Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Schutte, Rutger]

SCHUTTE (Rutger), geb. te Diepenheim 29 Nov. 1708, overl. te Amsterdam 19 Dec. 1784. Zijn ouders waren: Otto Schutte en Maria Couper (zie in dit deel in voce Willem Sluiter). Hij studeerde aan de latijnsche school te Deventer 1723-26, aan de illustre school aldaar 1726-29, daarna in de godgeleerdheid en andere vakken te Utrecht tot 1734. ‘Met grooten lof’ is hij door de classis Amsterdam tot het predikambt toegelaten. Eerst werd hij Nov. 1736 hulpprediker te Rossum, een ‘collatie’ van den graaf van Randwijk, waar Ds.G. van Bijsterveld wegens ouderdom ontslagen werd en in 1737 overleed. Hij hield er 13 Jan. 1737 zijn intrede. Reeds op 28 Juli 1737 werd hij predikant te Zaltbommel en opvolger van Gijsbertus Mattheus Elsnerus (zie dl. VIII, kol. 466 v.); daarna 2 Sept. 1742 te Dordrecht, als opvolger van Joost van Eybergen (zie dl. VIII, kol, 516); en 7 Nov. 1745 te Amsterdam als opvolger van Hermannus Engelberts (zie dl. VIII, kol. 473). Hoewel hij hier door zijn wankele gezondheid genoopt was eindelijk 16 Mei 1776 zijn kanselarbeid te staken, arbeidde hij zoo veel hij nog kon tot zijn dood. Hij is 28 Febr. 1751 gehuwd met Elizabeth Suffrida Hamerster, zuster van Ds. Ludovicus Hamerster (zie dl. VI, kol. 695). Tot 1780 was Wilhelm Leendert Krieger (zie dl. IX, kol. 554 v.) zijn hulpprediker.

Schutte droeg er roem op, dat hij afstamde van den martelaar Jan Schutte (zie boven). Schotel zegt: ‘Certein, 't is (zeggen wij met een oud schrijver) deftigh van een man van qualiteyt te descenderen, maer nog deftiger een man van groote qualiteyt oft sonderlinghe merites te sijn’. Schotel deelt ons vele levensbijzonderheden en levensherinneringen van Schutte mee, ontleend vooral aan diens gelegenheidsredenen. Schutte volgde, zegt hij, ‘den coccejaanschen preektrant: kort, krachtig, roerend, regt in de ziel grijpende’. Van zijn leerredenen is het voornaamste de Bundel van plegtige Leerredenen (Amst. 1772). Hij is opgedragen aan Dominicus Hamerster, die gehuwd was met Maria Agnes Huber, en aan Agnes Aleida Huber (zie dl. I, kol. 1164). In dezen bundel is opgenomen zijn gedachtenisrede van 25-jarigen dienst te Amsterdam op 11 Nov. 1770; ook de rede, waarmede Johannes Plantinus (zie dl. V, kol. 520) hem 7 Nov. 1745 bevestigd had (Schutte noemde dezen ‘zijnen ouden en getrouwen boezemvriend’). Men vindt er ook de lijkrede van Schutte op Plantinus, uitgesproken 26 Jan. 1771, benevens de bevestigingspreek, in de Westerkerk op 8 Sept.

[p. 899]

1771 gehouden voor zijn zwager Ludovicus Hamerster (zie boven). De laatstgenoemde hield de lijkrede op Schutte, uitgegeven te Amsterdam in 1785. Wilhelm Leendert Krieger, ook reeds genoemd, schreef: Gedachten bij het verneemen van den dood van Rutger Schutte (Amst. 1785). Nog verscheen toen Lijkgezangen op Rutger Schutte (Amst. 1785). Van zijn leerreden zijn overigens alleen buiten zijn weten uitgegeven: Leerredenen over de psalmen achter zijn Ontleding van het boek der psalmen, eerst opgenomen in Bundel van godgeleerde oefeningen, X, blz. 157-188 (zie R. Arrenberg, a.w., blz. 96), daarna verschenen te Amsterdam in 1771.

