Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[p. 382]

[Hommius, Festus, Fetse of Fetzo]

HOMMIUS (Festus, Fetse of Fetzo) of Hommes, Homminga, geb. te Jelsum 10 Febr. 1576, overl. te Leiden 5 Juli 1642. Zijn ouders waren Homme (of Homerus) Homminga (Sixtus zoon) en Anna Schierhuijsen (Fetzedr.). Hij studeerde in de godgeleerdheid te Franeker, reisde in Frankrijk (1595 en 96) en zette zijn studiën voort te Leiden. Van zijn ‘disputaties’ worden genoemd: De sacramentis; De efficacia et justitia Providentiae Dei in malo; De Veteris et Novi Testamenti similitudine et discrimine; De praedestinatione. Zijn eerste gemeente was Dokkum (ook te Finkum was hij beroepen in 1598), waar hij in den zomer van 1599 bevestigd werd. In 1602 woonde hij als legerpredikant het beleg van Grave bij. Gedurende zijn verblijf te Dokkum vertaalde hij Explicationes catecheticae van Z. Ursinus als: Uitlegging van den Heidelbergschen catechismus. Op 22 Dec. 1602 werd hij predikant te Leiden. Hier stond hij aan de zijde van Gomarus. Hij ontkende dat de politieke overheid in kerkelijke aangelegenheden de hoogste macht heeft, zooals Johannes Wtenbogaert dat voorstond (zie dl. II, kol. 1169-72). In dit opzicht was hij dus één met den remonstrantschgezinden Henricus Leo (zie: dl. VI, kol. 931-937). De meeste vergaderingen ter voorbereiding van de Nationale synode in 1618 en 19 heeft hij bijgewoond. Evenals dezelfde Leo achtte hij deze het eenige middel tot beslechting der geschillen tusschen Franciscus Gomarus (zie dl. VII, kol. 483-486) en Jacobus Arminius (zie dl. I, kol. 170-173). Het had zijn instemming dat te Leiden in 1615 beroepen werd naast Hermannus Cuchlinus (zie dl. II, kol. 355) ook: Bernardus Dwinglo (zie dl. I, kol. 781 v.; de Bie en Loosjes, Biogr. woordenboek v. Protest. godgel. in Ned. II, 666-675). Jaren aaneen heeft hij de leidsche studenten homiletische en andere lessen gegeven (zie zijn: LXX Disputationes theologicae adversus pontificios.... Lugd. Bat. 1614). Zijn gevoelen over de tolerantie ten aanzien van de vijf artikelen van de Remonstranten vindt men vooral in Naerder advys over de conferentie tot Delff gehouden.... (Enkh. 1615). Wtenbogaert noemde het ‘een bitter schrift’. Zoo niet de opsteller, is Hommius in elk geval de vertaler in het Latijn van het: Tegenvertooch, in Aug. 1617 door de Contraremonstranten bij de Staten ingeleverd. Deze vertaling verscheen als: Secunda remonstrantia ministrorum qui remonstrantes vocantur.... tradita m. Aprili 1617, cum secunda contraremonstrantia.... (Lugd. Bat. 1617). In 1616 schreef Bernardus Dwinglo (zie dl. I, kol. 781 v.) tegen hem (zie de Bie en Loosjes, Biogr. woordenboek als boven II, 672).

