De spreeckonst

XV. Hooftstuc,
Onderscheiding der Enkelde Letteren nae haer Hoochte inde Woordleeden.

Naedemael nuu ten einde gebracht zijn, de onderscheidingen der Enkelde Letteren, nae de Eigenschappen dieze hebben, in haer zelven aengemerct: zullen voort-vaerende, handelen vande Onderscheidingen der zelver, nae de

[p. 83]

Eigenschappen die daer in bevonden worden, wanneerze als Stof van andere Spraec aengezien worden.

Waerschouwing.

Hier dient den Leezer wel te letten, dat de Spraeken daer van de Letteren als stof connen aengemerct worden, tweederlei zijn: 1 Eentopleedige, zijnde de geene, daer geen andere Snapletteren in gebruict en worden als vryklinkende, 2 Veeltopleedige, in welke ooc de Niet-vryklinkende Snapletteren vervattet worden, hoedaenich de Woordleeden en Woorden der Hebreewse Spraec schijnen te zijn, die een Sceva mobile hebben. Ende dat ic nuu, voor hebbende maer de Eentoppige Spraeken, daer uit de gemeene Taelen genoechsaem heel bestaen, in't volgende te verhandelen: oover zulx ooc de Letteren alleen, als stof van die aengemerct, beschrijven zal: en dien volgende hier buiten sluiten de Niet-vryklinkende Snapletteren. Zoo dat dan al de Onderscheidingen der Letteren, die voortaen zullen gedaen worden, zich alleen strecken oover de vryklinkende Snapletteren, en Niet-vryklinkende Staege Letteren.

De Enkelde Letteren connen aengemerct worden als stof van 1 Woordleeden, 2 Woorden, 3 Reedensneen, 4 Reedenleen, 5 Reedenen: en hebben nae elc byzondere Eigenschappen, daer naeze connen onderscheiden worden. Doch ons voorneemen en is niet, die nuu in alle deeze inzichten te verhandelen: maer alleen, 'twelc noodichst is, in aenzien datse stof zijn der Woordleeden, en dit noch maer der Enkelde.

Als stof der Enkelde Woordleeden, worden de Letteren tweesins aengemerct: 1 Ten aenzien datse stof zijn der heele Woordleeden, 2 Als stof der Deelen van die.

De Enkelde Letteren, aengemerct als stof der Heele Enkelde Woordleeden, hebben vierderlei Eigenschappen, daer nae zy connen onderscheiden werden: 1 Zeekere Trappen van Hoochte des Geluits, 2 Getal, 3 Orde, 4 Vereeniging.

De Trappen vande hoochte des Geluits, die onder de Enkelde Letteren inde Woordleeden gevonden worden, zijn zes: 1 Een Oppertrap, 2 Vijf Ondertrappen, die ic vervolgens aldus noem, 1 Naestoppertrap of Onderoppertrap, 2 Boovemiddeltrap, 3 Ondermiddeltrap, 4 Naestlaechste trap, 5 Laechste Trap. Welke alle ooc moogen gezeit worden de 1,2,3,4,5,6 Trap: reekenende, of van onderen opwaert, of van boove neederwaerts.

Nae deeze Trappen zijn de Enkelde Letteren 1 Opperletteren, 2 Onderletteren.

Opperletteren zijn, die inde Woordleeden booven al de andere Letteren luiden.

Zulke zijn de Vrysnapklinkende: naemelijc, de Snappende áa, ^có^co, óo, áe, ęu, óę, ée, éu, óe, íe, úe, úo, íj, úi, úoi, úu, ^cúu, óu.

Onderletteren zijn, die met Woordleeden laeger als de Opperletteren luiden.

Zijn vijvderlei nae de Ondertrappen: 1 Naestopperletteren, 2 Boovemiddeletteren, 3 Ondermiddeletteren, 4 Naestlaechste-Letteren, 5 Laechste-Letteren.

Naestopperletteren zijn, die inde Woordleeden laeger als de Opperletteren, en hooger als de Boovemiddeletteren luiden. Of die inde Woordleeden inden Naestoppertrap luiden.

[p. 84]

Zulke zijn al de Vryje Staechklinkers, behalven de Vry-staege Tandbeen en Lipklinkers: Als met naemen de Staege áa, ^có^co, óo, áe, ęu, óę, ée, éu, óe, íe, úe, úo.

