Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Merian, Caspar]

MERIAN (Caspar), geb. Frankfort a.d.M. 13, ged. aldaar 18 Febr. 1627, overl. te Wieuwert in Friesland 12 April 1686, graveur en uitgever. Hij was een zoon van den bekenden uitgever Mattheus Merian te Frankfort a.d.M. en van diens eerste vrouw Maria Magdalena de Bry, en een halfbroeder van de schilderes Maria Sibylla Merian (dl. VIII, kol. 1146). In zijn jeugd vertoefde hij o.a. in Parijs en Neurenberg. Toen Mattheus in 1650 was overleden, zetten diens drie zoons, Mattheus d.J., Caspar en Joachim, benevens de beide schoonzoons, Christoph le Blon en Thomas Matthias Götz, de uitgeverszaak voort. Caspar had zich van jongsaf onder leiding van zijn vader in de etsen graveerkunst geoefend en bereikte daarin een groote hoogte. IJverig heeft hij medegewerkt aan de uitgave der verschillende topographieën, waaraan de uitgeverszaak Merian haar roem dankt. O.a. is van zijn hand een gezicht op Dresden in de topographie van Saksen, een gezicht op Sulzbach in die van den Elzas enz.; verder graveerde hij een reeks portretten in het kroningsdiarium van keizer Leopold I, dat hijzelf in 1658 uitgaf. Twee der topographieën dragen zijn naam als uitgever: Topographia Galliae oder Beschreibung und Contrafeitung der vornehmsten, und bekantesten Oerter in.... Frankreich. Durch Martinum Zeillerum (Franckfurt am Mayn. Im Verlag Caspar Merians 1655) en M.Z. Topographia Germaniae Inferioris vel Circuli Burgundici. Das ist Beschreibung.... der fürnembsten Oerter in den Niederländischen XVII Provincien oder Burgundischen Krayse (Franckfurt am Mayn bey Caspar Merian), waarvan de voorrede is gedateerd 29 Maart 1659. In laatstgenoemd of het volgende jaar begaf hij zich naar Amsterdam, waar hij zich associeerde met Willemijntje Broers, weduwe van den uitgever Joost Broers in de Pijlsteeg, die echter reeds in Juni 1661 overleed, waarop Caspar een compagnonschap sloot met haar zoons Broer en Jan Appelaer. Een en ander blijkt uit de volgende uitgave: Topographia Galliae, dat is een algemeene en naeukeurige lant en plaets-beschrijvinghe van.... Vranckrijck enz. in 4 dln. (een veel vermeerderde hollandsche bewerking van vorengenoemde topographie van Zeiller), waarvan het uitgeversadres luidt ‘bij de weduwe van Joost Broersz en Casper Merian, Boeckverkoopers’ (dl. 1, 2, 1660, 61) en ‘bij Casper Meriaen en Broer en Jan Joosten Appelaer Boeckverkoopers in de Pijlsteegh in de Boeck

[p. 621]

druckerij’ (dl. 3, 4, 1662, 63). Ledeboer noemt Casper Merian te Amsterdam gevestigd van 1660 tot 1663 en heeft dus blijkbaar geen andere uitgave onder oogen gehad. De duitsche bronnen dragen geen kennis van het verblijf van Caspar te Amsterdam en stellen zijn overlijden in 1691. Zülch heeft echter kort geleden ontdekt dat Caspar in 1672 naar Wertheim trok en zich na 1677 bij de Labadisten voegde. Uit dien tijd dateeren Caspar's prenten naar teekeningen van Wilh. Stettler in Wol-geschliffener Narrenspiegel... durch 115 Merianische saubere Kupfer vorgestellt (Freystadt = Frankfurt z.j.), benevens zijn prenten naar Holbein in Ch. Patin's uitgaaf van Erasmus' Laus stultitiae (Basel 1676). Volgens het Frankfurter Gerichtsbuch 1686 f^o 118-157 overleed hij op 12 April 1686 ‘auf dem Haus in Holland’ (d.i. op Walha-state onder Wiewert). De invloed van Caspar zal er wel niet vreemd aan zijn geweest, dat zijn zuster Maria Sibylla met haar beide dochters in 1685 tot de Labadisten overging. Het hardvochtig gedrag van Maria Sibylla te Wieuwert tegenover haar man wekte de verontwaardiging van Peter Dittelbach, die daaromtrent een merkwaardig verhaal doet in zijn Verval en val der Labadisten (Amsterdam 1692); Maria Sibylla vestigde zich trouwens reeds in 1691 te Amsterdam.

Caspar was te Frankfort 30 April 1650 gehuwd met Rachel Mozians, uit Neurenberg, uit welk huwelijk slechts een dochter Lydia geboren werd, die twee dagen na haargeboorte op 29 Mei 1652 overleed.

Zie: J.K. Füssli, Geschichte der besten Künstler der Schweiz (1769-79) II, 99 e.v.; Allgem. Deutsche Biographie XXI (1885), 422-427; H. Eckhardt, Mattheus Merian (1887), 29, 153, 156; Daniel Burckhardt-Werthemann, Berichte der Basler Kunstvereins (1906-08); C. Brun, Schweizerisches Künstler-Lexikon II (1908), 363; Alex Dietz, Frankfurter Handelsgeschichte (1921), 120-129; Moritz Sondheim in Philobiblon (1933), 9-34; W.K. Zülch in Thieme-Becker's Allgem. Lexikon der bild. Künstler XXIV (1930), 412-413; P.A. Tiele, Ned. Bibliographie van land- en volkenkunde (1884), 240; A.M. Ledeboer, Alphabetische lijst van boekdrukkers (1876), 27; Kleerkooper-van Stockum, De boekhandel te Amsterdam (1914-16), 7, 107.

Wijnman