Vóórdat de groote synode op 13 Nov. 1618 bijeenkwam heeft Hommius uitgegeven: Specimen controversiarum Belgicarum.... in usum futurae synodi nationalis (Lugd. Bat. 1618), kort daarop vertaald uitgegeven als: Monster der Nederlandsche verschillen, bewerkt door Joh. à; Lodesteyn, predikant te Zoeterwoude. Aan dit werk is ook toegevoegd: Harmonia synodorum belgicarum sive canones regiminis ecclesiae in synodum nationalem.... (1618), ook vertaald als: Harmonie d.i. overeenstemminge der nederl. synoden ofte regulen.... (Leid. 1618), beide werken door Simeon Ruytinck (zie dl. IV, kol. 1181-84). De Remonstranten gaven hierop tegenschriften uit. Het ‘Journaal van Hommius’ is in 1620 uitgegeven als de Acta van de synode. De hollandsche vertaling verscheen als: Acta ofte Handelingen des Nationalen Synodi.... (Dordr. 1621). Vooral de voorrede van Homnius noemden de Remonstranten ‘onwaerachtigh’, en ‘malitieus’. Hom-

[p. 383]

mius behoorde tot de deputatie die op 29 Mei 1619 aan de Staten-Generaal den dank der synode overbracht voor hun weldaden en bescherming. In den zomer van 1620 bracht hij drie exemplaren van de Acta naar Engeland, één voor koning Jacobus, één voor den prins van Wales, één voor den aartsbisschop van Canterbury. Een belangrijk aandeel had hij voorts in de vaststelling van den officieelen tekst van de belijdenisschriften en de liturgische geschriften; ook in de bewerking en de revisie van de Bijbelvertaling. Volgens G. Brandt (zie dl. VI, kol. 184-187) is Homnius de schrijver van het Twede vervolch van het Kort ende bondigh verhael.... van P. Merula (zie dl. II, kol. 902-904). Hij noemt zich dan daar: ‘Beminder der historiën, een bekent goet vriendt van P.M.’

Hij was gehuwd met Johanna Cuchlinus in 1599 (overl. 1633) en in 1634 met Hester van Hertsbeeck, wed. v. Pieter Malbesij. Johannes Polyander á Kerckhoven (zie dl. IX, kol. 815 v.) gaf een lijkrede op hem uit: Oratio funebris in obitum Festi Hommii, recitata.... 10 Juli 1642 (Lugd. Bat. 1642), vertaald als: Lijck-oratie over het afsterven van Festus Hommius (Leid. 1642).

Van zijn portret bestaan prenten door W. Delff en C. van Dalen, beide naar D. Bailly, voorts door R. Vinkeles, J. v.d. Velde, H. de Mayer, J.F.C. Reckleben en een onbekende.

Zie: P.J. Wijminga, Festus Hommius (Leid. 1899); de Bie en Loosjes, Biographisch woordenboek van Protest. Godgel. in Ned. IV, 198-218; H.C. Rogge, Bibliotheek der contraremonstrantsche en geref. geschriften (Amst. 1866), 21 v., 111; dez., Geschriften betreffende de Ned. Herv. Kerk.... (Amst. 1864), 2; Kerkelijk Handboek (1907) Bijl., 131; (1911) Bijl., 147; Bibliotheca theologica et philos. (Lugd. Bat., Burgersdijk en Niermans, 1900), 780 (nos. 423-427); A.C. Duker, Gijsbertus Voetius I (Leid. 1897), 59, 105, 117, 140, 273, 282 v., 285, 292 v., 368, Bijl., 28, 49, 53 v., 94; II (Leid. 1910), 222, 225; III (Leid. 1914), 80; J. Reitsma, Gesch. v.d. Hervorming en de Herv. Kerk der Nederl., 4de dr. (Utr. 1933), 242 v., 249 v., 262-264, 269 v., 284, 287, 289, 302, 315 v., 338; L. Knappert, Gesch. der Ned. Herv. Kerk I (Amst. 1911), 112, 119, 125, 127, 150, 152, 160, 165, 199; G.P. van Itterzon, Franciscus Gomarus ('s Gravenh. 1933), 2, 97, 139, 203, 206, 213 v., 233, 252 v., 257, 263, 316; H.J. Honders, Andreas Rivetus.... ('s Gravenh. 1930), 25, 166: R. Arrenberg, Naamregister van Nederduitsche boeken enz. tot 1787, 244.

Knipscheer