Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Vincent, Levinus]

VINCENT (Levinus), geb. te Amsterdam 1658, begr. te Haarlem 8 Nov. 1727. Hij was een zoon van Cornelis V., oudsten broeder van den volgende, en wordt somtijds Levinus V. de jonge genoemd, ter onderscheiding van zijn gelijknamigen oom (zie volg. art.). Woonachtig op den N.Z. Voorburgwal te Amsterdam, ondertrouwde hij aldaar 12 Juni 1683 met Jannetje (van) Breda, dochter van Gerrit Florisz. (van) Breda en stiefdochter van Barent Joosten Stol (zie dit dl., kol. 981). Zijn bruid was bijkans 35 jaar oud, hoewel zij opgaf 30 jaar oud te zijn. Hij was van beroep patroonmaker. Beroemd was zijn verzameling rariteiten, zeldzame dieren, planten, steenen enz., waarvoor hij een fraai vertrek in zijn huis had laten inrichten. Zijn vrouw - tegelijk met hem op 6 Dec. 1693 bij de Vereenigde Waterlandsche en Vlaamsche Gemeente der Doopsgezinden te Amsterdam gedoopt - stond hem trouw bij in het rangschikken der verzameling, die in 1674 begonnen was door zijn zwager Anthonie Breda. Buitenlanders verzuimden niet het huis van Vincent te bezoeken; zoo deelt Thomas Bowrey mede (15 Juni 1698): ‘went to Mr. Vincents, a Dutch gentleman, where see a great and curious collection of pictures of flowers, hearbs, dryed hearbs, birds, insects, shells and many insects, etc. kept in spirits. There is many other curiosities which wee had not time to see’. Ook koning Karel III van Spanje, de tsaar van Rusland en koning Frederik van Pruisen hebben de collectie bezichtigd. Vincent beschreef haar in Wondertooneel der nature, geopent in een korte beschrijvinge der hoofddeelen van de bijzondere zeldsaamheden daar in begrepen; in ordre gebragt en bewaert door Levinus Vincent (Amst. 1706), met lofdichten van Mr. Romein de Hooghe (die ook de titelplaat - waarop het portret van Anthonie Breda voorkomt - graveerde), David van Hoogstraten, Gerardt Brandt en Franc. Halma. Dit werk werd later gevolgd door een tweede stuk, dat de natuurlijke historie van dieren en planten bevat aan de hand der collectie: Het tweede deel of vervolg van het wondertooneel der natuur, ofte een korte beschrijvinge zo van bloedelooze, zwemmende, vliegende, kruipende en viervoetige geklauwde eyerleggende dieren, als van hoornen, schulpen, koraalen, zee-heesters, metallyke en in steen veranderde dingen enz. van dewelke een zeer groote menigte word bevat in de kabinetten van Levinus Vincent (Amsteldam 1715), met fraaie gravures der verzameling, en lofdichten van E. van Zurck, Lamb. Bidloo, Sylvius en Joh. Vollenhove. Het kabinet bevatte ook verschillende afbeeldingen in waterverf

[p. 1105]

vervaardigd door den genoemden Anthonie Breda.

Vincent liet op bovenvermelde uitgaven nog volgen: Elenchus (aldus Murray, terwijl Gersaint e.a. opgeven: Thesaurus) tabularum pinacothecarum atque nonnullorum cimeliorum in gazophylacio Levini Vincent. - Description abrégée des planches qui representent les cabinets et quelques unes des curiosités contenues dans le théatre des merveilles de la nature de Lev. Vincent (Harlemi 1719, Lat. en Fr.); Catalogus et descriptio animalium volatilium reptilium et aquatilium aliarumque creaturarum rarissimarum.... quae in liquoribus ad vivum conservat Lev. Vincent. - Catalogue et description des animaux volatils et des reptiles.... conservés dans les liqueurs par Lev. Vincent (la Haye 1726, Lat. en Fr.); Descriptio pipae seu bufonis aquatici Surinamensis, add. succincta descriptione ranarum earumque mutatione.... in gazophylacio Lev. Vincent. - Description du pipa ou crapeau aquatil de Surinam.... dans le cabinet de Lev. Vincent (Harlemi 1726, Lat. en Fr.); Korte beschrijving van de inhout der cabinetten begreepen in de Rariteitkamer of Wondertooneel der Natuur van Levinus Vincent ('s Grav. 1727). Deze vier werken zijn thans uitermate zeldzaam; de bibliotheek van het Genootschap Natura artis magistra bezit exx. van de laatste drie. De Korte Beschrijving bevat op blz. 5 een opgave van de werken van Vincent.