Twee verhandelingen zijn door Ludovicus Hamerster (zie boven) bezorgd. Zij zijn aangevallen door Paulus Bosveld (zie dl. IV, kol. 260 v.) in zijn vijfden brief, verschenen onder den schuilnaam Philadelphus, en door Dirk Cornelis van Voorst, predikant te Amsterdam, onder den schuilnaam Alethophilus. Men zie hierover bij J.I. van Doorninck, beneden t.a.p.

Als taalkundige liet hij een handschrift na, dat het eigendom is van de Maatschappij der nederlandsche letterkunde (Handelingen 1785, blz. 2). Doch vooral dient vermelding zijn werk in vier deelen: Stichtelijke gedichten, met muzijk voor de zang en het clavier eerste deel (ook zonder muziek) (Amst. 1762), tweede deel (Amst. 1764), derde deel (Amst. 1765), vierde deel (Amst. 1787). Schotel vermeldt (a.w., blz. 390, aant. 5) de verschillende titels van deze deelen. Het eerste deel verscheen tot 1784 viermaal in herdruk; het tweede tot 1783, en het derde tot 1786 driemaal. Ahasverus van den Berg (zie dl. IV, kol. 114-116) gaf in 1788 nog een bundel nagelaten gedichten van Schutte uit (zie Boekzaal, April 1789, blz. 400-405). Samen, zegt Witsen Geysbeek, hebben zij veel ter verbetering van den smaak in het vak der stichtelijke gedichten toegebracht. Schotel geeft (a.w., blz. 394-399) een proeve van zijn dichtkunst.

De Staten van Holland en West-Friesland hebben hem afgevaardigd naar de commissie ter voorbereiding tot de nieuwe psalmberijming, 12 Jan.-19 Juli 1773. Bennink Janssonius zegt: ‘Hij moest worden aangewezen als de man, die den eersten rang in deze vergadering ten volle waardig was.... Hij zag zich door al zijne jongere medewerkers met eerbied begroet...’ Wanneer de eerste druk van den bundel verschenen is, weten wij niet, maar de titel van den 10den druk is: Een nieuw bundeltje uitgekipte geestelijke gezangen.... opgestelt door verscheide godvrugtige zangers en zangeressen, waar bij een aanhangsel van eenige zielsopwekkende gezangen en gedigten, 10de druk, vermeerderd met een tweede aanhangsel (Dev. z.j.). Arrenberg, a.w. en de op zijn werk volgende catalogussen van boeken vermelden een zevenden druk (Dordr. z.j.), een negenden (Dordr. 1744), den bovengenoemden tienden, een: Bundeltje van stichtelijke gezangen (Amst. 1801) (?); vervolgens (Doesb. 1868) en (Lemmer 1885).

In den bundel Evangelische gezangen, bij de Hervormden in gebruik zijn no. 120 en no. 169 van Schutte.

Op Bijbelsch terrein verscheen, behalve Ontleding der psalmen (zie boven): Verhandeling over een gedeelte van Salomon's Hooglied; Godspraken van Jeremia; Commentatio ad vaticinium Bileami Num. 24:14-19, opgenomen in Bibliotheca Hagana historico-philologico-theologica nova (Amst. et Lugd. Bat. 1768-1877) I, 48 e.v.; Verhandelingen over Num. ‘20’ (lees: 7?): 14-16, 17-20, 25-80 in De academie der geleerden;

[p. 900]

Analysis 1 Cor. 15:27 v. in Bibl. Hag. (zie boven) 1, 513 e.v. [vgl. III, 392 e.v. en IV, 1 e.v.]; Ontledende verklaring van Rom. 8:2.