Dat deeze nuu vande Naestoppertrap zijn, blijct, uit datse in eenich Woordlit coomende, altijt neffens de Opperletteren staen, zonder tusse-coomen van andere: en dat andere, tussen de Opperletteren en deeze, niet en connen mette zelve tot een Woordlit uitgesprooken worden.

Boovemiddeletteren zijn, die inde Woordleeden inde Boove-middetrap luiden.

Zulke zijn de Snorletteren, of Erren.

Dat deeze vande Boovemiddetrap zijn, blijct, uit datse voor of achter in eenich Woordlit, met een Naest-opperletter, of Onder-middeletter coomende, altijt buiten de Naest-opperletter, en binnen de Onder-middeletter worden gestelt: en uit datse anders staende, tot een eentoppich Woordlit met die, niet en can uitgesprooken worden. Als in Paerl/ poort/ verw/ wroc/ wrang/ daer de r haer plaets heeft buiten de e en ^co, Naestopperletteren zijnde, en binnen de l en w/ Ondermiddeletteren weezende: en anders gestelt zijnde, te weeten aldus, paelr/ parel/ porot/ vewr/ en connen in een Woordlit nae den eis, niet uitgesprooken worden.

Onder-middeletteren zijn, die inde Woordleeden inde Onder-middetrap luiden.

Zulke zijn de Vrystaechklinkende Tandbeenletteren, en Lipletteren, insgelijx de Splitletteren: als met naemen, de Staege íj, úi, úoi, úu, ^cúu, óu, ende de l.

Dat nuu deeze vande Ondermiddetrap inde Woordleeden zijn, en noch hooger noch laeger, blijct uit datse altijt buiten de voornoemden letteren van hooger trappen inde Woordleeden gestelt worden, en binnen alle de andere die noch genoemt zullen worden: Als in wreet/ Gerw/ derj/ splijt/ blaew/ veelm/ schelm. Want al ist dat deeze, om een Woordlit uit te spreeken, wat moejelijc vallen, en eenichsins schijnen tweetoppige Woordleeden te maeken: zoo geschietet nochtans veel bezwaerlijker, en merkelijker tweetoppich, alsmenze zoude willen met de buitenste binnen te stellen, uitspreeken, aldus, rweet/ Gewr/ dejr/ lspitj/ lbawe/ veeml/ scheml. Waer uit dan blijct, dat de w/ j/ en l/ laeger van trap zijn, als de r en Staege e: ende hooger, als s/ p/ t/ b/ en m.

Dat ooc de l/ j en w van eenen trap zijn, can afgenoomen worden, uit datse achter malkanderen niet wel en connen volgen, of alsset geschiet, de eene by nae zoo wel binnen staen mach als de andere, voornaemelijc de w en l. Want de j wel wat hooger schijnt te weezen, en binnen de l beeter gevoecht can zijn, dan buiten: Als by Voorbeelt, men can bequaemer zeggen, om een Woordlit te zijn, dweil/ heil/ ijl/ vijl/ baejl/ schaejl/ dan dwelj/ helj/ ilj/ baelj/ schaelj/. Maer eeve bezwaerlijc canmen tot een Woordlit uitspreeken zwaelw en zwaewl/ ^cowltje en ^colwtje.

Naestlaechste-letteren zijn, die inde Woordleeden inden naestlaechsten trap luiden.

Zoodaenige zijn de Neusletteren, te weeten de ng/ n/ m.

Dat nuu deeze inden Naestlaechsten trap luiden, blijct uit datse altijt buiten de voornoemde letteren van hooger trappen, inde Woordleeden daerze saemen in coomen gestelt worden, en binnen alle andere, nae te noemen, van een laeger trap: en uit datse ooc andersins niet en connen eentoppich uitgesprooken worden: Als te hooren is in helm/ rein/ ic tern/ derm/ smal/ knaech/ gnor/ plomp/rank/

[p. 85]

gunst/ daer voor men niet en can eentoppich zeggen, heml/ renj/ tenr/ demr/ msal: nkaech/ ngor/ plopm/ rakn.

Laechste Letteren zijn, die inde Woordleeden luiden inden laechsten trap.

