Kronijk, of Aantekening der merkwaardige voorvallen binnen de gemeente Heeze en eenige omliggende dorpen en enkelde welken algemene belangstelling verdienen

[p. 4]

/ Pag. 3 /

Kronijk of^a aantekening der merkwaardige voorvallen binnen de gemeente Heeze en eenige omliggende dorpen en enkelden welken algemene belangstelling verdienen.

1522 is te Heeze op Creijl op het perceel Sectie AN 2974^b waar een huis gestaan heeft⁽¹⁾, geboren Nicasius Jansen die in 1572 te Gorcum is gemartiriseerd⁽²⁾.

1599 29 December hebben de Monteniers (denkelijk Montegnjnen), zijnde in Spaansche dienst, te Heeze 40 huizen afgebrand⁽³⁾.

1601 3 April omtrent de middag is te Heeze de toren en kerk van den blixem aan brand geslagen, doch werd dadelijk gebluscht⁽⁴⁾.

Zelve jaar is aldaar op een Zondag de toren van de St. Antoniskapel te Immerik afgeslagen zonder brand te veroorzaken⁽⁵⁾.

1602 2 Januarij eene aardbeving in de Meijerij, waarbij de gebouwen geskud wierden nt⁽⁶⁾; deze is ook in Frankrijk, Engeland en Duitsland gevoeld geworden^c.

1603 15 Julij tusschen 5 en 6 uren naarmiddag heeft een schrikkelijken hagelslag allen de veldvruchten vernield, doch meest op Ginderover, Rul, Strabregt en Imerik⁽⁷⁾.

a Deze twee woorden door kronijkschrijver later toegevoegd.

b Hs.: Sectie .... N ....

(1) Kadastraal bekend als Sectie A 533 (eigend. H. Renders te Zesgehuchten), thans via Sectie A 2321 vernummerd tot A 2973 (eigend. A. van Bree, Kruis 7, Heeze) en A 2974 (eigend. P. van Bree, Kreil 29, Heeze. Zie de situatietekeningen in het Supplement, Aanhangsel B, Heeze, nrs. IV A- IV B). In 1576 had Jan Diercks land onder de parochie van Heeze. Archief Provincialaat PP. Jesuiten te Den Haag, Heeze en Leende (N.Br.) H. Geest-boek, p. 183 Wij.... vercocht.... als heijlich geestmeesters tot Hees.... ende tot profijt van den armen eenen jaerlicken thijns van drie gulden van tweijntich stuivers den gulden gerekent Jaerlicker renten alle jaer te gelden ende te betaelen op Onsr Liever Vrouwen dach lichtmisse als men kerssen bernt ende dijen te heffen ende te boeren in ende vuijt een stuck groesen geheijten geheijten die Weerdt geleghen in der prochien van Heeze tusschen erffenis die een zijde Marten Henssen die ander sijde Frans Zwoesten streckende met den eenen eijnde aen erffenis Lijntken wrijs Michiels dochter, ende met den anderen eijnde aen Jan Dierciks erve....’ (chijnsbrief dd. 17 Sept. 1576) Of deze erven en Sectie A 2974 en 2973 identiek zijn hebben we niet kunnen uitmaken. Een onderzoek via het kadaster, de registers van eigendomsovergang en de verpondingsboeken zou hier licht kunnen brengen en aantonen of Paulus Wijffelaars (te Heeze in 1884 overleden) gelijk heeft gehad, zoals nader te zien is in het Parochiearchief St. Martinus te Heeze in H. VAN RIJCKEVORSEL VAN KESSEL, De H. Nicasius en Familie. Groot-Linden, 1911.

(2) Zie voor Nicasius Jansen: C. GONNET, Het Archief van het Beggijnhof te Haarlem, n. 38 (BIJDRAGEN VOOR DE GESCHIEDENIS VAN HET BISDOM VAN HAARLEM, dl. X, p. 129. Haarlem, 1882); Een lied ter eere van den H. Leonardus Vechel, een lofzang van den H. Nicasius van Heeze en de levensbeschrijving van deze Heilige, p. 3-5; 3-14. Haarlem, s.d.; MINDERBROEDER, De H. Nicasius van Heeze, Weert, 1937. Cfr. P. GIJSBERTUS HESSE, De oudere historiografie der HH. Martelaren van Gorcum (COLLECTANEA FRAN CISCANA NEERLANDICA, dl. II, p. 447-498. 's-Hertogenbosch, 1931).

(3) Parochiearchief St. Martinus te Heeze, Memoriale Parochiae de Heeze, p. 141. Zie voor de geschiedenis van deze soldaten CHR. REIJNERS, De Muiters van Hamont verschenen in ‘De Kempen’, Weekblad van Peer in Januari 1907. Als hs. berust het in het Parochiearchief van St. Laurentius te Hamont.

(4) De oude parochiekerk van Heeze lag in de buurtschap ‘de Kerkhof’ op een halt uur afstand van de tegenwoordige dorpskom. Zie de afbeelding van de toren op p. 149 van het Hs.; zie ook de afbeelding van de kerk in het Supplement, Aanhangsel A, n. 1; zie de situatietekeningen in het Supplement, Aanhangsel B, Heeze, nrs. I A-I B. Cfr. voor deze straat of buurtschap DR. H. VAN VELTHOVEN, De bewoning van Noord-Brabant (BRABANTIA NOSTRA, jrg. VII, p. 170. Tilburg, 1941-1942). Een gelijkluidende aantekening te vinden Parochiearchief St. Martinus te Heeze, Memoriale Parochiae de Heeze, p. 141.

(5) De St. Antoniuskapel te Eimmerik, tegenwoordig kerkgebouw van de Nederlands Hervormde Gemeente, en zonder meer ‘De Kapel’ genoemd, is gelegen in het Noorden van Heeze. Zie de afbeelding van de Kapel in het Supplement, Aanhangsel A n. 2; zie de situatietekeningen in het Supplement, Aanhangsel B, Heeze, nrs. VAVB. Ook deze blikseminslag te vinden Parochiearchief St. Martinus te Heeze, Memoriale Parochiae de Heeze, p. 141.

(6) Zie F. VAN RUMMELEN, Overzicht van de tusschen 600 en 1940 in Zuid-Limburg en omgeving waargenomen aardbevingen, en van aardbevingen welke mogelijk hier haren invloed kunnen hebben doen gelden, p. 28. Maastricht, 1945.

c Deze notitie door kronijkschrijver later toegevoegd.

(7) Kasteelarchief Heeze, A. n. 68 Why scepenen ende borgemeesters des Dorps van Heese.... doen te weten.... dat op den vijftienden Julij lestleden voer den Dorpe van Heeze is gevallen, sulcken schroomelijcken haegelslach, dat de vruchten te velde staende, soo rogge, garste, haver als boekweijt sijn verslagen datter in d'eene helft van den dorpe egeene oft seer weinich profijts vande vruchten is gecoemen, soo 't selve oijck narder is blijekende uijt de certificatie bij schepenen van Geldrop gegeven, dewelcke de bederffelyckeyt als onpartydighe mannen hebben gevisiteert. Volledige tekst van deze schepenbrief met concept, over hagelslag en armoede te Heeze in DR. W. MEINDERSMA, De Heerlijkheid van Heeze, Leende en Zes-Gehuchten, p. 46. Zaltbommel, 1911.