Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Selcart, Caspar]

SELCART (Caspar), ook Selka (e) rt, Zelkart, Seylkert, Celkert, Celcartius, enz., geb. te Rotterdam omstr. 1591, overl. te Frederikstad en er begraven 11 Maart 1630. Zijn ouders waren Otto Jasparsz. Selkart en Janneke Christiaens dr., gehuwd 26 Aug. 1590. Zijn vader had zich als schoenmaker - hij had een eigen huis - uit Zaltbommel te Rotterdam gevestigd; zijn moeder is geb. te Langerak, maar woonde te Rotterdam. Zijn vader is overl. 21 Juni 1608; behalve zijn weduwe liet hij een dochter Aeltje Selcart en onzen Caspar na. Zijn vader was een broeder van Albertus Selcart (zie dl. V, kol. 718 v.), ook aangeduid als: Albertus Casparus [Caspari ?] Selcart (zie Reitsma en van Veen, Acta II, 372) en woonde in 1590 ook nog te Zaltbommel. Caspar Selcart had twee zoons: Otto Casparsz. Selcart, brouwer te Rotterdam en Hendrik Casparsz. Selcart, lakenkooper, in 1642 te Rotterdam gehuwd met Margriet Jacobsdr. Stout. De gissing van Acquoy (zie dl. II, kol. 8-10) is dus juist: dat ook Caspar Selcart ‘behoort tot hetzelfde bommelsche geslacht’ (zie beneden t.a.p.). Dit geslacht komt sedert de 14de eeuw voor in het Necrologium van de Sint-Maartenskerk te Zaltbommel, in het stadhuis aldaar bewaard, en heeft verschillende priesters voortgebracht. In de genoemde kerk draagt de grafsteen, de oudste ter plaatse, het jaartal 1478, heeft een kelk met ouwel in het midden, zinnebeeld van het priesterambt, en als randschrift: ‘Anno 1546 den 15 Juli sterf Aert Selkart (zie Wapenheraut XXIIe jaarg. (1918), aflev. 10, blz. 455, no. 57, waar Alert in plaats van Aert staat), canonick deser Kercke’, en ‘Anno 1478 sterf Claes Selkart den 15 November. Bidt voer die siel’.

Caspar Selcart was van 1614 tot 19 (gereformeerd) predikant te Abbenbroek (op Putten), waar ook zijn oom Albertus van 1591 tot 95 had gestaan. De zuidhollandsche synode van 1608 had tot ‘synodale gedeputeerden’ benoemd Libertus Fraxinus (zie dl. VIII, kol. 567 v.) en Ruardus Acronius. De laatste is overleden in 1611; de eerste, hoewel 1 Mei 1613 emeritus, was wellicht in de synode te Delft van 8 Oct.-6 Nov. 1618 nog een van hen die ‘verscheyden beschuldigen’ tegen Caspar Selcart hebben ‘gestelt’. Deze was díírop gedaagd en - verschenen. De beschuldigingen werden hem voorgelezen; hij heeft geantwoord, waarop zijn afzetting is ‘uytgestelt’ onder voorwaarde dat hij zich zou ‘onthouden van de oeffeninge des kerckendienstes ende sich examini deputatorum onderwerpen’. Den gedeputeerden werd opgedragen ‘metten eersten de classe’ (den Briel) ‘te visiteren om by deselve daerinne gedaen te worden nae behooren’. In het begin van Dec. 1618 waren dezen te den Briel aangekomen ‘geassocieert met eenige gecommitteerde van de Ed. Mog. Heeren Staten om inspectie te nemen op alle de predicanten van dat quartier, hoe sij haerselven staende de troubelen hadden gedragen in leere en leven’. Selcart is ‘gedeporteert’ of ‘affgeset’. Het uitvoerig verslag van wat hierna volgde in de synode te Leiden van 23 Juli-17 Aug. 1619 vindt men niet alleen in de acta van deze synode (zie beneden), maar is ook overgenomen in Archief voor kerkel. gesch. III (1836), 43-45, 98, 388 en bovendien medegedeeld en beoordeeld door G. Brandt (t.a.p.). Selcart weigerde niet alleen de ‘acte van stilstand’ (zie dl. VI, kol. 935) te onderteekenen, hij achtte het

