Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Marrel, Jacob]

MARREL (Jacob), of Marrellus, geb. te Frankenthal 1614, overl. te Frankfort a.M. 11 Nov. 1681, bloemen- en stillevenschilder. Zijn naam wordt somtijds minder juist gespeld Morel, Morrel, Moreel, Moreels, Murel, Morelli, Marzel, Morsel enz. Zijn familie was afkomstig uit Frankrijk; een Claude Marrel van Gaugenan in Bourgondië komt van 1579 tot 1591 te Frankfort voor. Zijn vader Dr. Jacob Marrellus, geboren in Frankfort, was stadsadvocaat van Frankenthal (1613-1620/24); zijn moeder heette Sara Plinius. De jonge Jacob was eerst leerling van den schilder Georg Flegel te Frankfort (overl. 1636), daarna van J.D. de Heem te Utrecht en Nic. Veerendaal te Antwerpen. Na volbrachten leertijd vestigde hij zich te Utrecht (hij komt er reeds in 1634 voor volgens een schilderij in het Centraal Museum aldaar), verloofde zich in 1636 en huwde aldaar in de Buurkerk 5 Dec. 1641 met Catharina Eliot, dochter van den zilversmid François Eliot. De huwelijksvoorwaarden waren op 3 Dec. 1641 gepasseerd voor notaris Frederick Zwaerdecroon; de bruidegom werd hierbij geassisteerd door zijn moeder ‘Sara Plinius weduwe wijlen den E. Jacob Marrell in sijn leven der rechten doctor ende syndicus der stadt Franckendael’. De huwelijksacte noemt den bruidegom ‘jongesel van Franckendael woonende in de Bergstraet’. Uit het huwelijk van Marrel werden een drietal kinderen geboren: Sara (gedoopt in de Jacobikerk te Utrecht 20 Nov. 1642, trouwt te Frankfort in 1666 met den koopman Hans Heinrich Ruppert), Franciscus (id. 26 Dec. 1643), Fredericus (ged. in den Dom 1 Dec. 1647). Te Utrecht komt Marrel voor als kunsthandelaar

[p. 585]

(1646). Catharina Eliot overleed te Utrecht 26 Oct. 1649; het echtpaar woonde toenmaals ‘in de Blomhoff’. Den belangrijken inventaris der nalatenschap, op 4 Juni 1650 opgemaakt, vindt men bij de Kruyff en bij Bredius. Op 21 Jan. 1651 bekent Marrel als vader en voogd van zijn kinderen uit handen van Fred. Eliot, waardijn van de munt, een bedrag van ƒ 800 te hebben ontvangen. Hij woonde toenmaals reeds te Frankfort, waar hij 5 Aug. 1651 hertrouwde met Johanna Sibylla Heim, weduwe van den bekenden graveur en uitgever Mattheus Merian. Door dit huwelijk werd hij de stiefvader van de later zoo beroemde schilderes Maria Sibylla Merian (dl. VIII, kol. 1146). Uit zijn tweede huwelijk werden nog een tweetal kinderen geboren, die echter jong stierven. Op 8 Nov. 1660 machtigde, ten overstaan van notaris G. Houtman te Utrecht, Anna de Gemmes, weduwe van Joris Jeets, aldaar, ‘Jacob Morell constschilder wonende te Frankfoort’ om aldaar gelden te innen. Het volgend jaar gaf Marrel uit Artliches und kunstreichs Reisebüchlein für die ankommende Jugendt zu lehren, insonderheit für Mahler, Goldschmidt undt Bilthauern zusammengetragen und verlegt durch Jacob Marrel, Burger und Mahler in Frankfurt A^o. 1661. Dit boekje bevat een gegraveerd portret van Marrel op 21-jarigen leeftijd (1635), hetwelk is nagegraveerd door J.M. Zell voor de Frankfurter Beiträge (1780). In 1664 moet Marrel met zijn leerling Abraham Mignon tijdelijk te Utrecht als kunsthandelaar werkzaam zijn geweest. Spoedig daarna was hij echter wederom te Frankfort. Hoewel hij - zooals Sandrart ons heeft overgeleverd - sinds zijn 12e jaar door een ondraaglijken hoest ten gevolge van een verwaarloosde verkoudheid werd geplaagd, verloste de dood hem eerst op den leeftijd van 67 jaar uit zijn lijden.

