|
| |
| |
| |
Dérde bedryf.
Eerste tooneel.
Vólkert, als een Aptéker; Fielebout, als een Dókter gekleed.
ME dunkt, dat ik in deeze kleêren
Wel voor Aptéker kan passeeren:
Want nademaal haar vader my
Heel weinig heeft gezien, zal hy
Me, aldus verkleed van tóp tót teenen,
Zo ligt niet kennen, zou ik meenen.
Dat 's buiten twyffel, én gevaar.
Ik wénschte alleen'lyk, dat ik maar
Een woord vyf zés Latyn' kost spreeken:
Op dat myn' réd'nen wat geleeken
Naar die van een geletterd man.
Ai lieve, steur jou daar niet an.
Jouw zwarte pruik, én deeze kleêren
Doen jou genoegzaam transfórmeeren,
Om van haar vader niet békend
Te worden: want deuze ouwe vént
Is vry stikziende, ên, meid én Juffer
Zyn op jouw zy, zo dat dien suffer
Niet op jouw dénkt, dat is gewis.
Spreek maar zo min, als 't meug'lyk is.
En óf hy schoon met jou wou spreeken,
Zal ik zyn voorneem dat'lyk breeken.
Wég, wég met dat Latyn. Ik ken
Maar weinig woorden, én ik ben
Dóktoor geworden zonder vraagen,
| |
| |
Ja tégen wil én dank, deur slagen.
Waarom zou jy, die willig bént,
Al schoon je geen Latyn en ként
Als and'ren; niet voor een Aptéker
Passeeren? O! 't gaat vast, én zéker
Heer Vólkert, die maar kaek'len kan
Is by 't kanaalje een tréf'lyk man;
En daarom heb ik veur genomen,
Nu ik de tytel heb bekomen
Van Dókter, hoe het ook beslaat,
My zélf te houden in dien staat,
Ten kósten van die my doen haalen,
Wanneer zy my maar wel betaalen.
Ja 'k hou my by dat ambacht: Want
Geen béter is 'er in het land.
Doe wél, doe kwaalyk, altyd spétie
In manibus, én met discretie.
't Bedurven wérk komt nimmermeer
Tót onzen laste: vat je 't, Heer?
Een Schoenmink kan geen leer versnyen,
Of hy moet zélf de schaade lyen;
Maar snyen wy breê riemen uit
Een aârmans leer, 't kóst ons geen duit.
Al bréngen wy de ménschen zuiver
Om 't leven, 't kóst ons niet een stuiver.
De fouten die wy lui begaan,
Daar zyn de zieken schuldig aan;
Zy deeden niet als wy gebooden.
En 't bést van alle is, dat de dooden
Zeer eerelyke lieden zyn.
Nooit zeggen ze: Ik sturf door fenyn,
Of misverstand van zulken Dókter,
| |
| |
| |
Twede tooneel.
Pieternel, Fielebout, Vólkert.
Pieternel, na binnen tégens Lusyntje.
‘Ik loof waarachtig dat ze 't zyn!
Maar, maar Heer Vólkert! 't lyken droomen!
Hoe ben jy lui hier ingekomen?
Wy vonden by geluk de boer
Fielebout, tégens Volkert.
Maar zet je schrap. Ik gaa hem tégen.
| |
Dérde tooneel.
Rykert, Fielebout, Vólkert.
HEbt gy hier lang gestaan, myn Heer?
Blyf sléchts gedékt, als ik.
| |
| |
Sints dat ze 't drankje binnen heeft.
Zo veel te béter: want dat geeft
Te kennen, dat het wérkt; een téken
Maar zy blyft 'er schier in steeken!
Zyn niet bevreesd, 'k bréng hier een man
Die dat heel wél beletten kan
Met een' remédie, die doet groeijen,
En 't vólk doet in gezondheid bloeijen.
Fielebout, wuyzende, dat het een Aptéker is.
Uw Dóchter zal haar door zyn' praat,
En raad, én daad heel wél bevoelen;
Maar om haar lichchaam te verkoelen
Van all' de brand, die binnen heerscht,
Zal 't noodig zyn, dat zy voor eerst
Zich door den hóf wat gaa vertreeden.
Een ziek ménsch in de lucht?
Het is eene and're krankheid, als
Gemeine ziekte. Ze is om hals
Verzuimt men 't. 'k Wil geen tégenspreeken,
| |
| |
Of ik laat al myn' kuuren steeken.
Als flus, Heer, zo 'k niet béter weer:
Zeer goed, dat zal het wérk doen spoeden.
Die réden kan ik niet bevroeden.
