Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Rem, Hans]

REM (Hans), geb. te Antwerpen omstr. 1566, overl. te Amsterdam nà 1620, kunstschilder en graveur. Zijn vader was de schilder Joris Rem, die tusschen de jaren 1545 en 1586 in de liggeren van Antwerpen genoemd wordt en kort voor 1603 te Kampen overleed. Hans werd op 22 April 1594 poorter te Amsterdam en was toen blijkbaar reeds gehuwd met Sibilla van der Houven (de inschrijving van hun huwelijk is te Amsterdam niet te vinden); op 2 Aug. 1599 testeerde hij met deze vrouw ten overstaan van den amsterdamschen notaris Lieven Heylinck. Uit het testament blijkt, dat de schilder toenmaals woonde in de Nieuwe Hoogstraat, dat de vrouw ziek te bed lag en een voordochtertje had, Cathelynken geheeten. Vele malen vindt men den naam van Hans Rem in de protocollen van den genoemden notaris. Zoo legde hij op 11 Aug. 1598 een verklaring af over een schenking van Anna Moerentorff op haar sterfbed aan Cathelijne van der Houven, terwijl op 27 Jan. 1600 Hans Rem, zijn zuster Christyne en hun broeder Joris te Lille in Bourgondië volmacht geven aan Guddert van Tyts te Keulen, den man van hun zuster Margriete Rem, tot invordering van renten binnen Hamick in den lande van Gulick. Verschillende acten dd. 23 Aug. 1603 houden kwitanties in van de genoemde personen wegens de nalatenschap van hun overleden vader Joris, waaruit blijkt, dat toenmaals ook Christijntje reeds was overleden; ook een broeder, Lodewijck, was reeds niet meer in leven (deze laatste wordt in 1574 in de liggeren van Antwerpen genoemd en was dus ook schilder). Uit een notarieele acte dd. 21 Mei 1605 volgt, dat Hans Rem een proces voerde tegen David a Gome, Portugees, wegens betaling van ‘dry waterverwedoecken’. Op 4 Juni 1605 was Hans Rem getuige bij het passeeren van het testament van zijn vriend Hans Oort, op 8 Juni 1605 sloot eerstgenoemde een contract met Jan Theunisz. (dl. IX, kol. 1117), waarbij deze beloofde buitenshuis geen toletten te zullen laten schilderen dan door Rem. Bredius vermeldt nog een aankoop dd. 5 Maart 1607 van ‘een landschapbort van Evert’ voor ƒ 36 door Rem op een verkooping voor de weeskamer te Amsterdam, een expertise

[p. 798]

van een schilderij door Rem en Jacob van Nieulandt dd. 29 Mei 1614 voor not. Jac. Westfrisius te Amsterdam, terwijl Rem op 8 Nov. 1619 met Davidt Colijn als comparant genoemd wordt bij een acte van koop van schilderijen door den schoolmeester Jan Coutereels.

Op 7 Nov. 1602 verkreeg Rem van de Staten- Generaal voor 5 jaar octrooi om te mogen drukken en verkoopen een prent voorstellend ‘De aencompste van des vyandts gallyen ende toe deselve overseylt ende gestrandt zijn’ en een octrooi voor 4 jaar om in koper te mogen snijden ‘De victorie die Godt den lande gelieft heeft te verleenen tegen des vijants galleyen voor het Gat van Sluys’. De eerste prent wordt vermeld in den Atlas van Stolk no. 1141 met het opschrift ‘Typus octo longarum navium. Anno MVIcII. Ab Hispaniae rege missarum ad Oceanum Belgicum infestandum, Quarum navium quatuor Anglorum atque Hollandorum virtute conquassatae sunt et submersae: ceterae naufragio periere’, ondert. Joh. Remius inventor Andoverpianus (Muller, Historieprenten 1198b beschrijft een dergelijke prent met adres van Willem Jansz. Blaeu), terwijl men de tweede vindt in den Atlas van Stolk no. 1145 (Muller, 1190a en 1195a). Op 21 April 1603 verkreeg Rem van de Staten-Generaal ƒ 100 voor de eerste prent, op 27 Dec. 1603 Gerrit Rijckelsma van hetzelfde college een bedrag van ƒ 150 ‘voor de caerte die hij door Mr. Hans Rem heeft doen snijden van den Waterslach in 1602 voor het Gat van Sluys tusschen onse schepen van oorloge ende des vyants galijen geschiet’.

Op goede gronden schrijft J.Ph. van der Kellen Dzn. aan Rem eveneens toe het ‘Gezicht op Amsterdam’ (in 4 bl.), waarvan het eenig bekend exemplaar in 1898 door het Rijks- prentenkabinet was aangekocht en door den toenmaligen directeur op naam van John Saenredam was gesteld. De prent, gedateerd 1606 en uitgegeven door Blaeu, vertoont dezelfde graveerwijze als de beide genoemde prenten en is bekend door een fraaie facsimile-uitgaaf (gerepr. o.a. in Afbeeldingen naar belangrijke prenten en teekeningen in 's Rijks Prentenkabinet, uitg. onder leiding van J.Ph. van der Kellen Dzn., Amsterdam 1908).

Van Rem's werkzaamheden als schilder is niets bekend. Op 11 Maart 1620 verklaarde Hans Rem, mr. schilder, burger van Amsterdam, oud 53 jaar, ten verzoeke van Gerrit Jorisz. van Gelder, thans te Bremen, dat deze Gerrit eenige jaren geleden als jongen vijf jaar lang bij hem als leerling had gediend. Op 29 April van hetzelfde jaar werd het testament van Rem te Amsterdam verleden (bij welken notaris?).

Zie: Protocol notaris L. Heylinck (gem. Archief Amsterdam), 53, 196; 53, 436; 53, 598; 55, 147; 55, 338-340; 56, 338 enz.; De liggeren.... der Antwerpsche St. Lucas Gilde, bew. door Ph. Rombouts en Th. van Lerius I, i.v.; Dodt van Flensburg, Archief voor kerkel. en wereldl. geschiedenissen IV, 108, 110; Navorscher (1871), 510, 511; Obreen's Archief II, 274; W. Eekhoff, De stedelijke kunstverzameling van Leeuwarden (1875), 303; Kramm V, 1346; Oud-Holland (1885), 45, 46; J.Ph. van der Kellen Dzn., Een groot ‘Gezicht op Amsterdam’ gegraveerd door Hans Rem in Bulletin van den Oudheidkundigen Bond, 2e serie, 3e jg. (1910), 162; R.W.P. de Vries, Amsterdamsche stadsgezichten (1913), 13; Wurzbach, Niederl. Künstlerlexikon II, 454 (i.v. Remius), III, 134 (i.v. Rem.); Bredius, Künstler-Inventare, IV, 1146; VI, 2050, 2172; Oud en nieuw Amster-

[p. 799]

dam. De beroemde verzameling van wijlen R.W.P. de Vries (1925), no. 112; Thieme - Becker, Allgem. Lexikon der bild. Künstler XXVIII (1934), 145 (onder dit artikel is ten onrechte de naam van Henkel gesteld, het is door de redactie samengesteld uit aanteekeningen van Dr. Bredius, vrijwel zonder bronvermelding en noemt zelfs niet de beide prenten van Rem); van Dillen, Bronnen tot de geschiedenis van het bedrijfsleven en gildewezen te Amsterdam, no. 603.

Wijnman