Zulke zijn aen {d'een zijde de g z v γ d b } h

Zulke zijn aen {d'ander zijde de ch s f k t p} h

Die anders zeer bequaemelijc in duzdaenigen vervolch connen worden gestelt: h; g/ ch; z/ s; v/ f: γ, k; d/ t; b/ p. Of ooc in duzdaenigen: h: g/ ch; γ, k: z/ s; d/ t: v/ f; b/ p.

Dat nuu deeze van een laeger trap zijn als de voorgaende, blijct 1 uit datse in eenich Woordlit met een of meer der geener die ic te vooren in hooger trappen gestelt heb, altijt daer buiten ('twelc ooc beneeden is) haer plaets hebben. Als in groot/ glas/ zwaer/ vry/ vlas/ draech/ dwingt/ bruist/ gnort/ gnap: hemd: 't chraecht/ 't chlijt/ schrijft/ 's jaers/ 't swaert/ slac/ snac/ smacht/ fraeist/ flep/ kreeft/ 'k jooc/ qwaet/ klacht/ knecht/ 'k mach/ trowst/ tjilp/ twist/ 't lant/ tneegen-tich/ 't mach/ pronct/ pleit: looch/ erch/ zwelch/ ruich/ roos/ hers/ ijs/ kows/ pels/ peins &c. 2 uit datse anders als terstont gezeit is, staende, niet en connen, zonder in zulken woordlit veeltoppichheit te veroorzaeken, uitgesprooken worden: Als gehoort can worden wanneermen zoude willen uitspreeken rgoot /lgas/ wzaer/ &c. rchtaecht/ lchtijt/ rchsijft/ lsac/ &c. locho/ echr &c.

Maer datse alle van eenen trap, of eeve hooch inde Woordleeden zijn, blijct uit dat die in een woordlit neffens malkanderen coomende, in geen eenen stant en worden gevonden, maer een zelvde alsnuu binnen, alsdan buiten: en alzoo omgekeert staen. 'Twelc niet geschieden en kan met de geene die van verscheide trappen zijn. 'Tvoorzeide is by voorbeelt te zien in gebleuzd'/ knodz'/ alwaer de z eerst binnen, daer nae buiten staet, en de d in teegendeel: Weederom in mist/ mits; lust/ luts; stal/ 'tsal/; psalm/ spalc; fleps/ gesp; 'tkan/ 'ktem; wasch/ daechs; maecht/ 'tchaet; Ptolemaeus, 'tpont.

Alzoo beweezen zijnde dat deeze van een laeger trap als de voorgaende zijn, en ooc alle van eenen zelvden trap of eeve hooch: Zoo volcht daer wijders uit datse zijn vanden laechsten trap. Dewijlder geen andere Letteren ooverich zijn, die een laeger trap zouden maeken, en beneeden of buiten haer uitgesprooken worden.

Gemeene Eigensch. Sommige Letteren van een zelvde trap teegen malcanderen vergeleeken, verschillen noch eenichsins in hoochte haers geluits. Als by voorbeelt inden Naestlaechsten trap luiden de Dieper Letteren hooger dan die ondieper zijn, de ng dan de n, de ng en n dan de m.

uitet voorgaende blijct, dat de Letteren nae haer trappen aldus vervolgen, de diepste van een zelven trap voorgezet zijnde:

De Snappende áa, ^có, óo, áe, ęu, óę, ée, éu, óe, íe, úe, úo, íj, úi, úoi, úu, ^cúu, óu: De Staege áa, ^có, óo, áe, ęu, óę, ée, éu, óe, íe, úe, úo: r: j, w, l: ng, n, m: h, g, ch, γ, k, z, s, d, t, v, f, b, p.

[p. 86]

