naar Heeze gekomen en aldaar eenigen tijd verbleven onder behandeling van den Predikant van Heeze Johannes Arnoldus Leonardus Kremer, die gebruikt maakt van een soort. / Pag. 86 / van bijtende nat (zoo sommigen willen vitriool in bronselter, of regenwater ontlaten), waar van hij eenige druppelen in de ogen deed vallen, als dan dezelven met de vingers in het hoofd rond draaijende op dat het water over al daar in zoude komen; dat drie maal per dag hervat wordt des | |||||||||
[pagina 79]
| |||||||||
morgens, smiddags en des avonds; het aantal dezer vreemdelingen was dit jaar circa 80 à 100, waar van er dagelijks vertrokken, die weer door anderen vervangen wierden; de voornaamste wierden aan hunne kosthuizen bediend door de beiden dochters van den VeldwagterGa naar voetnoot(1); de mindere klas kwam eerst in het schoolhuis aan de KapelGa naar voetnoot(2), en later in den NachtegaalGa naar voetnoot(3) - een klijn huisje agter het aangelag van den secretarisGa naar voetnoot(4) in den hof of tuin van den predikant gelegen - bediend door Willem Mastenbroek Ga naar voetnoot(5), terwijl ieder Maandag de laatst genoemden in de behandeling plaats door Domine wierden geinspecteerd / Pag. 87 / en de eerst genoemde in hunne kost huizen; in het midden van October vertrokken deze oogleiders meest allen weder naar hunne woonsteden, terwijl slechts een klijn aantal binnen de gemeente overwinterdenGa naar voetnoot(1). 1837 1 Junij was het zoo kouwd dat de genen welken naar het lof gingen zich zonder schande van mantels en handschoenen konden bedienen; men kon zonder kachels of vuur op de kantoren niet schrijven; de rog te velde was met langer dan een palm; gras was er niet met de eerste dagen van Junij; den 4e of 5e begon het weder te veranderen en zacht te worden en binnen de eerste 14 dagen kwam de rog vol op in de aren; den 15 Junij was er reeds die bloeijde; ook was er toenGa naar voetnoota overvloed van gras. Tot bewijs van waschdom in deze maand diend, dat te Someren een landbouwer een stuk weiland waarin hij des winters een mesthoop gezet had, die | |||||||||
[pagina 80]
| |||||||||
/ Pag. 88 / hij uit hoofden van den wekken grond en het slechte weder niet uit elkander gereden, en over het veld gespreid heeft, voor in de eerste dagen van Junij, en waar van hij het gras maaijde, hooijde en schuurde voor het einde van Junij dus binnen de maand gemest, gegroeit, gehooijd en geschuurdGa naar voetnoota. 21 Junij is te Heeze de planken loots afgebroken welke gedurende een groot gedeelte van den tijd der inkwartiering tot hoofdwacht gediend heeft; dezelve stond aan den Ginderoverschen dijk digte bij den tuin van Jacobus NeijnensGa naar voetnoot(1). 25 Junij is het orgel in de gereformeerde kerk te Heeze het eerst openbaar gespeeld, waarbij een groten toevloed van protestanten uit de omliggende gemeenten tegenwoordig waren. 28 Julij een zwaar onweder te Heeze en Leende met hagel vergezeld, dat wel eenige doch niet veel schaden gedaan heeft. 15 Augustus de 10e Komp. Hussaren Regt. No 6 te Heeze gekomen onderGa naar voetnootb Ritmeester van Voorst tot VoorstGa naar voetnootc, die te Deurne de urnes heeft doen uitgravenGa naar voetnoot(2), | |||||||||
[pagina 81]
| |||||||||
/ Pag. 89 / de 9e Compagnie lag te Leende. 15 Augustus de behandeling plaats of zoogenaamde oogziekenzaal van het schoolhuis aan de Kapel naar den Nachtegaal overgebrachtGa naar voetnoot(1). 3 November zijn de Hussaren van Heeze en Leende na de ommestreken van Oorschot vertrokken, en vervangen door dragonders van het Regt. N 4Ga naar voetnoot(2). 5 October Hortensia, hertogin van St. Leu, gewezen Koningin van Holland, echtgenote van Lodewijk Napoleon, in Zwitserland te ArenenbergGa naar voetnoota overledenGa naar voetnoot(3). 13 October is Frederica van Pruissen, koningin der Nederlanden, echtgenote van Willem I, kwartier voor een uur naarmiddag te s Hage overledenGa naar voetnoot(4); volgt hier een jaarschrift op dit overlijden: freDerICa LoUIsa konIngIn Van neerLanD sterft In s'hage DertIen oCtober kWartler Voor een Uer naar noen 26 October is dezelve te Delft begravenGa naar voetnoot(5). 1 November des avonds van 6 tot 9 uren gestormd als toen te Heeze / Pag. 90 / het torentie boven de trap van den groten toren aan de oude kerk afgewaaijdGa naar voetnoot(1). 21 November onderscheiden donderbuijen met hagel, sneeuw en wind vergezeld over Heeze en Leende gekomen. 7 December de W.E. Hr. Johannes van de Pol R.C. pastoor van Mierlo, geboren te Tilburg, oud 42 jaren, des avonds tusschen 7 en 11 uren aan eene beroerte overledenGa naar voetnoot(2). 18 December de Hr. Jacobus Velsen, notaris en secretaris van Geldrop aldaar overledenGa naar voetnoot(3). Van af 26 Augustus 1837 tot en met 31 December 1837 dus in 134 dagen is er binnen Leende bevolking 1673 zielen niemand overledenGa naar voetnoot(4) en in de | |||||||||
[pagina 82]
| |||||||||
eerste twintig dagen van Januarij 1838 drie personen aldaar overleden tellende te zamen een ouderdom van 251 jarenGa naar voetnoot(5). Niet tegenstaande de rog zoo laat in 1837 in de aren is gekomen en het zich eerst zeer ongunstig deed zien, is de oogst extraordinair goed geweest zoo wel van / Pag. 91 / de winter als zomervruchten, en hoog in overvloedGa naar voetnoot(1). Het najaar 1837 is zeer zacht geweest en heeft niet van aanbelang gevroren tot in het begin van 1838, wanneer de vorst met de drie Koningen begonnen is zoo sterk dat in 4 dagen tijd de revieren digt gevroren waren, dat gecontinueerd heeft tot den 22 Febr. 1838 buiten gewoon sterk; dat planten en bomen daardoor hebben geleden; veele eijken open gevroren, de palm, taxis, klimop, hulst en dergelijke gewassen die gewonelijk tegen den winter bestand zijn hebben meest allen hunne bladeren en spellen verloren, gelijk ook de groven den met lange spellen, terwijl de gewone den in de Mei geheel vaal of geel zag of hij dood ware geweestGa naar voetnoot(2). 1838 20 Januarij de sterkste vorst geweest de thermometer 32 graden van PrimausGa naar voetnoot(3). 19 Maart door den Marechaussee van der Masen te HeezeGa naar voetnoot(4) een zwaan geschoten welke door hem van af den molenakker waar zij eerst gevonden | |||||||||
[pagina 83]
| |||||||||
wierdt gevolgd is tot in de heide alwaar hij zich in een venneke na de zijde der Aalster Hut had neergelatenGa naar voetnoot(5). / Pag. 92 / Dit voorjaar zijn vele dergelijke vogels welken door de sterke koude uit het Noorden der wards zijn gekomen in deeze provincie gevangen of dood geschotenGa naar voetnoot(1). 3 April de Komp. ligte dragonders van het Regt. No 4 van Heeze en Leende vertrokken na Asten, en weder andere compagnien van het zelve Regiment in de plaats gekomen. 7 April de Eerw. Heer Michaelis van Elswijk R.C. pastoor van Lierop aldaar overledenGa naar voetnoot(2). 18 April de Eerw. Heer Willebrordus Burgers R.C. pastoor van Someren, geboren te Veghel, overledenGa naar voetnoot(3). 23 April dezelve te Someren achter het choor der grote kerk begraven, zijnde daarbij tegenwoordig 19 priesters, 1 diaken en 1 subdiaken. 29 April sterk gesneeuwd. 2 Mei de E.H. Hendrikus Sporenberg, geboren te Woensel, als pastoor te Someren gekomenGa naar voetnoot(4). Des nachts tusschen den 16 en 17 Mei zoo sterk gevroren, dat de zomergarst voor het grootste gedeelte op onderscheiden / Pag. 93 / plaatsen is bevroren, zelfs heeft op sommige plaatsen de rog veel geleden. 17 Mei is Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord, prince de BénéventGa naar voetnoota, gewezen bisschop van Autun, te Parijs oud 84Ga naar voetnootb jaren overleden, hebbende dezelfs dwalingen herroepen en voor zijn dood verklaard in den schoot der R.C. Kerk te willen stervenGa naar voetnoot(1); hij wierdt voor den geleerdsten, doortrapsten en politieksten staatkundigen - niet alleen van zijnen tijd maar | |||||||||
[pagina 84]
| |||||||||
zelfs van allen die Europa binnen een eeuw heeft opgeleverd - gehoudenGa naar voetnoot(2); hij is als den Telemachus van den groten Napoleon geweestGa naar voetnoot(3), en het is niet voor dat hij zich groot, sterk en wijs genoeg waande hem niet meer nodig te hebben, TalleyrandGa naar voetnootc bij hem in ongenade viel en van het hof deed verwijderenGa naar voetnoot(4), dat het fortuin hem den rug keerde, en hij tegenspoed op tegenspoed ondervond, het welk hem eindelijk niet alleen zijne kroon en schepter maar zelfs zijn vrijheid deed verliezen. / Pag. 94 / 1838 niet tegenstaande de sterke vorst in Januarij en Februarij zijn de rupsenpoppen, zoo die in dode bladen gewikkeld als in ringeties om de takjes der vruchtbomen of die zich in een soort van dons of wol tegen de schors der boomstammen bevinden, niet dood gevroren, maar zijn in de maand Mei met duizend en duizenden uitgekome en hebben alle het loof afgeëten, zoodat het hout of de bomen en hagen aan den winter gelijk zagGa naar voetnoot(1). Dit is dus de ondervinding dat rupsepoppen van den sterksten winter niet leiden, maar zoo dra de warmte aankomt de rupsen te voorschijn komen. Gedurende de maand Mei is het aantal oogleiders weder sterk aangegroeijd zoo dat om half Junij er ruim 200 zich in Heeze bevonden ter genezing harer ogen. 27 Junij de 8 Comp, van het Regt. Dragonders No 4 van Heeze vertrokken na Someren; te Leende is de inkwartiering gebleven. / Pag. 95 / 1838 September zijn de oogzieken weder meest vertrokken, slechts een klijn gedeelte te Heeze overwinterd. 1 October is het nieuwe wetboek van Willem I in werking gebragtGa naar voetnoot(1) in plaats van den Code NapoleonGa naar voetnoot(2) die tot hier toe heeft bestaanGa naar voetnoot(3); ook zijn de Code de ProceduresGa naar voetnoot(4), Code PenalGa naar voetnoot(5) en Code deGa naar voetnoota CommerceGa naar voetnoot(6) opgehouden te bestaanGa naar voetnoot(7) en zijn door nieuwe vervangenGa naar voetnoot(8). |
|