Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Ris, Cornelis]

RIS (Cornelis), Willemsz (?), geb. te Hoorn in de eerste helft van de 18de eeuw, overl. ald. na 1781. Nadat Hermanus Schijn (zie dl. VII, kol. 1129) reeds in 1723 met zijn Ontwerp tot vereeniging der doopsgezinde Christenen.... (Amst. 1723; herdr. 1738) vergeefsche pogingen had gedaan tot vereeniging van de Doopsgezinden te Amsterdam, beproefde Cornelis Ris hetzelfde sedert 1759, vooral te Hoorn. De ‘Zonsche Sociëteit’, eveneens vervuld van het verlangen om ‘de algemeene vereeniging der doopsgezinden op den grondslag van hunne belijdenissen meer doeltreffend te bevorderen’, verzocht in 1763 deze gemeente, en dus Cornelis Ris, ‘een ontwerp van geloofsleer ter proeve op te stellen’. Deze bood hierop in 1765 aan zijn: Geloofsleeren der waare Mennonieten of Doopsgezinden (Hoorn 1766). Dit stuk werd onderzocht en in 1773 bij een plechtige approbatie door deze ‘Sociëteit’ bekrachtigd. Door Ris werd in dit verband nog opgesteld in 1768: Ontwerp ter proeve, om de aanmerkingen overeen te brengen, samen met: Kort berigt van 't voorgevallene over de Geloofsleer der waare Mennoniten, uitgegeven te Hoorn in 1776. In dit werk komen ook twee brieven van Ris voor. Toch zijn ook deze pogingen niet van blijvenden invloed geweest. Ypey schrijft deze mislukking toe aan het groot getal van de artikelen in deze ‘geloofsleer’, namelijk 36, en aan de ‘vrijheidszucht der doopsgezinden die hun eigen overtuiging willen volgen zonder zich aan een voorgeschreven richtsnoer te binden’ (Kerkelijke gesch. van de 18e eeuw, IX, 134). Blaupot ten Cate beaamt dit. S. Cramer vat dit pogen aldus samen: ‘Naar oude belijdenisschriften had C. Ris weer gegrepen

[p. 818]

in zijn zucht om in de vervloeiende gemeenten 't besef te vernieuwen van haar plicht om christelijke godsvrucht te handhaven, 't besef ook van een gemeenschappelijken grond, waarop allen stonden of behoorden te staan. Kracht zou ontwaken als weer eens in geformuleerde denkbeelden een getuigenis van christelijk en gemeentelijk geloof werd afgelegd. Zulk een program zou geloof en gemeenteleven bewaren voor verderen achteruitgang’.

Bovendien heeft Ris met Jan Beets (zie dl. III, kol. 80), broeder van Pieter Beets (zie dl. III, kol. 86 v.), pogingen gedaan om een vereeniging met de hervormden voor te bereiden, zooals blijkt ook uit zijn straks genoemd Kort berigt.... Jan Beets schreef daartoe in 1776 zijn Eéne kudde en één Herder.

Blaupot ten Cate roemt zeer zijn volgende geschriften (en daden): Ontwerp der Vaderlandsche Maatschappij ter liefde van het Gemeenebest opgerigt te Hoorn (Hoorn 1778); Algemeen berigt van den Staat der Vaderlandsche Maatschappij, van reederij en koophandel, opgerigt binnen Hoorn (Hoorn 1879); Staatkundig onderzoek van de ware grondbeginsels, doeleinden en nuttigheit der Vaderlandsche Maatschappij opgerigt binnen Hoorn (Hoorn 1781). Hij eindigt zijn lofspraak aldus: ‘De Staatsomstandigheden evenwel hebben de duurzame vruchten van zijn edele pogingen verijdeld’.

Zie: Kobus en de Rivecourt, Biographisch handwoordenboek II (Zutph. 1870), 679 v.; S. Blaupot ten Cate, Gesch. der doopsgezinden in Holland, enz. I (Amst. 1847), 38; II (Amst. 1847), 36, 87, 180; [S. Muller], Jaarboekje voor de dpsgz. gemeenten (1837), 46; (1838 en 39), 116; Doopsgezinde bijdragen (1898), 14; R. Arrenberg, Naamregister van nederduitsche boeken tot 1787, 440; Catalogus.... van de bibliotheek der Ver. dpsgz. gemeente te Amsterdam (Amst. 1919), 135 [Schijn], 173, 220, 253, 265; Inventaris der archiefstukken.... bij de Ver. dpsgz. gemeente te Amsterdam (1884) I, 167 v. (nos. 931-941), II, 22-24 (nos. 131-144.

Knipscheer