Kronijk, of Aantekening der merkwaardige voorvallen binnen de gemeente Heeze en eenige omliggende dorpen en enkelde welken algemene belangstelling verdienen

(1823-1824)

/ Pag. 38 / 1823 Januarij de geheele maand zeer sterk gevroren; den 22, 23 en 24 van die maand zoo sterk dat ze de koude van 1740 overtrof en de termometer 4 en 5 graden lager stond dan gemeld jaar; ook overtrof zij die van 1795 en 1798 met 7 graden koude volgens de couranten⁽¹⁾.

4 Maart sterk gestormd uit het Noord Westen.

27 Mei de E. Hr Jan Daniel Cocheret van hier vertrokken als predikant naar Nuenen⁽²⁾.

17 Junij is men te Helmond begonnen de brug over de Meij of oude stadsgracht af te breken, gelijk ook de overblijfselen der oude poort ten einde aldaar plaats te maken voor het graven der Zuidwillemsvaart, zijnde circa op dezelve plaats lopende waar de oude poort en brug was en nu de nuwe brug over de Zuidwillemsvaart is gelegd⁽³⁾.

12 en 13 December sterk gestormd vergezeld met donder, hagel en sneeuw; onderscheiden huizen te Heeze door den wind

/ Pag. 39 / beschadigd voornamelijk dat van de Weduwe Thomas van der Velden⁽¹⁾, het welk de Oude Pastorie was tijdens men in de grote kerk dienst dede, zijnde van het zelve meest allen de kappen afgeslagen⁽²⁾.

(1) In het wegens de strenge vorst zo beruchte jaar 1740 daalde de termometer slechts tot 2^o onder nul (F). Het was dus den 23 Jan. l.l. nog 3¼ graad kouder (PROVINCIAAL DAGBLAD, 1823, n. 8). Niet in Kronijk van felle winters van 266 tot 1845 (MAGAZIJN VOOR ROOMSCH KATHOLIJKEN, jrg. XI. 's-Gravenhage, 1845).

(2) Aanvaardde de beroeping naar Nuenen 16 Februari 1823 en nam 26 Mei 1823 ontslag. Archief Hervormde Pastorie te Heeze, Acta-Boek, II, p. 256-258.

(3) A. FRENKEN, Helmond in het verleden, dl. I, p. 31, 36, 42. 's-Hertogenbosch, 1928.

(1) Tomas van der Velde, steelmaker, geboren te Lierop als zoon van Jan en Johanna van der Aalst, overleden te Heeze 23 Januari 1827, was 12 Mei 1804 gehuwd met Maria van Ganzewinkel, gedoopt te Budel 18 Juni 1778(?) als dochter van Arnoldus en Jenneke Winters, overleden te Heeze 15 November 1856. Op het ogenblik dat de schrijver zijn aantekening over de oude pastorie aan de grote kerk optekende was Th. van der Velde overleden, niet op het moment dat zijn huis in 1823 beschadigd werd. Zie de situatietekening in het Supplement, Aanhangsel B, Heeze, nr. I A.

(2) Laatste kerkeraadsvergadering gehouden in de grote kerk op 5 Mei 1783, sedert dien onafgebroken in de Capel. Cfr. Archief Hervormde Pastorie te Heeze, Acta-Boek, II, p. 22. De plek van deze pastorie is bekend als Sectie D 1019, thans D. 1772 (eigend. M. Scheepers Hazenhurk 3, Heeze).

[p. 42]

17 December zijn de oude schellingen doende 6 stuivers of 30 centen, en de zestehalven doende 5 stuivers of 27½ centen ingetrokken en weder in omloop gebragt; allen aan 25 centen het stuk⁽³⁾.

Tussen 17 en 18 December des nachts is de dorps chirurgijn en vroedheer Peter Antonie Bungeners te Heeze overleden⁽⁴⁾.

29 December des nachts gedonderd en gestormd met hagelbuijen.

Het geheele najaar 1823 zacht weder geweest tot het einde.

1824 22 Januarij een soort van staartster zich vertoond; in het Noorden hebbende eene soort van staart of baard, naar het Oosten gekeerd gelijkende naar een verlichten nevel of damp; naar den 1e Februarij is dezelve verdwenen⁽⁵⁾.

/ Pag. 40 / 1824 28 Januarij de Hr P.F. van Woelderen bedankt en ontslagen als secretaris van Heeze en Leende, zijnde de zelve geplaatst als Notaris te Vegchel⁽¹⁾.

23 Februarij benoemd en den 15 en 16 Maart beëedigd en in functie gesteld als secretaris van Heeze en Leende de Hr Hendrik Godefridus van Moorsel geboren te Dunkerken en secretaris te Someren, doch wonende te Heeze⁽²⁾

16 Maart is het jongetje van Aalt^a Versteeg, tuinman op het kasteel, in een sloot langst de laan van het kasteel in het water gevallen en verdronken⁽³⁾.

21 Maart is de Eerw. Heer Bartholomeus van der Spank^b capellaan alhier

(3) PROVINCIAAL BLAD VAN NOORDBRABAND, 1823, nrs. 147, 152.

