Nederduitsche spraekkunst

Het XXXIV. Kapittel.

DE Voorzetsels zyn Onbuigzaeme Woorden, die, voor of ook somtyts achter Naemwoorden gestelt, die in hunne Naemvallen beheerschen, en eene Oirzaek, Plaets, Tyt, Samenvoeging of Ontbeering betekenen.

Deeze zyn daerom in verscheide soorten gedeelt; als in Tydelyke, Sint, sedert, omtrent, voor, na; Oirzaeklyke, Om, volgens, naer, uit; Ontbeerende, Behalve, zonder; Samenvoegende, met; en Plaetselyke, als alle de andere, die In, Tot, Door, en Van eene Plaetse zyn.

Alle worden zy in dit getal begreepen, Aen, in, om, op, uit, by, door, met, na, naer, sint, tot, voor, van, langs, boven, binnen, buiten, omtrent, onder, over, nevens, tegen, tegens, tusschen, zonder, sedert, achter, rontom, voorby, behalve, benevens.

Van deeze zyn zommige Enkel, zommige Samengezet.

De Enkele zyn, Aen, in, om, op, uit, by, door, langs, met, na, naer, sint, tot, van, voor, omtrent,

[p. 254]

onder, over, nevens, tegen, tegens, tusschen, zonder, sedert, achter.

De Samengezette zyn, Rontom, Voorby, Behalve, uit de Onscheidbaere woordekens Be en Halve bestaende, Benevens, en ook, onzes oordeels, Boven, Binnen, Buiten, als uit het onscheidbaere Be en het Hoogduitsche Oben, en In en Uit samengesmolten.

Toe en Af, die, gelyk de andere Voorzetsels, in de Samenzettinge van zommige Werkwoorden worden gebruikt, volgen nu en dan, gelyk ook het Voorzetsel Aen, als Nazetsel, de Voorzetsels Tot en Van met hunne beheerschte Naemvallen, als, Tot deezen tyt toe, Van die uure af, Van moeders lichaeme aen: waer voor ook gezegt wordt door byeenvoeging der twee Voor- en Nazetselen Af en Aen, Van die uure af aen.

Deeze Voorzetsels worden gemeenlyk van de Letterkundigen Los en Scheidbaer geheeten, ter oirzaeke, dat zy, of zommige uit hun getal, in de Samenzettinge voor Naem- of Werkwoorden gestelt om een nieu Naem- of Werkwoort te maeken, gescheiden kunnen worden en op zich zelfs bestaen.

Hier tegens worden andere gestelt, die, om dat zy eigentlyk geene Voorzetsels zyn, noch byzondere Woorden of Gedeelten der rede, maer eerste leden van Woorden, Vast of Onscheidbaer genoemt worden.

Deeze zyn Be, Ge, Her of Er, On, Ont, Ant, Ver, Wan.

Alle deeze, als nooit op zich zelfs staende, worden buiten de Samenzetting van Naem- of Werk-

[p. 255]

woorden, welker eerste leden zy zyn, nooit gevonden, en betekenen, van de andere Woorden afgescheiden, ten meesten deele niet ter werelt.

Her evenwel wordt in verscheide gelegenheden op zich zelf gebruikt en achter van outs en mede na achter gestelt; als in, Wat van outs her tot pracht en prael diende; Zie, hoe Nisus, al snorrende, daer achter her zit; Gy zult ook achter bloode woutezels her zitten.