Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Schotsman, Nicolaas]

SCHOTSMAN (Nicolaas), geb. te Purmerend 1 Nov. 1754, overl. te Leiden 11 Jan. 1822. Tot zijn 25ste jaar was hij apotheker, waarna hij te Leiden in de godgeleerdheid studeerde, en in 1787 predikant werd te Spanbroek en Opmeer, in 1788 te Oudshoorn, in 1790 te Schoonhoven, in 1793 te Leiden. Hier is hij om zijn gehechtheid aan het huis van Oranje 14 April 1796 afgezet. Hij werd weer predikant te Molenaarsgraaf 6 Aug. 1797, te Sloten (Fr.) 8 Oct. 1797, te Sneek 2 Sept. 1798, te Leiden in Juli 1801; emeritus 1 Jan. 1822. In 1779 was hij reeds gehuwd. In al wat hij schreef toonde hij zich een ijverig voorstander van de leer der dordtsche vaderen. Vooral prees hij de werken van Jacobus Fruytier (zie dl. VI, 525 v.). Hij gaf uit bij de scheiding der 18de en 19de eeuw (volgens zijn berekening): Herinnering aan de voornaamste lotgevallen van kerk en vaderland geduurende de Agttiende Eeuw, bij derzelver uitgang, in een dank- en biduur, in de nieuwe eeuw geopent met eene leerrede over onzen thans bedenkelijken toestand, uitgespr. te Sneek (Sneek 1800); daarna zijn intree- en afscheidspreek te Sneek (Sneek 1801); zijn intreerede te Leiden (Leid. 1801); Godsdienstige herinnering aan Leidens ramp, drie leerredenen rondom den dank- en bededag (Leid. 1808); De godsdienstige veldheer, leerrede (Leid. 1814). Tegen het anoniem verschenen geschrift van H.W. Hoving, griffier der Provinciale staten van Groningen, Christendom en Hervorming vergeleken met den Protestantschen kerkstaat, bijzonder in de Nederlanden (Gron. 1816) bezorgde hij een nieuwe uitgave van: Kunstgrepen waarvan het hedendaagsch ongeloof zich bedient om de godsdienst door den bijbel en de bijbel door de godsdienst te bestrijden, uit het Hoogduitsch vertaald (Leid. 1816), een werk, dat reeds (in gedeelten) vóór 1785 in de Nederlandsche Bibliotheek was verschenen. Het meest bekend is Schotsman om zijn: Eerezuil ter gedachtenis van de vóór tweehonderd jaren te Dordrecht gehouden Nationale Synode (Amst. 1819; twee drukken). Het zijn twee preeken over Hand. 20:30 v. en Openb. 16:15. De tweede uitgave bevat een voorrede van Willem Bilderdijk, die hem ook na zijn dood eerde in Ter uitvaart van.... Nicolaas Schotsman, in leven predikant te Leyden

[p. 893]

(Leid. 1822), in Ter nagedachtenis van den waardigen leeraar Nicolaas Schotsman (Leid. 1822) en in Krekelzangen (Rott. 1823), II, 140, III, 137. Wij lezen in de ‘Inleiding’ van De Groote synode van Dordrecht in 1618-1619 door H. Kaajan (Amst. 1918), 4: ‘ongetwijfeld zal de synode van Dordrecht in 1918/19 worden herdacht. In 1819 was het alleen Ds. Nicolaas Schotsman, die het aandorst ‘een eerezuil ter gedachtenis van de te Dordrecht gehouden Nationale Synode op te regten’. Toen stak een storm van verontwaardiging op, en de moedige predikant werd met smaad en hoon overladen. Die storm is weer geluwd en de handelingen der veel verguisde kerkvergadering hebben sedert niet slechts meer bekendheid, maar ook meer waardeering gevonden.’

Nog bezorgde hij de uitgave van een vertaling uit het Latijn: D. Pareus, Akademische redevoering over de nationale synode.... uitgespr. 1 Febr. 1819 (Amst. 1819); uit het Fransch: A. Bost, Het godsdienstig Geneve (Leid. 1821); nog uit het Fransch: H. Asher, De afval der Christ. kerk in onze dagen (Leid. 1822). Na zijn dood verscheen: Stukken betrekkelijk de afzetting van den leeraar Malan.... (eveneens uit het Fransch) (Leyd. 1822).

Zijn portret is geteekend door A. v.d. Horn en in prent gebracht door D. Sluyter.

Zie: B. Glasius, Godgeleerd Nederland III, 307-309; Kobus en de Rivecourt, Biogr. handwoordenboek II (Zutph. 1870), 835; J. Reitsma, Gesch. v.d. Hervorming en de Herv. Kerk in de Ned., 4de dr. (Utr. 1933), 442, 466 v.; L. Knappert, Gesch. der Ned. Herv. Kerk II (Amst. 1912), 283; J. Verhagen, De gesch. der christ. geref. Kerk in Ned. (Kamp. 1881), 96-105; K.H. Boersema, Allard Pierson ('s Gravenh. 1924), 203-206; Bibliotheca theologica et philos. (Lugd. Bat., Burgersdijk en Niermans, 1900), 285 (Hoving), 795 (no. 800, 801); Alphabetische naamlijst van boeken enz. (1790-1831), 63, 65, 263 (Hoving), 544, 580; J.I. van Doorninck, Bibliotheek van nederl. anonymen en pseudonymen ('s Gravenh. en Utr. [1870]), 106 (no. 1025, 1026), 704 (no. 1025); dez., Vermomde en naamlooze schrijvers II (Leid. 1885), 138 (no. 860); T.A. Romein, Naamlijst der predikanten.... in Friesland (Leeuw. 1886), 336, 427; S.D. van Veen, Aanvullingen en verbeteringen op dit werk (Leeuw. 1892), 53; H.C. Rogge, Bibliotheek der contra-remonstr. en geref. geschriften (Amst. 1866), 127; Kerkelijk Handboek (1907), Bijl., 132 (bis), 137 148, 158; (1908), Bijl., 144; (1911), Bijl., 183, 184; Nederland in Woord en Beeld (Leiden, Burgersdijk en Niermans, 1924), 176.

Knipscheer