In het bijzonder zijn hoog geprezen zijn studiën op het gebied van de bijbelsche aardrijkskunde en tijdrekenkunde, in die dagen bij velen aan de orde. Niet alleen wordt genoemd zijn aandeel in de vertaling door E.W. Cramerus van een werk van Richard Pococke, verschenen als Beschrijving van het Oosten en van eenige andere landen, drie deelen, zes stukken, met platen (Utr., Rott., Amst. z.j.); maar hij gaf ook uit: Verhandeling over de reize der Israëlieten in de woestijn en eenige bijzonderheden van Jeruzalem en deszelfs omtrek (Rott., Amst. 1785); De heilige jaarboeken of samenstemming der Evangelisten en Inleiding tot de Handelingen der apostelen, met landkaarten, drie deeIen (Amst. 1779-83; herdr. in 1795); samen met Daniël Albert Reguleth (zie in dit deel in voce) Geslachtboom van Adam tot Christus. Bijbelsche historie- of geslachtrekening van Adam tot Christus tot opheldering van den geslachtboom, twee stukken (Haarl. 1782); Verhandeling over de zeventig weken van Jeruzalem's herbouwing en eene week van deszelfs verwoesting, twee stukken (Amst. 1776-79). Met het oog op al dezen arbeid riep een zijner lijk- en lofdichters uit: ‘Neen! voor den naam van Schutte is Neerland veel te klein’! Hij heette ‘de groote Schutte’; men achtte hem ‘in het rijk der wetenschappen ten top van grootheid gestegen... Voor hem boog zich 't heir der beste letterbraven: de sterren voor de maan’.

Er zijn eenige portretten van hem; ook in de Oudheidkamer te Zaltbommel. Eén heeft een onderschrift van Willem Sluyter (vgl. dl. V, kol. 754); een geschilderd portret door J.M. Quinkhard is in de Nieuwe Kerk te Amsterdam; zijn portret werd gegraveerd door J. Houbraken naar Quinkhard en door J.J. Haid.

Zie: B. Glasius. Godgeleerd Nederland III ('s Hert. 1856), 329-333; Kobus en de Rivecourt, Biographisch handwoordenboek II (Zutph. 1870), 855 v.; Kerkelijk Handboek (1903), Bijl., 153, 164; (1907), Bijl., 112; (1908), Bijl., 102; Veeris en de Paauw, Vernieuwt kerkelijk alphabeth (Enkh. 1750), 183 v.; R. Dijkstra, Gedenkboek der Ned. Herv. gem. v. Amsterdam (Amst. 1928), 199; G.D.J. Schotel, Kerkelijk Dordrecht II (Utr. 1845), 353-405, 788 v.; J.C. van Slee, De illustre school te Deventer (1630-1878) ('s Gravenh. 1916), 243; R. Arrenberg, Naamregister v. nederduitsche boeken enz. tot 1787, 97, 417, 467; Alphabetische naamlijst van boeken enz. (1790-1831), 96, 548; (1839), 97; Brinkman's catalogus van boeken enz. (1850-82), 213, kol. 2; (1882-91), 100, kol. 2; J.I. van Doorninck, Bibliotheek v. nederl. anonymen en pseudonymen ('s Gravenh., Utr. [1870]), 25 (no. 222), 140 (no. 1354), 182 v. (no. 120, 169), 618 (no. 5930); dez., Vermomde en naamlooze schrijvers I (Leid. 1883), 17, 477, 538; L. Knappert, Gesch. der Ned. Herv. Kerk II (Amst. 1912), 141; Bibliotheca theologica et philos. (Lugd. Bat., Burgersdijk en Niermans 1900), 574, 796 (nos. 811-813); Catalogus van de bibliotheek der Ver. dpsgz. gem. te Amsterdam I (Amst. 1885), 10, 58, 65, 93, 364; R. Bennink Janssonius, Gesch. v.h. kerkgezang bij de Hervormden in Ned., 2e dr. (Amst. 1863), 160, 206; W.A. Keers, Concordantie op de psalmen enz. (Goes z.j.), 203 v. (nos. 120, 169); J. van Iperen, Kerkelijke historie v.h. psalmgezang der Christenen.... (Amst. 1777-78) 1, 265; Ypey en Dermout, Gesch. der Ned. Herv. Kerk IV (Breda 1827), 81.

Knipscheer

[p. 901]