Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Graaf, Isaac de]

GRAAF (Isaac de) of de Graaff, geb. te Amsterdam 1667, begr. ald. in de Westerkerk 5 Sept. 1743, wiskundige en cartograaf. Hij was de zoon van den voorgaande en werd 4 Oct. 1687 als student in de wiskunde te Leiden ingeschreven. Evenals zijn vader onderwees ook hij later dit vak te Amsterdam. Op 13 Maart 1690 namen de Bewindhebbers der O.I. Compagnie het besluit alle in hun bezit zijnde kaarten opnieuw te doen afteekenen en copieeren; 28 Oct. d.a.v. besloten Geelvinck en van Collen deze taak op zich te nemen en namen daartoe Isaac de Graaf in dienst. Deze werd in 1705 officieel aangesteld tot ‘ordinaris en gezworen kaartemaker van de O.I. Compagnie ter Kamer Amsterdam’; als zoodanig deed hij 12 Aug. van genoemd jaar den eed. Zijn instructie is bewaard gebleven en vindt men afgedrukt bij Kleerkoper-van Stockum. In dienst van de O.I. Compagnie heeft Isaac talrijke kaarten vervaardigd; in het Rijks-Archief te 's Gravenhage zijn er nog verschillende aanwezig op O. Indië betrekking hebbende met het adres ‘t'Amsterdam bij Isaac de Graaf’ (1711-37). Vandaar dat Ledeboer hem noemt als uitgever van kaarten te Amsterdam van 1728 tot 1742. Vooral is Isaac bekend als de vervaardiger van den Atlas van Amsterdam of den Atlas de Graaff (thans in het Rijks-Archief te 's Gravenhage), bestaande uit ongeveer 160 kaarten, die op ongeëvenaarde wijze onze geografische kennis van Oost-Indië omstreeks 1700 in beeld brengen. Intusschen is deze collectie lang niet volledig, omdat de door de Graaf aangelegde verzameling later uit elkaar is genomen.

Isaac de Graaf neemt ook een zeer belangrijke plaats in de geschiedenis van de verzekeringswetenschap in. Zoo stelde hij in zijn werk op dit gebied de eerste grafische sterftetafel (of liever tafel van levenskracht) op en zette aldus den eersten gelukkigen stap, die later tot belangrijke resultaten heeft geleid. In zijn tijd werd op het oordeel van de Graaf op verzekeringsgebied prijs gesteld, immers in een in de Bouwstoffen voor de geschiedenis van de levensverzekeringen en lijfrenten in Nederland (1897), 144, 148 gepubliceerde Memorie van Kersseboom over de berekening van lijfrenten uit 1732 wordt medegedeeld, dat deze is goedgekeurd door prof. 's Gravesande te Leiden, Joachim Danberg en Isaac de Graaf te Amsterdam. De Graaf trouwde in 1708 in de gereformeerde kerk te Baambrugge (ondertr. te Amsterdam 27 Jan.) met Sanderina de Brauw. Zijn vader verzette zich tegen dit huwelijk, doch ‘de gedaagde geen wettelijke redenen allegerende om het huwelijk te beletten, staan de inteekening der geboden toe’ (beslissing van commissarissen van huwelijksche zaken van 20 Jan. 1708 volgens Huwelijks-krakeelregister in het Gem. Archief te Amsterdam).

Hij schreef: Waywels proportie die de middellijn van een rond heeft tot zijn omtrek onderzogt en zeer gebrekkelijk bevonden (Amst. 1714); Jaar-tafelen

[p. 297]

van zamengevoegde intrest op winningh en op verlies (Amst. 1714, hierachter Zamengevoegde intrest en rabat-rekening, herdr. 1728); Waardye van lijfrenten naer proportie van losrenten (Amst. 1729, zoo genoemd naar het gelijknamige geschrift van Johan de Witt), en Analysis aequationum algebraicarum of algemeene ontbinding der bepaalde stelkonstige vergelijkingen van 3, 4, 5, 6, en meer afmetingen (Amst. 1732).

Zijn vader Abraham noemt den naam van zijn zoon Isaac een enkele maal in zijn werk: zoo zegt Abraham in zijn boek over beschrijvende meetkunde ‘ik zal U de oplossing van mijn zoon Isaac geven’; verder staat in een boekje uit 1703 ‘de auteur kent geen voor de zijnen als die met de eigen hand van zijn zoon zijn onderteekent aldus Is. Graaf’.

Zie de bronnen opgesomd bij het voorgaand artikel, bovendien: A.M. Ledeboer, Alfabetische lijst der boekdrukkers (1876), 64; Inventaris der verzameling kaarten, berustende in het Rijks- Archief I (1867), Inl. VII, 1e Suppl. (1914), VI e.v., 148, 164, 165, 175, 176, 231; G.D. Bom H. Gzn., Bijdrage tot eene geschiedenis van het geslacht van Keulen (1885), 8; D. Bierens de Haan, Bibliographie néerlandaise etc., 110; Kleerkooper-van Stockum, De boekhandel te Amsterdam (1914-16), 1173; F.C. Wieder, Ned. hist.-geogr. documenten in Spanje in het Tijdschrift van het Kon. Aardrijkskundig Genootschap (1915), 815; J. du Saar, Over sterfteformules en lijfrenten (1917), 18, 19; M. van Haaften, Het Wiskundig Genootschap (1923), 125; dez., Johan de Witt en de levensverzekering in De levensverzekering II (1925), 171-185; Monumenta cartographica, ed. F.C. Wieder I (1925), 75; J.P. van Rooijen, De waardye van lijfrenten van Isaac de Graaf in Hetverzekeringsarchief XIV (1933), 120 e.v., 129 e.v.

Wijnman