Van Alexandros tot Zenobia. Thema's uit de klassieke geschiedenis in literatuur, muziek, beeldende kunst en theater

Perillos

(of Perilaos) was als beeldhouwer rond 560 v.C. in dienst van Phalaris, de heerser over Akragas (het huidige Agrigento) op Sicilië. Deze tiran, die bij verschillende schrijvers naar voren komt als een uitermate wreed man, gaf hem opdracht een holle ijzeren stier te vervaardigen waarin hij zijn vijanden zou kunnen roosteren. Het gegil van de slachtoffers, weergegeven via buizen, klonk als het geloei van een echte stier, in ieder geval niet als menselijke geluiden die nog medelijden zouden kunnen oproepen. Perillos zou zelf als proefpersoon in het kunstwerk zijn gestopt.

Het dier werd in 405 door Hamilkar naar Carthago getransporteerd. »Scipio Maior gaf de stier na de verovering van Carthago aan de Akragantijnen terug. Loukianos daarentegen laat Phalaris in twee ‘brieven’ aan de Delphiërs meedelen, dat hij het beeld in Delphi aan Apollo gewijd heeft. Phalaris is in deze brieven een humaan heerser, die vaststelt dat zijn beeldhouwer Perillos de holle stier spontaan had vervaardigd en dat deze als straf voor het ontwikkelen van zo'n wreed martelwerktuig zelf deze marteldood moest ondergaan. Diodoros spreekt van een opdracht van de kant van de tiran en voert het gebruik van de maker van het apparaat als proefpersoon dan ook niet op als een straf maar als een teken te meer van wreedheid. Valerius Maximus noemt Perillos wreed, Cicero Phalaris. In Ovidius' Tristia en Ars amatoria wordt Perillos als een sadist voorgesteld, die derhalve door de tiran gestraft wordt met zijn eigen kunsten. Plinius Maior beschrijft de maker als wreder dan de opdrachtgever en als een man die zijn kwaliteiten misbruikt.

In de beeldende kunst van de oudheid vonden Perillos en Phalaris geen neerslag. In de emblematiek en beeldende kunst van de nieuwe tijd keert het verhaal een enkele keer terug. Meestal wordt het opgevoerd om ons in te prenten dat een verfoeilijke raadgeving de raadgever treft - een les die ook al in de Gesta Romanorum wordt getrokken. In de beeldende kunst van de nieuwe tijd komt het verhaal weinig voor; te noemen is een reliëf van Caccini ca. 1600.

Avery 1971.