Marrel schilderde voornamelijk bloemen en vruchten met insecten gestoffeerd. Zijn leermeester Flegel had hij reeds spoedig overtroffen. Na zijn komst hier te lande profiteerde hij van zijn leertijd bij de Heem zoo goed, dat ‘seine besseren Arbeiten mit denen der berühmten Niederländern wetteifern, während freilich viele andere flüchtiger und nicht immer streng nach der Natur behandeld sind’ (Gwinner). Een van zijn beste stukken bevindt zich in het Hist. Mus. te Frankfort a.d. Main (stadsgezicht met bloemguirlandes 1651). Van de openbare musea hier te lande bezit slechts het Centraal Museum te Utrecht een stuk van zijn hand (bloemstuk 1634, bruikleen van het Rijksmuseum te Amsterdam). Verder vindt men schilderijen van Marrel in het slot te Ansbach (1657), het slot te Aschaffenburg, het Landesmuseum te Darmstadt (1655), de Amalienstiftung te Dessau, het slot Gaunø (1671), het Ferdinandeum te Innsbrück, de Gem. Gal. te Kassel, het Museum te Lille, het Behnsches Haus te Lübeck, de vm. coll. Dr. Karl Ohnesorge te Maagdenburg (1641), het Mus. of Hist. Soc. te New-York (portret met wapen van een hertog van Oostenrijk met bloemguirlandes 1658), coll.-baron Chiaramonte-Bordonaro te Palermo (1635), verz. Nostitz te Praag (1645 of 43), Museum te Siena (1655), Hist. Museum te Speier enz. In den laatsten tijd komen stukken van Marrels hand ook op exposities hier te lande voor: op de expositie van stillevens te Amsterdam Febr.-Mrt. 1934 (P. de Boer) waren er drie, nl. een koperen vaas met tulpen (uit coll.-Ir. J. Maas te Hengelo), een groot bloemstuk in vaas en een bloemstuk met papegaai en ijsvogel. Het eerste stuk was eveneens op de tentoonstelling betreffende de geschiedenis van de bloembollencultuur te Haarlem (1935), waar uit het bezit van E.H.

[p. 586]

Krelage te Haarlem ook waren tentoongestelp van Marrels hand een portefeuille met afbeeldingen van tulpen en een tulpenboek (1637-43), vermoedelijk gemaakt voor Francisco Gomio del Costa, bloemist te Vianen, voor wien Marrel dus gewerkt heeft.

Gwinner vermeldt nog van Marrel een stilleven van een glas wijn met daarin weerspiegeld zelfportret (voorm. coll.-Dr. Goldschmidt), benevens teekeningen in waterverf of met krijt. Ook teekende Marrel een dubbelen adelaar met het portret van keizer Leopold I als borstbeeld omgeven door de 7 keurvorsten (gegraveerd met daaronder een gezicht op den Römerberg door J.A. Graff). In de verz. Dr. Kirszner, verkocht 1782, kwam voor een zwak geschilderd stuk, een kamer waarin een dame aan haar toilet, get. J. Marrel jun. fec. 1661, dat wel van Jacob Marrel moet zijn. Ten slotte bestaat van Marrel nog een prent van een vastenavondsoptocht op den Römerberg (1659), benevens portretten van Johan Maurits van Nassau en Caspar graaf de Pennaranda (1658), get. door Graff en te vinden in het door Caspar Merian (zie art. in dit dl.) uitgegeven Kroningsdiarium van Leopold I.

Marrel signeerde zijn stukken met J.M., Jacob Marrel(1) en Jacobus Marrellus. Tot zijn leerlingen behoorden de beroemde Abraham Mignon, zijn stiefdochter Maria Sibylla Merian (aan de onophoudelijke bemoeiingen van Marrel was het te danken geweest, dat deze schilderes van haar moeder verlof kreeg zich aan de schilderkunst te wijden) en de latere man van deze Joh. Andreas Graff.

Zie: J. von Sandrart. Teutsche Academie (1675), Ausg. A.R. Peltzer (1925), Reg. i.v.; Houbraken, III, 82; Frankfurter Beiträge (1780), 209, 431; C. Kramm, De levens en werken der Holl. en Vlaamsche kunstschilders (1860) IV, 1150 i.v. Morel; Oud-Holland (1888), 228, 231; (1892), 57; (1895), 54 (A.C. de Kruyff, Iets over den schilder Jacob Marrel); Nagler, Künstlerlexikon i.v. Moreels; Ph. Fr. Gwinner, Kunst und Künstler in Frankfurt a.M. (1862), 178 e.v., Zusätze (1867), 44, 113; A. von Wurzbach, Niederl. Künstler-Lexikon II (1910), 107; Bredius, Künstler-Inventare I (1915), 112-119; A. van de Velden, Reg. de l'église de Frankenthal (1911), 178, 182; Mededeelingen v.d. dienst voor Kunsten en Wet. II (1926), 36; Thieme-Becker XXIV, 137.

Wijnman