[p. 910]

ook ‘vreemt een acte voor te leggen yemant die se noch niet en heeft overtreden’, en die ‘affgescheijden zijnde in deselvige’ kerk ‘niet en gedacht te prediken; ende daartoe sulcken acte die haer verhinderde de waerheijt, die nu onderdruckt wert, volgens haer gevoelen voor te staen’. De vergadering merkte intusschen op dat zijn afzetting was geapprobeerd door de staten en dat hij dus schuldig was aan ‘lasteringhe’ tegen de overheid. Hij werd bestraft ‘van zijn stout spreecken’. Tot ‘montstoppingh’ van den lasteraar was het afdoende dat hij niet ‘gheappelleert had ad sijnodum nationalem’ en dat hij ook niet in hooger beroep wenschte te gaan ‘van de sententie aen desen tegenwoordigen vergaderinge’. In Sept. 1619 is hij gebannen. Hij was tegenwoordig in de eerste vergadering van de ‘Sociëteit’ der Remonstranten te Antwerpen van 30 Sept. tot 4 Oct. 1619 en van 6-9 Febr. 1621. Omstreeks Paschen 1622 werd, evenals van Daniël Wittius, te Rotterdam zijn huis door ‘commissarissen met den baljuw’ en anderen doorzocht, doch zij vonden ‘slechts drie boekskens’. Na de z.g. ‘conspiratie’ van 1623 week hij ‘weder’ uit het land ‘zonder zoo afdoende oorzaak’ als anderen, naar het oordeel van J. Tideman (De Stichting.... I, 269). Hij vluchtte naar Holstein. Op 25 April 1627 werd hij tot eersten predikant te Frederikstad beroepen, welke beroeping hij aannam op een tractement van 600 mark onder voorwaarde dat hij slechts voor 3 à 4 jaar gebonden zou zijn. Op 28 Oct. 1629 zeide hij zijn dienst op tegen 1 Maart 1630. In de eerste dagen van de laatstgenoemde maand overleed hij. Den 22sten Juni 1625 had hij octrooi gevraagd om te Frederikstad een apotheek te mogen openen.

De Remonstrantsch-gereformeerde gemeente te Rotterdam bewaart in handschrift de copie van een ‘Request’ van Selcart en anderen, d.d. Sept. 1626, aan de regeering van Frederikstad (2 blz.).

Zie: H.C. Rogge en B. Tideman, De Remonstrantsche broederschap, Biogr. naamlijst.... 2e dr. (Amst. 1905), 399-401; R. Bijlsma, De Selkarts en hun bedrijf te Rotterdam in De Wapenheraut XVIII (1914), 360-363; XXII (1918), 455 (no. 57); J.G.R. Acquoy, Jan van Venray.... ('s Hert. 1873), 6-8, 217-220; Trouwboek Zaltbommel 1609-1619 in dato 19 Sept. 1613 (in het Rijksarchief te Arnhem); H.Q. Janssen, Catalogus van het oud-synodaal archief ('s Gravenh. 1878), 59; Kerkelijk Handboek (1907), Bijl., 100; Reitsma en van Veen, Acta II, 372, 424; III, 287, 289, 312 v., 358 v.; IV, 171 v., 176 v., 198; G. Brandt, Historie der Reformatie (Rott. 1704), III, 874-876, 916; IV, 704; J. Tideman, De Stichting der Remonstr. broederschap, 1619-34 (Amst. 1871-72), I, 99, 202, 205, 269, 335; II, 212, 293; F.S. Knipscheer, Henricus Leo (Huis ter Heide 1929), 19, 51, 58, 60, 148, 173; Archief voor Ned. kerkgesch. III (1889), 399; Gedenkschrift van de viering van het 250-jarig bestaan der Remonstr. broederschap te Rotterdam 1 en 2 Juni 1869 (Rott. 1869), 83, 127, 146; Catalogus van handschriften in de bibliotheek der Rem.-geref. gemeente te Rotterdam (Amst. 1869), 24 (no. 234), 86 (no. 999).

Knipscheer