Hoewel de Spreecletteren van't begin der Werlt zijn geweest, ende van alle Menschen behalven de Stomme, gebruict: zoo is nochtans de kennis van die zoo slecht en klein gebleeven, datter niet alleen weinich onder zoo grooten getal zijn ontdect, maer vande ontdecte zelf niet veel meer als de bloote naemen geweeten, het ooverige begraeven leggende. Dit blijct, uit datter tot noch toe niet eene gemeene onderscheiding van die te voorschijn is gecoomen, waer door der zelver aert, in haer zelven aengemerct, eenichsins zoude aengeweezen worden: ten waer der Hebreen Afdeeling, daer van voor gesprooken is. die doch ooc niet in't gemeen oover al de Letteren: maer byzonderlijc, als een onderdeeling, oover de Consonanten alleen is gestrect. Want aengaende de gewoonlijke Onderscheiding in Vocaelen en Consonanten ende der Consonanten weeder in Semivocales en Mutas, met weinige andere Onderdeelingen, welke noch booven de Hebreewse deeling is bekent, en geacht wort der Letteren aert te verklaeren; die en is eigentlijc geen onderscheiding, welke de natuer der Letteren in haerzelven aengemerct, bekent maect, maer daer door alleen eenige eigenschappen van die willen aengeweezen worden, welke zy hebben, wanneerze als stof der Woordleeden worden aengezien. Ende byzonderlijc schijntet datmender meede heeft willen eenichsins verclaeren de eigenschap der Letteren, die ic in dit Hooftstuc van niews hebbe ontdect: naemelijc de ongelijke hoochten of trappen des geluits, die de Letteren in de Woordleeden by een gevoecht zijnde, hebben. Want men heeft door Vocaelen de Letteren die alderhoochst luiden, en die alleen een Woordlit konnen maeken, willen te kennen geeven: ende door Consonanten, die onder, en met de andere meedeluiden in minder hoochte, hoedaenige van my Onderletteren zijn genoemt, onder welke men dan getracht heeft zulken onderdeeling te maeken, daer door te kennen zoude gegeeven worden, welke van die weeder hoochst zijn: tot dien einde die onderscheidende in Semivocales of halve Clinkers, en Mutas of Stomme. De Semivocales tot de hoochste naest de Vocaelen gestelt zijnde, heeftmen weeder, die onder dezelve luitst geacht wierden, afgescheiden, en Liquidas genoemt, dat is Smeltende; om dat zeggenze, haer geluit somtijts zachter wort, en gelijc als smelt. Ende alzoomen daer in noch verschil van luiheit heeft, zijnder sommige Acutae genoemt, dat is, Scherpe, de andere Obtusae of Plompe. Zoo datmen dan door die onderscheiding, duisterlijc en zeer onvolmaect, heeft te kennen gegeeven, 'tgeene hier in dit Hooftstuc duidelijc, en veel volcoomender, met aenwijzingen van verscheiden Trappen, is beschreeven: en zoude die derhalven wel moogen ten dien aenzien oovergeslaegen, en vernieticht worden, deeze in diens plaets behoudende. Maer want dezelve zoo veel hondert Iaeren geweest en gebleeven is: zoo verre in alle Landen onder veelderlei Volkeren en Taelen, als Grieken, Latijnen, Spanjaers, Fransoizen, Engelsen, Duitsen, &c. verspreit en aengenoomen: van zoo meenichte Hoochgeleerde Schrijvers oude en niewe bestendich gebruict en gevocht: ende zoo vast en diep in't herte, tong en pen van een yder die tot eenige kennis gerocht is, inge-wortelt en gehecht: zoudet ten deezen aenzien wel van noode zijn, die noch te behouden, en onverandert te laeten blijven: te meer dewijle, die dezelve zoude willen poogen te weeren, of heel te veranderen, lichtelijc den Moriaen zoude

[p. 87]

wassen, ende hemzelven veel Teegenspreekers verwecken. En daerom zoude ic ooc geern die vermaerde Onderscheiding in deeze Letter-beschrijving doen plaets grijpen, en alzoo iet outs onder zoo veel niews laeten gemengt zijn. Eevewel nochtans en can ic niet bedenken, hoe icket hef of lech, dat zonder te stijven merkelijke dwaeling en werring, die zelve, gelijkse tot noch toe voor gedraegen is, zoude konnen behouden, ende met toestemming hier ingevoecht worden: dewijle de Letteren diemen onder elc dier Afcomsten vervat, zoo verscheide van aert zijn, datser niet behoorlijc toe en konnen gebracht worden. Want aengaende dieze Vocaelen noemen, daer en wort de j Consonant of Hebreewse Iod niet onder gereekent: gelijc ooc niet onze w/ of de Hebreewse waw, gemeenlijc vau genoemt, die ic acht een met de w te zijn. Ondertussen dezelve j en w/ alsse achter een vocael coomen, reekentmen, neffens meer andere, in zulken geleegentheit staende (die nochtans dan, gelijc voor beweezen is, Consonanten zijn) onder de Vocaelen. Zoo dat zulken doen een rechte teegenstrijdichheit, die met de waerheit niet en kan bestaen, in zich vervattet. Want dat een zelvde Letter een Vocael en geen Vocael zoude zijn en can niet weezen. Men begrijpt ooc onder de Vocaelen beide Corte/ welke Enkelde zijn, en Lange Vocaelen, welke inder daet dubbelde Letteren zijn, uit een Vocael en Consonant bestaende. Ondertussen sluitmen daer buiten de Diphtongen, die ooc uit twee corte of enkelde vryje Klinkers bestaen: maekende alzoo den naem vocael tot een wonderlijc Geslacht, dat met geen gepaste Bepaeling (Definitione reciproca) en kan beschreeven worden: dat is, met zulc een daer niet te weinich noch te veel onder en zoude vervattet zijn. Aengaende de Semivocales en Mutas, daer in en worden geen minder verwerringen gebruict, die wy, om niet te lang te zijn, ongeroert laeten.

