Fielebout, of De dokter tegen dank

[p. *6r]

Voorrede.

WY hebben dit Spél getrokken uit twé Fransche Blyspélen in Proze L'Amour Medecin, én Le Medecin Malgté Lui, gemaakt door Jean Baptiste Poquelin Moliere, zonder ons te binden aan den letterlyken zin, óf schikking des Franschen Dichters, die, hoe érvaaren in Tooneelkunde, én déswegen met récht alom beroemt, échter in deeze Spélen verscheidene wanvoegtykhéden heeft gebragt die niet goed te maaken zyn. Moogelyk is het tót zyne verontschuldiging dat hy in de Voorréde van het eerst genoemde Blyspél, ter loop opgeslagen, aan den Leezer zégt:

Dit Blyspél is niet anders dan eene ruuwe Schéts, (én gelyk hy zélfs het in de Fransche spraak noemt: un impromptu) tót vermaak van den Koning, den 15^en. var. September, 1665. te Versailles vertoond. Het is het meest verhaaste van de Stukken die zyn Majesteit my ouit bevoolen beeft te maaken; én ik kan met waarheid zeggen dat het zélve voorgestéld, opgemaakt, van buiten geleerd, én gespeeld is in den tyd ven vyf dagen. En vervólgens zégt hy:

Het is niet noodig U te waarschouwen dat 'er veele dingen in zyn die meest van de uitheelding der gésten af hangen; ieder weet dat de Tooneel-stukken

[p. *6v]

énkelyk gemaakt zyn om te speelen; én ik zou niet aanraaden dit Spél te leezen dan aan persoonen die een genoegzaam doordringend gezicht hebben om alle de Tooneelspeelingen der gebaarden in het leezen te ontdekken. Enz.

't Geen hy vérder van dit Blyspél in zyne korte voorréde aanroert, slaan wy over, om iets van het behandelen onzes Blyspéls te zeggen.

Eenigen tyd voor het opstellen van De Dókter tegen Dank, is uyt het Eerste én Dérde Bedryf van L'Amour Medecin, door Adriaan Bastiaansz de Leeuw gemaakt het Kluchtspél De Liefde Dókter, waar in hy uit het Twéde Bedryf énkelyk genomen heeft den Kwakzalver, óf Verkooper van Orviëtan; laatende de vier belachchelyke Dókters daar geheel uit: omdat zyn inzicht alleenlyk was een Kluchtspél in het licht te geeven van een eenig Bedryf; waarom hy ook het Eerste én Twéde Tooneel van het Dérde Bedryf, als niet tót zyn oogmérk dienende, heeft voorbygegaan.

Dit Twéde Bedryf van hem niet vérder aangeroert, hebben wy zo fraai én, dienstíg tót ons Blyspél gevonden dat wy het daar in hebben gevlyd zonder eenige wanschikkelykheid; én de uitkomst heeft doen zien door de voordryf gemaakt hebben dat het geen klein ieraad aan het Wérk heeft gegeeven.

Dus verre betréft het stuk L'Amour Medecin

[p. *7r]

ons Blyspél; waar in wy ons gehouden hebben aan de waarschynlykheid, én het geene ter zaake dienende, onzes oordeels, van alle ongerymtheid én buitenspoorigheid, vry was, alzo wél als in Le Medecin Malgré Lui, in het wélk wy ons dezélve régels hebben voorgeschreeven, régelrécht tégen het bestaan van Moliere, die persoonaadjen in deeze twé Tooneelstukken bréngt, die daar in gelapt, als onnutte Byvoegsels, niets ter waereld doen tót de knoop én ontknooping van 't Wérk. Gelyk onder anderen M. Robert, die, als Buurman van Sganarelle, hem in het Twéde Tooneel van het Eerste Bedryf bykomt, én beletten wil zyn wyf te slaan; wordende van den man én de vrouw, die beide hier in eens zyn, met stókslagen afgeweezen én wég gejaagd; zonder dat deezen Robert in het geheele Spél (want hy was 'er niet noodig) wéder te voorschyn komt.

Om deezen misslag te verhélpen, voeren wy, in de plaats deezer overtollige personaadje, in het Twéde Tooneel van ons Eerste Bedryf, Leander, by ons Vólkert, gevoeglyker in; als zynde de Hoofdperlonaadje van ons Blyspél, die benévens zyne Minnaarés, het grootste belang in al het wérk hebbende, met eenen hélpt uitvoeren met Sganarelle, óf Fielebouts wyf, alles wat zy beide beoogen tót het leggen van den knoop der Geschiedenisse.

[p. *7v]

Hier om, én omdat hy haar geslagen had, doet zy, de voorvallende gelégenheid waarneemende, haaren man afrossen, én hem hier door noodzaaken tot het speelen van de ról van Dokter tégen Dank, én aldus Vólkert aan zyn Beminde te hélpen.

Gelyk wy nu in het Twéde Bedryf, als gezégd is, uit L'Amour Medecin, een Tooneel van vier belachchelyke Dókters toegestéld, én voor het overige de stof uit Le Medecin Malgré Lui, doch naar onze zéden, énz. verschikt, ontleent hebben: zo hebben wy daar ook uitgeweerd veele onnoodige dingen; verwérpende ook het laatste Tooneel in het Twéde Bedryf van 't zélve Spél, het geen 'er, naar ons ontwerp én verdeeling overtollig, zou zyn geweest: want al wat Leander daar doet omtrént Sganarelle, dien hy onbekénd komt aanspreeken van de gemaakte ziekte zyns Vrysters, én zyne hulp verzoekt tot het bevórderen van zyn oogwit, dat zélve is door ons op het einde van het Eerste Bedryf, met meerder waarschynlykheid uitgewérkt.

Met dit zélve inzicht hebben wy ook veronächtzaamd het gedrag der twé boeren, vader én zoon, door Moliere als by het háár daar ingesleept; dewylze 'er geenzints te passe komen; ja zo weinig als de onnoodige praatjes gevroerd van den boer én boerin met Sganarelle: én dus alleenlyk ons geméngd met de zaaken

[p. *8r]

die noodig zynde, den Leezer leide tót de ontknooping onzes Blyspéls. Deeze ontwarring hebben wy voor al in deezen nieuwen én zeer naauwkeurig verbéterden druk behartigd, én de omstandighéden veel natuurlyker voorgesteld dan in de voorige drukken geschied was, Waar in van Wobbe, Fielebouts wyf, dat door Vólkert na de stad was gezonden, nóch van Lubbert, aan wien Rykert zyn Dóchter beloofd had uit te trouwen, gantsch geen gewag meer gemaakt werdt: alzo weinig als van Pieternél de Dienstmaagd, die wy in het laatste Bedryf niet zonder groote noodzaakelykheid, twémaal in voeren om den draad van 't Wérk béter, te vervólgen, én alle omstandighéden waarschynlyker op te hélderen, én den Aanschouwer én Leezer meerder licht te geeven, én in geen twyffelachtig verlangen te laaten om te weeten hoe het met de ingewikkelde achterblyvende personaadjen gelégen is,

Dit was het geen wy U, bescheide Leezer, te zeggen hadden, (niet twyffelende óf de verbéteringen hier aangewénd, zullen uwe gunst, én goedkeuringe verdienen, én ons aanmoedigen om met andere onzer Werkjes die vervólgens gedrukt worden, van gelyken te doen, op dat hier door alle valsche én gebrekkelyke Bydrukken van Albert Magnus Erven, énz. uit de waereld geraaken.