[Nieuwenhuis, Tjerk]
NIEUWENHUIS (Tjerk), geb. te Harlingen 5 Nov. 1708, overl. te Amsterdam 9 Aug. 1759. Hij was de eerste hoogleeraar van de Doopsgezinde kweekschool te Amsterdam, die in 1735 tegelijk met de ‘Sociëteit’ is opgericht. Hij studeerde eerst te Franeker, sedert 1731 te Amsterdam onder den remonstrantschen hoogleeraar Adriaan van Cattenburch (zie dl. VI, kol. 292). De geschiedenis van zijn benoeming tot hoogleeraar is tevens die van de oprichting van de kweekschool voor predikanten, waartoe de Doopsgezinde gemeente te Amsterdam reeds lang het plan had gevormd en dat in die dagen tot een begin van uitvoering kwam. De vorming namelijk van doopsgezinde leeraren aan het remonstrantsche seminarie had groote bezwaren en in het bijzonder was van Cattenburch naar men meende als hoogleeraar daartoe minder geschikt, ja weinig verdraagzaam. Nieuwenhuis werd doctor in de philosophie te Franeker in 1734 op zijn Dissertatio de innumerabilibus mundis, en daarna tot proponent bij de Doopsgezinden benoemd te Amsterdam. Nu volgde een reis naar Engeland en Frankrijk (daartoe aangemoedigd en gesteund door de Doopsgezinde gemeente te Amsterdam) en zijn inaugureele rede aan de kweekschool op 28 November 1735, getiteld: Oratio de utilitate philosophiae in theologia et de praestantia religionis revelatae. Zijn lessen opende hij 1 Dec. d.a.v. Zijn onderwijs wordt zeer geroemd. Andere geschriften dan de reeds genoemde officieele, die wij onder de werken in de doopsgezinde bibliotheek te Amsterdam ook niet afzonderlijk vermeld vinden, heeft hij niet nagelaten. Ook kennen wij geen portret van hem. Het laatst schreven over hem R.W.P. de Vries in Elsevier's geïllustreerd maandschrift (1914) en W.J.
Kühler in Doopsgezinde Bijdragen (1918), 70-84.
Zie: S. Muller, Geschiedenis van het onderwijs in de theologie bij de Nederlandsche doopsgezinden in: Jaarboekje voor de Dpsgez. gemeenten (1850), 99-112; K. de Vries, Lijk-rede op Tjerk Nieuwenhuis.... uitgespr. 11 Nov. 1759, Spr. 10:7, met lijk- en lofdichten van H. de Bosch, J. van der Poorten, H. Oos-terbaan, P. Loosjes Az., A. Hartsen, P. Huisinga Bakker, W. Kops (Amst., z.j.); Catalogus van de bibliotheek der Ver. Dpsgez. gemeente te Amsterdam (Amst. 1854), voorbericht, overgenomen in den Catalogus, dl. I (Amst. 1885), voorbericht; zie ook aldaar blz. 108, 299; Catalogus der werken over de Doopsgez. en hun gesch..... (Amst. 1919), 252; J.G. de Hoop Scheffer, Inventaris der archiefstukken.... bij de Ver. Dpsgz. gem. te Amsterdam II, eerste afd. (Amst. 1884, niet in den handel), 358-363 vooral no. 2481, 2483, 2493, 2503; C. Sepp, Johannes Stinstra en zijn tijd.... I (Amst. 1865), 18, 58,
Auteursrecht onbekend