Dat 's ook niet noodig, doe haar hier
Sléchts komen, gy zult zyn' manier
Van jonge Dóchters te kureeren
Zo daat'lyk experiménteeren;
Maar haast u, eer 't verslimmert.
'k Zal haar doen komen. Pieternél,
Kom met Lusyntje straks hier buiten,
En sammel niet. Maar hoe kan 't sluiten
Dat de open' lucht haar béter is,
Die ik jou niet heel wel kan zeggen,
En nóchtans zeer klaar uit zal leggen.
Uw' Dochter is van die natuur,
Dat zy somwylen brandt als vuur,
Door all' haar' léden, daar te vooren
Dient opgelét door ons Dóktooren;
Voornaam'lyk by een maagd, óf vrouw,
't Wélk zo benaauwt, als óf men wou
Van 't leeven scheijen, én beslooten
Te weezen is dien angst vergrooten
Meer als de hélft, waar door wy vaak
't Gebruik verliezen van de spraak:
| |
| |
Dus is de lucht, haar veel bekwaamer
Myn Heer, als een' beslooten' kamer;
Maar als men zich wat aamtógt geeft,
En maar een uur gewandeld heeft
Met iemand, die door in te prénten
De lust van zyn' medikaménten
Heeft in den Patiënt verwekt,
Dan straks na béd, en toegedekt
Heel warm, tót dat men raakt aan 't zweeten;
En van het zweeten fluks aan 't eeten.
| |
Vierde tooneel.
Rykert, Fielebout, Lusyntje, Vólkert, Pieternel.
Gaa voel eens hoe zy haar bevindt,
Heer Apotéker, aan het kloppen
Van haare pols; óf haar het koppen
Of stoppen, óf lakseeren zal
Geneezen van haar ongeval.
Tégens Rykert, hem ter zyden trekkende.
Laat hem begaan, hy zal 't wel maaken.
Een van de wonderlykste zaaken
Van al de kwéstie, die ooit rees,
Is onder ons Dóktooren, deez:
(Hoewel het ééne nóch niet klaarder
Als 't ander blykt.) óf vrouwen zwaarder,
Dan mannen te geneezen zyn?
Ik bid u luister ééns, 't is fyn,
En zeer subtiel. De één affirmeert het,
En de ander wéderom negeert het.
Dat 's in uw taal te zeggen: de een
| |
| |
Zeid ja, én de ander zeid wéêr neen;
Maar ik zég ja, én neen te saamen,
En die 't wel vat, die zal er amen
Op zeggen: want de kwaliteit
Der vrouwen doet zeer veel' vapeuren;
En veel bedorven' kwaa humeuren
Aan de ééne zo, aan de and're dus:
Want alle dampen door opake
Verdurvenhéden een' kloake
Rioel, óf vullisvat in 't lyf
Verwekken. Ik spreek van een wyf,
Niet van een man; doordien de wyven
Geneegen zyn wat meer te kyven
Als wylui mannen; wyl élk ding
Meest dependeert van de ommekring
En loop van Zon, én Maan, én Starren.
Hoor toe; je moest me niet verwarren:
Ik zég, de konstéllasie doet
Door de influéntie kwaad, óf goed,
Naar dat de schuinheid van de straalen
Of krom, of plat, óf lynrécht daalen:
En 't Perpendikulaar, dat van
De Obliequieteit... 'k spreek van de man,
Dat gy het wél verstaat. De vrouwen
Daar moet gy dit wél van onthouwen,
Dat ze achter veur, als korter zyn,
Te weeten, als zy zyn vol pyn,
Dootziek, óf op het uiterst' zwanger;
Daar mannen achter veur, als langer
Bevonden worden: dus geschiet...
'k Wil van myn opzet ganschlyk niet
| |
| |
Ja wonder aller wond'ren, onder
De Dókters! Och myn' Dóchter heeft
De spraak wéêr! Op de waereld leeft
Geen Dókter, die 't by u mag haalen!
Hoe zal ik u dien dienst betaalen?
Fielebout, zyn aangezigt afvryvende.
Ja wél, die zieke heeft me al vry
Men éstimeert dat zélden.
Neen, 'k zal 't u rykelyk vergélden.
Ja Vader, 'k was nóch daat'lyk stom,
En nu heb ik de spraak wéérom;
Maar 't is alleen, om u te zeggen
Dat gy my niemand toe moet leggen
Tót man als Vólkert; én dat ik
Min voor den Droes als Lubbert schrik:
En dat ik nooit met hem zal trouwen.
Niemand zal my tégenhouwen.
