Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Mostaert, Jan Jansz.]

MOSTAERT (Jan Jansz.), schilder, geboren omstr. 1474 en overleden te Haarlem in 1555 of 1556. Zijn geboortejaar wordt vastgesteld naar de beschrijving van Carel van Mander, die meedeelt dat in 1604 de oude schilder Albert Simonsz. er trotsch op was, een leerling van Mostaert geweest te zijn. Simonsz. vertelde dat hij 60 jaar geleden bij den toen 70-jarigen Mostaert in de leer kwam.

Hieruit volgt dat hij omstr. 1474 geboren moet zijn. In 1500 was Mostaert als meester in Haarlem werkzaam. Jan Mostertsoen heeft toen een altaarvleugel voor de Groote Kerk in Haarlem gemaakt. Hier komt de naam Mostert voor als voornaam van den vader, terwijl v. Mander meedeelt, dat Mostaert een oude familienaam was, terwijl bovendien vader en zoon den voornaam Jan droegen. Volgens Albert Simonsz. heeft Mostaert den haarlemschen schilder Geertgen tot St. Jans niet meer gekend, die wel jong, doch niet voor 1495 gestorven is. Van Mander vertelt verder, dat hij een leerling was van den haarlemschen schilder Jacob, die misschien dezelfde is, als Jacob Willemsz., die in 1485 als haarlemsch schilder genoemd wordt en die mogelijk Jan's oom, Jacob Mostaert, geweest kan zijn, die in 1515 overleden is. In de familie bestond een overlevering dat Jan Mostaert 18 jaar in dienst van de landvoogdes Margaretha stond, die in 1507 als zoodanig optrad en tusschen 1507 en 1530 voornamelijk te Brussel en Mechelen woonde. Hij zou haar op haar reizen hebben vergezeld en verschillende personen uit haar omgeving hebben geportretteerd. Een archivalisch onderzoek heeft hieromtrent slechts één rekening aan het licht gebracht. In 1521 krijgt Jehan Masturd een geldgeschenk voor een portret naar het leven van ‘Nostre Seigneur de Savoye’. Philibert van

[p. 655]

Savoye, de echtgenoot van Margaretha, was reeds in 1504 gestorven. Het is mogelijk dat het portret van 1521 een herhaling is van een, dat hij vóór 1504 gemaakt zou hebben; doch aan den anderen kant is het niet waarschijnlijk, dat als hij al dien tijd in dienst van het hof stond, hij eerst in 1521 de landvoogdes een portret van haar man schenkt. Mostaert's nakomelingen bewaarden een brief van Margaretha waarin zij den schilder als haar edelman aanspreekt. Inderdaad schijnt hij tot een voornaam geslacht behoord te hebben. Het familiewapen der Mostaerts vertoonde 3 gouden gevesten op een rood veld. Hij ging met verschillende bekende persoonlijkheden om en hij wordt genoemd ‘edel van zeden’, ‘mildt en beleeft’. In zijn werken toont hij zich geheel en al als schilder van den adel en de voorname nederlandsche heeren. Zoo hij al niet 18 jaar lang in dienst van het hof stond, zeker heeft hij met het hof in verbinding gestaan. Van de door van Mander opgegeven en beschreven schilderijen zijn er vele teruggevonden. Hij had er verschillende gezien bij Mostaert's kleinzoon Nicolaes Suycker. Veel is echter verloren gegaan, zoowel door den beeldenstorm, als door een grooten brand, die in 1576 in Haarlem woedde en waarvan ook Mostaert's huis het slachtoffer werd. 11 Mei 1549 heeft Mostaert een verzoek tot de burgemeesteren van Haarlem gericht om de stad, die hij tot op dien dag bewoond had, voor meer dan een jaar te mogen verlaten, daar hij een opdracht had gekregen om in Hoorn schilderijen voor het hoog-altaar te maken. Of omdat hij van plan was lang weg te blijven, of omdat hij met het oog op zijn hoogen leeftijd allerlei zaken wilde geregeld hebben, verkoopt hij in dat jaar verschillende huizen, een aan de Oude Gracht, een in de Coninckstraat en een aan de Kraayenhorstergracht; dit laatste samen met zijn zoon Claes Suycker. Deze Suycker is misschien zijn schoonzoon of een zoon uit het eerste huwelijk van zijn vrouw. Mostaert keerde nog naar Haarlem terug, doch wanneer is onbekend. In ieder geval is hij er overleden.

Zijn geschilderd zelfportret was begin 17e eeuw bij Nic. Suycker te Haarlem.

Zie: A. von Wurzbach, Niederl. Künstlerlexikon II (1910), 195 en III (1911), 128; U. Thieme und F. Becker, Allgem. Lexi- kon der bildenden Künstler XXV (1931), 189; Sander Pierron, Les Mostaert (1912); M. Friedländer, Die Altniederl. Malerei X (1932), 9.

van Guldener