Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Hoorn, Arnold van]

HOORN (Arnold van), bisschop van Utrecht 1371-1378. Hij werd op verlangen van een deel der utrechtsche kapittels door den Paus benoemd, 9 Juli 1371, ofschoon het domkapittel en eenige andere heeren te Deventer den domproost Zweder van Uterloe hadden gekozen. Met dezen had Arnold reeds lang geprocedeerd over het bezit van de domproosdij, die Zweder krachtens de verkiezing der kanunniken toekwam en waarop Arnold krachtens een pauselijke provisie aanspraak maakte. Met de utrechtsche gilden en burgerij stond Arnold in de beste verhouding. Dit bleek o.a. in den successiestrijd van Gelre, waarbij Arnold hertogin Machteld en de Hekerens steunde tegenover Willem van Gulik en de Bronkhorsten. Toen de bisschop na eenige successen in Tiel werd ingesloten, kwamen de utrechtsche gilden in snellen marsch hem bevrijden. In 1374 geraakte hij in oorlog met Holland, omdat ruwaard Albrecht zich in zijn rechten bedreigd gevoelde door het graven van een kanaal van Utrecht naar Vreeswijk en de oprichting van een slot in Vreeswijk, Gildeburg, genoemd naar de machtige utrechtsche gildenorganisatie. Albrecht deed een aanval op de vesting, kreeg haar ook een oogenblik in zijn macht, maar moest haar spoedig aan de Utrechtenaren teruggeven, die reeds verwoestende strooptochten in het hollandsche gebied hadden ondernomen. Tegenover de standen en de roofridders zette Arnold het werk van zijn voorgangers voort. Naar aanleiding van een extra-belasting vaardigde hij 17 Mei 1375 een brief uit, die langen tijd als het bolwerk van de utrechtsche vrijheid werd beschouwd en door de opvolgers moest worden bezworen (Landbrief). Hij beloofde geen kasteelen te verpanden, geen extra-belasting meer te eischen, de kasteleins en ambtenaren slechts uit stichtsche grondbezitters te benoemen, deze goed te salarieeren, zonder voorafgaand proces geen

[p. 388]

beslag te leggen op het goed van zijn onderdanen, geen personen gevangen te nemen of oorlog te verklaren, in het algemeen de rechtsgewoonten van het Sticht te handhaven. Gelijk in andere nederlandsche territoriën zouden de onderdanen den bisschop niet meer behoeven te gehoorzamen, als deze den Landbrief niet onderhield. Hij werd in 1378 naar Luik verplaatst, waar hij 8 Maart 1389 overl.

Zie: de vermeerderde Beka in A. Matthaeus, Analecta veteris aevi (1738) III, 266, V, 373; S. Muller Fz., Regesten van het archief der bisschoppen van Utrecht (1917); G. Brom, Bullarium Trajectense II (1896); R. Post, Geschiedenis der Utrechtsche bisschopsverkiezingen tot 1535 (Utrecht 1933); R. Post, Geschiedenis van Nederland II (Amst. 1935), 36.

Post