Al maar wind, praatje anders.
Nóch beê, nóch dreigen doet 'er toe.
| |
| |
Zie, je zult me niet bepraaten.
Vader, 't zal tóch al niet baaten.
Nóch vaderlyk ontzag, nog magt.
Vergeefs, al wat je tracht.
'k Zal die dwinglandy niet lyen.
'k Zal eer in een Klooster tyen,
Als trouwen één', die 'k niet bemin.
'k Stél het tóch niet uit myn zin.
Al vergeefs. Ik wil myne ooren
Daar niet aan leenen: 't is verlooren
Al wat je zégt; al wat je doet
Is wind: 't stryd tégens myn gemoed
Met zulk een baviaan ie leeven:
Ik wil me aan niemand anders geeven
| |
| |
Als Vólkert. Daar méê is het uit.
Wat al getier! wat al geluid?
't Is óf ze dol is, én bezéten!
Myn Heer, zoudt gy geen middel weeten
Om haar wéêr stom te maaken?
Dat 's my onmoog'lyk; maar al 't geen
Ik tót uw' dienst in deeze zaaken
Kan doen, zou zyn u door te maaken.
Ik dank u. Meent gy dan...
Met al uw' red'nen myn geduld
Sléchts térgen, én my nooit bépraaten.
'k Zég, dat je Vólkert zult verlaaten,
Eer trouwen, dan dien Haanepoot.
Myn Heer, laat ik, naar myn begeeren,
Dit wérk ééns médikamenteeren.
Het is een' nieuwe kwaal, die haar
Schort in de harssenen, én daar
Die harssenziekte te geneezen?
O ja, laat my begaan, 'k weet raad
Voor alles. 'k Zal het aan myn maat
Dc Aptéker grondelyk beduijen,
| |
| |
't Moet zyn door hulp van zyne kruijen.
Een woord. Gy ziet, de groote trék
Die 't meisje toont tót zék'ren gék
Die Vólkert heet, is vry wat tégen
Des Vaders zin; dies dient men wégen
Van nood, én kortheid in te slaan.
Kom, laat geen tyd verlooren gaan:
Want door 't verbitt'ren der humeuren,
Versta my wél, kon 't ligt gebeuren
Dat uitstél haar verarg'ren mogt;
Dies vind ik, naa my wél bedócht
Te hebben, geen remédie béter
Als 't Aqua Vlugtica, gy weet 'er
De wond're wérking van; kort om,
Met één loot Wip, twé dragmen Rippa,
Naar de ordonnantie van Agrippa.
Maar 't zal hoognoodig zyn dat zy
Met u wat wandelt, op dat gy
Haar onder 't praaten, én geleijen
Tót in te neemen moogt bereijen;
Terwyl dat ik de vader hier
Wat onderhou. Avéc un zwier,
Allons, sa, sa, koerazie, vaardig,
Fluks tót de midd'len, kunstig, aardig.
| |
Vyfde tooneel.
Rykert, Fielebout.
MAar, wat zyn dat voor Droogen, Heer,
Die gy daar noemt? 'k héb nimmermeer
Van diergelyke hooren spreeken.
't Zyn kruijen, die men in gebréken,
Van dringende noodzaak'lykheid
| |
| |
Alleen gebruikt, én toebereidt.
Ha, Ha! Maar hebje van je dagen
Wel meer gehoord van zulke vlaagen
Of daar omtrént; somtyds wél.
't Is ongeloof'lyk, hoe haar' zinnen
Om deezen Vólkert te beminnen
Van zulke jonge kleuters doet
Een' wond're kracht op haar' kompléksie,
(Ik bid u, neem hier op refleksie.)
Wanneer 't op minn'lyke oogen wérkt.
'k Had naauw'lyks in myn kind gemérkt
Die zotte liefde, óf onverdrooten
Héb ik haar daat'lyk opgellooten
En hem belét na haar te staan.
Zo 't niet door my gesleurd was,
Wie weet wat dat er ligt gebeurt was?
| |
| |
Getrokken; maar ik was 'er veur.
Gekomen, dat hy ménig wachter
Rondom ons huis gehouden heeft,
Hy doet vergeefsche moeiten.
Zo Rykert anders Rykert is,
Verhoop ik, zal ik wel beletten
Dat hy geen voet in huis zal zetten,
Geen sléchthoofd, om jou van hem zo
| |
| |
| |
Zésde tooneel.
Melis, Rykert, Fielebout.
Men Heer, je bent zo uitgestreeken!
Mit Vólkert deur! En deuze Pis.
Bekyker heit die schoone kuuren
Maar hoe komt Vólkert by myn kind?