Maer om nuu eevewel uit oorzaeken voorzeit, by deeze Onderscheiding zoo nae als moogelijc is, behoudens de waerheit en goe schickelijcheit, te blijven: en het gebruikelijc spreeken van Vocaelen, Consonanten, Semivocaelen, &c. of van de vertaelde naemen in dier plaets, niet uit den Mont van een ygelijc te weeren: Zoo zal ic hier doen een voorslach, waer door de voornoemde Onderscheiding, met de geene die hier beschreeven is (als hebbende daer meede de meeste gemeenschap booven alle andere) met verstelling van't wanschickelijke, oover een gebracht wort, daer nae een yder in zijn spreeken hem zoude moogen voegen. Naemelijc,

Datmen voortaen metten naem Vocaelen, of de Vertaelde in dier plaets, verstae een soorte van letteren, welke ic Vryklinkers heb genoemt, diens Teegensoortige niet en zijn de Consonanten (gelijc tot nuu toe is verstaen) maer zulke die ic Niet-vryklinkers heet, om datse niet vry en klinken: en met Corte of Enkelde Vocaelen (diemen door uitneementheit blootelijc Vocaelen mach heeten) de geene die ic Corte of Enkelde vrije Klinkers noem, en ooc door uitneementheit blootelijc Vry-klinkers. En alzoo dan onder de Vocaelen eenige Consonanten begreepen zijn: zoo machmen tot onderscheit, die geen Consonanten zijn noemen Praevocales of Vocales praesonantes (Booveklinkers of Booveklinkende Letteren) en die ooc den gebruikelijken naem Vocales praepositivae toepassen

[p. 88]

en zijn de Vryklinkers vanden hoochsten trap, die ic Opperletteren en ooc Vry-snapklinkers noem: Maer die Consonanten zijn, Subvocales of vocales Consonantes (Vryje Onderklinkers of Meeluidende Vryje Klinkers) zijnde de Staege Vryklinkers, diemen den gewoonelijken naem Vocales subjunctivae toevoegen mach alsse Nae-letteren zijn, gelijc meest geschiet. Insgelijx datmen met Consonanten (Meedeluiders) verstae, niet een teegesoorte van vocaelen, nae gewoonte, maer een Soorte die ic hier Onderletteren noem, diens teegesoortige zijn de voornoemde Praevocales. Weederom met Semivocaelen (beduidende Halfklinkers), de geene die vande Naestopper, Boovemiddel, Ondermiddel en Naest-laechste trap zijn, die noemende Heldere Onderletteren of Helluidende. En dat Mutae of Aphona genoemt worden, de letteren welke vanden ondersten trap zijn, die in't Duits liever Doofluiders/ als nae den Latijnsen en Griecsen naem, Stomme/ noemende: om alzoo te vermijden de oude dwaeling van te meenen, dat die Letteren van haer zelven heel stom, en zonder geluit zouden zijn. Deeze hebben tot een Eigenschap datse zeer dikwils en lichtelijc in malkanderen veranderen, en dat niet alleen in de Griecse Tael, maer ooc in andere, en met naemen in d'onze: daer oover men die ooc Veranderlijke zoude moogen heeten: gelijc andere daerenteegen, de naem van Onveranderlijke draegen.