(4) Peter Antonius Bungeners, geboren te Meegen 29 April 1769 als zoon van Johannes Jasper en Anna Catharina Bogaarts, overleden te Heeze 18 December 1823, was blijkens het parochiearchief van Achel op 28 October 1799 in de kerk van de verlaten Achelse Kluis gehuwd met Hendrina Ballings, te Hamont geboren op 19 Mei 1777 als dochter van Adrianus en Maria Christina Claes - deze geboorte staat nergens vermeld te Hamont -. Parochiearchief SS. Monulphus en Gondulphus te Achel 28 Octobris 1799 vigesima octava octobris ex speciali commissione a Rdis dominis pastoribus in Buel en Hamont mihi concessa factis tribus proclamationibus coram me pastore in Achel contraxerunt matrimonium in ecclesia eremi Achellensis perdilectus frater meus petrus antonius Bungeners baptisatus Meghae et Henrica Balings baptisata Hamunti, praesentibus qua testibus Henrico Balings et Luca van der Putten. Cfr. voor de kerkelijke toestand Parochiearchief Hamont CHR. REIJNERS, De iis quae Hamonti acciderunt ab anno 1797 ad annum 1802 commentarium, Hs. 1861; P. DOM. DE JONG O.C.R., Het Kerkdorp Borkel en Schaft, p. 60-63. Eindhoven, 1951. Peter Bungeners als heel- en vroedmeester gekwalificeerd sedert 26 Juni 1810 (PROVINCIAAL BLAD VAN NOORDBRABAND, 1821, n. 72; Ibid., 1823, n. 49).

(5) Cfr. B. BRINKMAN, PR., De Sterrentvereld, p. 270. Leiden, 1873.

(1) 25 Februari 1824 kocht hij als notaris te Veghel een herenhuis aldaar van Josephus Franciscus de Kuyper, lid van Gedeputeerde Staten te Veghel, staande en gelegen aan de Straat nummer 42, voor de koopsom van f 2000.-.

(2) Zie voor Hendrik Godefridus van Moorsel de inleiding.

a Hs.: Jacob.

(3) Jacob Versteeg, geboren te Heeze 18 November 1816 als zoon van Aalt Versteeg en Maria Frederica Luther, overleed 16 Maart 1824 om 12 uur des middags.

b Fis.: Spang.

[p. 43]

tot pastoor van Herwen en Rossum in den Bommelre waard vertrokken⁽⁴⁾; dezelve was geboren te Schijndel.

23 Maart is in des zelfs plaats gekomen de Eerw. Heer Wilhelmus Bax, geboren te Leende, komende uit het seminarie als capellaan van Heeze⁽⁵⁾.

/ Pag 41 / 1824 tussen 19 en 20 Julij heeft de boekwijt door den nachtvorst veel geleden.

Den 16 December is door Hendrik Deelen timmerman⁽¹⁾, de toren van de kapel te Eimerik op orde van de gereformeerde kerkvoogden afgebroken.

Om St. Jacob⁽²⁾ en St. Anna⁽³⁾ verkogt men dit jaar de oude rog van 1823 aan 50 centen het oude vat en de rog van 1824 aan 40 centen het oude vat; is zo wat 2.30 en 2 gulden het mud⁽⁴⁾.

In het begin van November is het water door het regenachtig weder zodanig gewasschen, dat er verscheiden dijken zijn doorgebroken, bruggen, sluizen en molens afgespoeld, vee en volk verdronken aan allen de voornaamste stroomen; in Duitschland en Holland zelfs van klijne reviertiens in de Berglanden⁽⁵⁾.

Het najaar 1824 is geen vorst geweest, altoos los en winderig weder met regen vergezeld, zoo dat de meeste lieden hunne aardappelen in de kuijlen in het water lagen.

(4) Sedert 1818 kapelaan te Heeze, 1824 pastoor van Hurwene-Rossum en in 1843 alleen van Hurwene. Hij verkreeg ontslag in 1851. L. SCHUTJES, Geschiedenis van het Bisdom 's Hertogenbosch, dl. IV, p. 110, 652. St. Michiels-Gestel, 1873; dl. V. p. 610. St. Michiels-Gestel, 1876.

(5) Wilhelmus Bax, gedoopt te Leende 13 Juni 1799 als zoon van Jan Laurens en Maria Anna van Asten, overleed te Oerle 5 Januari 1861. Van kapelaan te Heeze werd hij in 1832 pastoor te Soerendonk, en in 1854 te Oerle. In 1858 vroeg hij ontslag. L. SCHUTJES, Geschiedenis van het Bisdom 's Hertogenbosch, dl. III. p. 542. St. Michiels-Gestel, 1872; dl. IV, p. 110. St. Michiels-Gestel, 1873; dl. V, p. 340, 655. St. Michiels-Gestel, 1876.

(1) Hendrik Deelen, te Heeze gedoopt als zoon van Joannes Godefridus en Elisabeth Dams op 3 December 1797, overleden te Heeze 4 Juni 1832, was gehuwd met Joanna Petronilla Vroomans op 24 November 1825, die 8 Augustus 1797 te Heeze gedoopt werd als dochter van Godefridus Petri en Jacoba Arnoldi en eveneens te Heeze overleed op 29 September 1854, als weduwe van Paulus van Exel, en van Henricus Deelen, echtgenote van Hendrik van Riel. Zij was de eerste maal gehuwd met Paulus van Exel op 28 November 1813, die 28 September 1791 te Heeze gedoopt werd als zoon van Joannes en Catharina van Asten, en te Heeze overleed op 26 December 1824. De derde maal huwde zij op 9 November 1837 met Hendrik van Riel, te Heeze gedoopt op 27 April 1801 en overleden te Heeze 14 September 1859.

(2) Feestdag 25 Juli.

(3) Feestdag 26 Juli.

(4) Cfr. Middelprijzen der levensmiddelen oyer de maand Julij 1824; idem over Augustus 1824 (PROVINCIAAL BLAD VAN NOORD-BRABAND, 1824, nrs 94 & 106).

(5) PROVINCIAAL DAGBLAD, 1824, n. 90.