Nederduitsche spraekkunst

[p. 80]

Het XV. Kapittel.

DE Zelfstandige Naemwoorden worden door hunne Getallen onderscheiden.

De naemen deezer Getallen zyn, het Eenvouwige, en het Meervouwige.

Het Eenvouwige Getal is, dat alleen van een eenigh ding spreekt, De Vader, de Vrou, het Huis.

Het Meervouwige Getal is, dat van veele dingen spreekt, De Vaders, de Vrouwen, de Huizen.

In de rechte vorminge des Meervouwigen Getals geschiedt geene kleene Verandering; die namaels ten vollen zal aengeweezen worden.

Het Naemwoort Man ontfangt met alle, die'er van gedubbelt zyn, in het Meervouwige Getal Mannen en Lieden; als Speelman, speellieden en speelmannen, Krygsman, krygslieden en krygsmannen, Stierman, stierlieden en stiermannen.

Eenige Woorden worden in het Veelvouwige Getal niet of zelden uitgesprooken; als

1. Werklyke Naemwoorden, die, met Ge, Be, Ont, en Ver beginnende, van twee of drie lettergreepen en het Onzydige Geslachte zyn; als Geklap, Gerammel, Bedrog, Onthout, Verhael, Verraet, Ontwerp, Bedryf.

Eenige weinige, als Geslacht, Geschil, Gebou, Verbont, Vernuft, Verstant &c. worden hier van uitgezondert.

2. Woorden, die in het Meervouwige een Werkwoort zouden betekenen; als Bloet, mest, zweet, raet, die in het Veelvouwige Bloeden, mesten, zwee-

[p. 81]

ten,raeden zouden hebben: dat alle Werkwoorden zyn, en zoo in het Veelvouwige Getal des Tegenwoordigen Tyts in de Aentoonende Wyze, als in den Tegenwoordigen Tyt der Eindigende Wyze gebruikt worden.

3. De Naemen der Metaelen en Bergstoffen; als Gout, Zilver, Koper, Messing, Loot, Tin, Yzer Stael, Zwavel, Teer, Pek, Hars, Lym, &c.

4. Veele Naemen van Vruchten, en Aerdgewassen; als Rogge, Tarwe, Gerst, Haver, Boekweit, Gras, Hooi, Vlas, Hennep, Riet, Lies, Geers, Rys, Hoppe, Mostert, Venkel, Stroo, Heide, Meel, Zemel.

5. De Naemen van Veele Natte Waeren; als Water, Honigh, Melk, Oli, Edik, Most, Wyn, Bier, Meede, Mol, Mom, Zuivel, Boter, Gist, Inkt, Droessem, &c.

6. De Jaergetyden en Wereltsdeelen en Hooftstoffen; als Lente, Voorjaer, Zomer, Herfst, Najaer, Winter, Oost, West, Zuiden, Noorden, Lucht, Aerde, Vier, Helle.

7. Het Weder en de Luchttekens en Daghdeelen, Koude, Hitte, Sneeu, Hagel, Ryp, Dau, Vorst, Ys, Donder, Bliksem, Licht, Duisternis, Krieken, Dageraet, Schemering, Morgen, Middag, Uchtent.

8. Stoffen, die tot de Kleeding behooren; als Want, Laken, Lynwaet, Fluweel, Fulp, Satyn, Saei, Baei, Zyde, Garen, Wolle, Kemelshaer.

9. Allerlei Eetwaeren en Speseryen; als Vleesch, Spek, Meel, Broot, Kaes, Vet, Smout, Reuzel, Ongel, Talk, Zout, Peper, Gengber, Foeli, Kaneel, Suiker, Syroop, Amber, Wierook.

10. Deugden en Ondeugden, Krankheden, Eigen-

[p. 82]

schappen,Vochten en Beweegingen der Menschelyke Zinnen en Toevallen; als, Verstant, Brein, Trou, Tucht, Ontucht, Yver, Geloof, Waen, Kuisheit, Geilheit, Woeker, Gicht, Pest, Hooftpyn, Voetevel, Pracht, Prael, Rust, Slaep, Vaek, Onrust, Ernst, Jok, Geboorte, Kintsheit, Jeugt, Jongkheit, Maegdom, Ouderdom, Bloet, Zweet, Merg, Gal, Toren, Haet, Nyt, Vrees, Kommer, Leet, Moet, Honger, Dorst, Reuk, Stank, &c.

Behalve deeze vindt men noch zeer veele, die het Meervouwige Getal doorgaens wraeken; als in

A.	Aert, Adel, Adem.
B.	Baet, Buskruit.
D.	Dank, Deeg, Draf, Drek &c.
E.	Echt, Eere, Etter.
G.	Glas voor de stoffe in het gemeen, Gelt, Gruis.
H.	Handel, Heil, Hinder.
K.	Kaf, Klai.
L.	Leder, Leem, Lever, Long.
M.	Midden, Min, Molm, Modder, Mul.
O.	Onkruit, Oorlof, Overschot.
R.	Roest, Roet.
S.	Slib, Slyk, Slym, Stof, Pulvis.
V.	Vee, Vergif, Voorraet.
W.	Wasch, Wasdom.

Zommige echter deezer Naemwoorden worden in het Eenvouwige Getal uitgesprooken, wanneer zy het Geslachte der dingen in het gemeen en hunne Stoffe, en niet de byzondere Ondeelbaerheden in die Geslachten, uit de Stoffe en de Gedaente bestaende, betekenen.

[p. 83]

Dus zegt men, op het Geslacht der dingen ziende, Een zak broot, eene tonne haring, eene mande turf, eene winkel vol laken, eene benne visch, duizent pont kaes. De Ondeelbaerheden, in welke de Gedaente by de Stoffe koomt, worden betekent in dit volgende, Zeven brooden, zes haringen, twintigh turven, vyftigh lakens, hondert vischen, duizent kaezen.

Eenige Zelfstandige Naemwoorden worden in het Meervouwige Getal alleen uitgesprooken; als, Herssenen, Ouders, Voorouders, Lieden, Staeten, Ordines, Landeryen.

Waer toe zommige Eigene Naemen ook behooren, naemelyk van Steden en Dorpen, die, in het Meervouwige Getal uitgesprooken, maer eene Eenvouwige betekenis hebben; als Huizen, een dorp in Goeilant, Warmenhuizen, Enkhuizen, Bergen, Driebergen, Tienhoven, Achtienhoven, Schoonhoven, &c.