Ende dewijle het meede gemeen is, de Semivocales noch voorder te onderscheiden, in Liquidas (Smeltende), by de Grieken ooc Immutabiles (Onveranderlijke) genoemt, daer tot teegesoorten gewoonlijc teegen gestelt worden, de Duplices (Dubbele), en van eenige ooc het Buite-gesloote alleen dwaelende Schaep Monadicon en Asemon, zijnde de s/ 'twelc anders nergens plaets onder de andere Geslachten kost krijgen: Ende dat andere de Liquidas noch verdeelen in Acutas en Obtusas, en neffens de Liquidas tot een teegesoorte stellen, de geene die zy Firmas noemen, daer onder begrijpende de j/ v/ f (reekenende verkeerdelijc de s onder de Semivocales niet alleen, maer ooc onder de Liquidas, jae de Opperste van die alle: ende de Duplices tot een byzonder geslacht maekende): Zoo zoudemen ooc, om deeze verwerde Onderdeelinge met verbeetering te behouden, onder de Semivocales moogen stellen twee soorten, 1 Firmas, 2 Liquidas: en onder de firmas (dat is, vaste) brengen de Letteren vanden Naestoppertrap, die ooc vaste noemende, maer in een anderen zin, naemelijc om datse altijt vast aende voorgaende Opperletter, zonder tusse-coomende oover-stapping verknocht staen, dewijlze by haer eenvormige alleen gestelt worden, de a somtijts uitge-genoomen (Doch deeze eigenschap is maer byvallich en heeft in andere ooc wel plaets als inde j en w): Maer onder de Liquidas of Smeltende, machmen de ooverige Semivocales brengen, als de Boovemiddel, Ondermiddel en Nederlaechste Letteren. Diemen ooc Smeltletteren mach noemen, ten aenzien datse met de Doofluiders, die in een Woordlit buiten haer staen tot een Dubbelde Letter in een smelten, en voornaemelijc datse daer door de neevestaende Woordleeden de Doofluiders onttreckende, die corter maeken, en alzoo verminderen of doen smelten. Van deeze machmen de Boovemiddel en Ondermiddel-Letteren zeggen Acutas te zijn, in't Duits Hooge of Oppersmeltletteren; en de Naestlaechste letteren Obtusas noemen, zulx vertaelende Laege/ of Verdompte Smeltletteren.

[p. 89]

Voorder naedemael dattet gebruikelijc is by de Grieken de Mutas of Doofluidende, die zy achten neegen in't getal te zijn, noch te onderscheiden in drie soorten, elc drie letteren vervattende: naemelijc 1 Tenues (dunne) weezende de π, χ, τ, 2 Medias (middelbaere), zijnde β γ, δ, 3 Aspiratas als de φ, χ θ: Zoo machmen die op de volgende wijs verbeetert zijnde, ooc behouden, en hier in voegen. Te weeten, datmen de Aspiratae of Geblaezde, welke dubbele Letteren zijn, en in een Geslacht met de Enkelde niet en behooren begreepen te worden onder de Enkelde Mutas of Doofluiders niet en stelle, maer by de Dubbelde: en datmen voorts de Mutas onderscheide inde ooverige twee soorten alleen: naemelijc 1 In Medias, die noemende Doofclinkers, of zwaere Doofluiders, en daer onder vervattende, γ d, b, g, z, v, 2 In Tenues, die Ruisende of Lichte Doofluiders heetende, ende daer onder begrijpende k, t, p, ch, s, f.

Om al het voorzeide klaerder te verstaen, zal icket in eenige Tafeltjes voor oogen stellen.

Taefel vande gewoonelijke Onderscheiding der Letteren.

Taefel vande Beschrijving, en Onderscheiding der Letteren door Petrus Ramus, en veel andere, die 'tvoorgaende trachten hier te verbeeteren, en de natuer op't naewste te treffen.

Een dubbelde Taefel, vertoonende aen d'een zijde de Onderscheiding der Enkelde Letteren nae de Hoochte, in dit Hooftstuc van my gedaen: ende aen de andere zijde ten deele de lestgemelde gewoonelijke onderscheydingen der Enkelde en Dubbelde Letteren, nae veelderlei nootwendige verbeetering en vermeerdering met de mijne over een gebracht: ten einde men die oude verwarde Constwoorden, zonder verwerring en dooling zoude connen begrijpen, en noch gebruiken.

[p. 90]

[p. 91]

Taefel vertoonende de ooverige verbeeterde Oude
Geslachten der Letteren, met bygevoechde Niewe.

^*

* 1. ^có (als op p. 90)