Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Rijsdijk, Jacobus]

RIJSDIJK (Jacobus), geb. te Norden, overl. te Almelo in Nov. 1744. Johannes Barueth (zie dl. II, kol. 92-94) noemde hem in het tweede stuk van De advocaat der Vad. Kerk ('s Gravenh. 1771 en 72) onder ‘de regtzinnige Mennisten’ als J. Beets, van Hoorn (dl. III, kol. 80; Mennon. Lexikon I, 152; Visscher en van Langeraad, Biogr. Woordenb. I, 1903, blz. 378), P. Beets, van Hamburg-Altona (dl. III, kol. 87; Visscher en v. Langeraad, t.a.p., 377 v.), en Jacob Ouwejan, van Rotterdam (zie Doopsgezinde Bijdragen, 1864, 106-113). Hij werd in 1718 door Gerbrand de Witt bevestigd als doopsgezind predikant te Almelo, vertrok in 1723 naar Zwolle, in 1728 naar Groningen en in 1742 weer naar Almelo. Blaupot ten Cate en Sepp (zie beneden) verhalen van de twisten die vooral door zijn ‘stijfzinnigheid’ te Zwolle (zie dit deel kol. 780 op: Henricus Ravesteyn) en te Groningen werden veroorzaakt. Geschriften van Jan Commes, Eppo Botterman (zie dl. IV, kol. 261; Mennon. Lexikon I, 250; Visscher en v. Langeraad, I, 1903, 536 v.) zijn hieruit mede ontstaan. Rijsdijk wilde niemand tot de gemeente toelaten, die ook maar eenigermate van socinianisme verdacht kon worden, en daarom ook geen collegianten. Hij bestreed Johannes Stinstra (zie art.). Vóór hij zijn ambt te Almelo in 1718 wilde aanvaarden, onderzocht hij eerst bij den kerkeraad ‘of zij in de gemeente zuiver en regtzinnig in de geloofsbelijdenissen waren. Indien niet, wenschte hij nooit daar predikant te worden’. Zichzelven gaf hij den titel: ‘Bedienaar van het Heilig Evangelie onder de Mennoniten’, en hij onderscheidde scherp de ‘ware Mennoniten’ van de ‘zoogenaamde Doopsgezinden die onder den naam van Mennoniten schuilen’.

Wij verwijzen verder naar de literatuur over hem en naar zijn geschriften: Verdediging van de

[p. 864]

regtzinnigheid der ware Mennoniten.... Mitsgaders afscheidts en intrepredikaatzien (Gron. 1729 [Arrenberg: 1736]). Hiertegen schreef J. Commes: Den Veynzaart ontmaskert.... (Zwolle 1729). Wederom Rijsdijk: Ongeveinsd en zedig Antwoordt waarin de onware berigten en valsche beschuldigingen welke J. Commes in zijn faamrovend geschrift.... heeft voortgebragt, wederlegt ....worden [waar voor] gevoegt zijn brieven van G. Outhof (zie dl. II, kol. 1046 v.) en H. Ravesteyn (zie in dit deel in voce) (Gron. 1730); en later: Godtgeleerde Aanmerkingen.... twee deelen (Gron. 1742-44); Zedige aanmerkingen op het boek van d^o. E. Botterman: Het ware afbeeldzel van een collegiant... (Gron. 1735) (zie ook dl. IV, kol. 261); De waarheid van Jesus Messiasschap, uit alle de voornaamste prophethen des O. en N. Testaments betoogd, twee deelen (Amst. 1745; herdr. Gron. 1749). Zijn leerboekje voor het godsdienstonderwijs: Korte schets van de Lere der Waarheid... volgens de belijdeniszen der ware Mennoniten verscheen het eerst te Groningen in 1733, daarna in 17?, 1756 en 1764, en onder den titel: Eerste beginzelen van de Lere des Geloofs, getrokken uit de korte schets.... te Amsterdam in 1784. Arrenberg noemt nog enkele andere titels. Men zegt dat een zoon van hem gereformeerd geworden is (Doopsgezinde bijdragen, 1895, 121). Hij verhaalt zelf dat zijn oudste dochter met een gereformeerd predikant gehuwd was, doch tegen zijn zin (Sepp, a.w. II, 99).

Zie: C. Sepp, Johannes Stinstra en zijn tijd I (Amst. 1865), 99, 104-108, 139, 234; II (Amst. 1866), 80, 82, 97-99; S. Blaupot ten Cate, Gesch. der doopsgez. in Groningen enz. I (Leeuw. en Gron. 1842), 137, 167-171, 215 v.; Catalogus.... van de bibliotheek der Ver. dpgz. gem. te Amsterdam (Amst. 1919), 135 v., 167, 219, 248, 261; W.J. Kühler, Het Socinianisme in Nederland (Leid. 1912), 263 v.; Doopsgezinde bijdragen (1868), 65; (1878), 48; (1895), 121; R. Arrenberg, Naamregister van nederduitsche boeken tot 1787, 449.

Knipscheer