Op de veiling-J.F.M. Sterck (Menno Hertzberger, Amsterdam, 20 Nov. 1933) kwamen sub no. 263 een drietal eigenhandige brieven voor van Vincent aan Joh. Vollenhove, dd. 4 April, 7 Juni 1703 en 10 April 1706; Vincent verzoekt Vollenhove er o.a. in een beoordeeling te geven van zijn Wondertooneel. De beide eerste brieven zijn gedagteekend uit Amsterdam, de laatste uit Haarlem. Wij mogen daaruit wel afleiden, dat Vincent omstr. 1705 zijn verzameling naar Haarlem heeft overgebracht (in laatstgenoemd jaar werd het kabinet nog in Amsterdam ten toon gesteld, zie Korte beschrijving 1727, blz. 6). Daarmede is in overeenstemming dat de reiziger Uffenbach Vincent te Haarlem in Febr. 1711 even in het voorbijgaan noemt en daarbij diens verzameling conchiliën prijst. Aldaar bezichtigde de reiziger de la Montraye in 1713 de collectie, die als een der grootste bezienswaardigheden van Haarlem beschouwd werd. In 1720 bracht Valentijn aan Vincent een bezoek; deze schrijver zegt, dat de verzameling de uitgebreidste was, die hij ooit zag en de zeldzaamste dingen bevatte. De reiziger Haller bezocht het kabinet op 22 April 1726. Hij prijst de verzameling bijzonder en noemt Vincent een damasthandelaar. De catalogus à ƒ 3 vond hij echter te duur; de toegangsprijs was ƒ 2 of meer. Haller deelt mede, dat Vincent kort na zijn bezoek naar den Haag verhuisde en daar zijn collectie voor ƒ 50.000 te koop aanbood. Het kabinet werd toen in de Nieuwe Doelen aldaar opgesteld (Korte beschrijving, titelblad). Tot verkoop kwam het echter niet. Na Vincents dood trouwde zijn weduwe Agatha Petronella du Burgoij - met wie hij na den dood van zijn eerste vrouw te Haarlem was hertrouwd - op 8 Aug. 1728 te Warmond met Jan Bernard van der Marck, baljuw van Warmond. Zij bleef echter de collectie beheeren, hetgeen wij weten uit berichten van Albert Seba (dl. II, kol. 1305) en Gersaint. Laatstgenoemde was een fransch handelaar in schelpen, aan wien Vincents weduwe de geheele collectie toonde (omstr. 1730). Volgens Collot

[p. 1106]

d' Escury bestond Vincents ‘gazophylacium’ nog ten tijde van Pierre Lyonnet (dl. VIII, kol. 1090) te 's Gravenhage; eigenaar was toenmaals Pieter Bout, een lid der Staten. Na diens dood werd de collectie in 1779 verkocht, hetgeen blijkt uit den verkoopcatalogus, die verscheen onder den titel Catalogus van eene uitmuntende fraaye verzameling van meerendeels uitheemsche viervoetige, vliegende, kruipende, zwemmende dieren en zee-koraalen. Zijnde dit alles meerendeels het voor veele jaren reeds zoo beroemde natuur-kabinet van Lev. Vincent, gekocht en nu onlangs nagelaten door wijlen Jhr. P. Bout ('s Grav. 1779). Deze door Cobres geciteerde catalogus was - volgens een hs. aant. in een in de bibliotheek van het Gen. Natura artis magistra te Amsterdam berustend ex. van D'Amboinsche Rariteitskamer van Rumphius - samengesteld door Arnout Vosmaer, directeur van het natuur- en kunstkabinet van prins Willem V. Vermoedelijk is de collectie heinde en ver verspreid.

Als waardeering van zijn verdiensten ten opzichte van de wetenschap werd Vincent 9 Juni 1715 tegelijk met de hoogleeraren van 's Gravesande en Ruysch benoemd tot lid van de Royal Society te Londen.

Zie: Huwelijks-inteekenregister van de Pui (Gem. Archief Amsterdam); lidmatenregister Doopsgezinde Gemeente te Amsterdam (Doopsgezind archief ald.); Sybr. Feitama, Christelyke en stigtelyke rijm-oeffeningen (1684), 162; J. Petiver, Musei Petiveriani cent. I-X (Londini 1695-1703), 96; G.E. Rumphius, D'Amboinsche Rariteitskamer (1705), 86, 107, 108, 112, 133, 138, 318; F. Valentijn, Oud en Nieuw Oost-Indiën III (1726), 561, 562, 568; C.F. Neickelius, Museographia (Leipzig 1727), 22; A. de la Montraye, Voyage en Europe etc. (1727) II, 177, 178; Alb. Seba, Locupletissimi rerum naturalium thesauri descriptio I (1734), Inl. van Boerhaave, 72; (Gersaint), Catalogue raisonné de coquilles (Paris 1736), 41 e.v., 55; Z.C. von Uffenbach, Merkwürdige Reisen III (1754), 512; L.Th. Gronovius, Bibliotheca regni animalis (1760), 273; J.P. Cobres, Deliciae Cobresianae I (Augsb. 1782), 117, 118, 149; G.R. Boehmer, Bibliotheca scriptorum historiae naturalis I (1785), 386; J. van Abkoude, Naamregister van.... boeken 2e dr. (1788), 545; Jona Dryander, Catalogus bibliothecae hist. nat. Josephi Bank I (Londini 1798), 223, 224; II (1796), 156; V (1800), 14; Catalogue de livres.... delaissés par feu M. Arnout Vosmaer (la Haye, Mars 1800), no. 368bis; H. Collot d'Escury, Holland's roem VII (1844), 199; Catalogus der bibliotheek van het Kon. Zoöl. Genootschap Natura Artis Magistra (1881), no. 157, 1436, 1437, 2858; Abr. Haller, Tagebücher seiner Reisen nach Deutschland usw. 1723-27 (1883), 104, 105; D. Murray, Museums, their history and their use I (1904), 209; III, 252, 253; The Record of the Royal Society of London, 3d ed. (1912), 326; Catalogue of the books, mss. etc. in the British Museum (Nat. Hist.) V (1915), 2226; The papers of Thomas Bowrey I, ed. by R. Carnac Temple (1927), 41; J.N. Jacobsen Jensen, Reizigers te Amsterdam, Suppl. (1937).

Wijnman