Het is de zélfde kwant, die in 't
Aptékers kleed jouw Dóchters kwaalen
Gantsch kracht! zo listig, én zo valsch
Een ménsch te bréngen om den hals!
Ik zou hum wél ter deeg doen straffen.
Ja, Mélis, 'k zal daar raad in schaffen.
Bewaar jy Dókter Fielebout,
Terwyl ik iemand om den Schout
Ga zénden, om hen naa te loopen.
| |
| |
| |
Zévende tooneel.
Melis, Fielebout.
IK wéd hy zél jou op doen knoopen,
Och, óch! dat vrees ik méê!
Maar dat je my de vriendschap déê,
En me uit liet, 'k zou je wat verééren.
Een zalfje om meê te smeeren,
Dat, óf men jou eens hangen wou,
Jy deur de stróp heen vallen zou,
Maar smeer jou mit jouw zalf ter deegen.
Had ik die hier; maar 't is verbruid,
Ze is t'huis. Ai, laat me maar eens uit,
Ik zei ze heén, én wéêr gaan haalen.
Om myn 't gelag te doen betaalen
Veur jou, as je aster bleeft. Zo gék
| |
Achtste tooneel.
Rykert, Piet, Krelis, Klaas, Hein, Symen, Fielebout, Huibert, Melis.
| |
| |
Doe op, doe op; meent hy 't te ontslippen?
Geen nood, wy zullen hem wel knippen.
Neem jy het veugelroer, gezwind;
Jy élk een spar; maar myd myn kind;
Past op als mannen; wakker, Melis,
Kom hier; jy Huibert daar; waar 's Krélis
En Symen? waar blyft onze Klaas,
En ik hem 't vlugten wél beletten.
Ik ook, zo 'k anders Hein bin.
Kom jy hier met jouw roer; maar schiet
Niet toe, eer 't jou belast wordt. Symen...
Kom, én staat hier by men.
Hein, met jouw vórk, gaa ginder staan.
| |
Negende tooneel.
Vótkert, Rykert, Lusyntje, Fielebout, Notaris Klerken; Piet, Krelis, Klaas, Hein, Symen, Huibert, Melis.
| |
| |
Schélm, kom je met een' blooten dégen,
Myn' meenig is geensints geweld
Te pleegen; 'k bid zyt niet ontstéld
Dat gy dit houwertje uit de scheede
Getrokken ziet, was om daar méde
Deez' boeren te beletten dat
Ik nier van hén wierd aangevat.
Nu steek ik 't op, én zal u zeggen
Opwélk een grond de zaaken leggen.
Myn Heer, zo als ik was gezind
Te vlieden met uw eenig kind,
Zo komen my, juist onderwégen,
Deez' Klérken van Sieur Slik-op tégen,
Door wélkers last my word gezeid
Hoe 't Everd-oom heeft afgeleid,
En dat ik, zo gy zélf kunt leezen
Zyne eenigste Erfgenaam moet weezen.
| |
Tiende én laatste tooneel.
Pieternel, Rykert, Vólkert, Lusyntje, Fielebout.
MYn Heer daar is een brief.
De brénger zeid, je zult het zien;
En dat je hem het pórt moet langen.
Rykert, naa dat hy de brief geopend heeft.
Dat hy met Lubbert zich laat hangen!
| |
| |
Dan zit tót onzent nóch een vrouw
Die graag Heer Vólkert spreeken wou.
Wobbe; én naar heur zeggen,
Heeft zy uw' Oom op stro zien leggen.
Zo gy nóch twyffelt Heer, lees vry
Laat zien; 't is waar; wy hebben héden
Den tienden, dat 's geen maand geléden.
Dat jy een eerlyk Jongman bént
Heer Vólkert tuigt dit Testamént.
Ik ken de hand van den Notaris,
En deez' getuigen dat het waar is.
Mag ik dan hoopen op uw kind?
Ja tóch; dewyl zy u bemind:
Uw deugden én persoon vereeren
My, én myn' Dóchter, uw begeeren
Sta ik met alle blydschap toe.
En kom ik zo dien dans te ontspringen?
| |
| |
Dóktoor? Géld toe? Gantsch selleweeken!
En niet een hand aan 't wérk te steeken?
Dat Wobbe nou, met meer ontzag,
Haar man bejeeg'ne als ze éértyds plag.
Ik ben nu tót een' staat verheeven
Daar ik voortaan in meen te leeven;
En die een Dókter toornig maakt
Weet weinig wat gevaar hem naakt.
Einde van het Dérde én Laatste Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij