Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Goos, Pieter]

GOOS (Pieter), plaatsnijder en cartograaf te Amsterdam, waarschijnlijk een zoon van den voorgaanden Abraham Goos, geb. te Amsterdam 1615-16, overl. aldaar 1675. In 1643 trouwde hij

[p. 291]

met Susanna de Reijgher en, nadat deze in 1648 stierf, in 1649 met Geertruijt van Ruyff. Toen hij in 1675 overleed, liet hij zes kinderen na, die in 1677 hun moeder verloren. Terwijl Goos in 1649 nog in de Haarlemmerstraat woonde, was hij sedert 1656 woonachtig op 't Water, in de Vergulde Zeespiegel.

Pieter G. is in de eerste plaats bekend als uitgever van zee-atlassen, die verscheidene drukken beleefden en in verschillende talen werden uitgegeven. In 1654 verscheen de eerste uitgave van zijn: De Lichtende Colomne, ofte Zee-spiegel inhoudende eene beschrijvinghe der Zeekusten van de Oostersche, Noordsche en Westersche schipvaert, een zee-atlas bijzonder interessant voor de kusten van Noord-Europa, van Rusland, Zweden, Noorwegen, Denemarken, etc. en bovendien door de nautische instructies, astronomische observaties en teekeningen van zeevaartkundige instrumenten. Ten behoeve van de walvischvaart naar de arctische streken geeft hij kaarten van de kusten van Groenland (met Straat Davis), Spitsbergen, Jan Mayen, enz. Andere edities zijn van 1657, 1662, 1664, 1674, 1675; met engelschen tekst: 1662; met franschen tekst: 1669, 1680, 1683, 1688.

In 1666 gaf hij een anderen zee-atlas uit, getiteld: De Zee-Atlas, ofte water-wereld, waer in vertoont worden alle de zee-kusten van het bekende des aerdbodems. Seer dienstigh voor alle Heeren en Kooplieden, als oock voor alle schippers en stuurlieden. Een schitterende atlas, geheel verschillend van de Lichtende Colomne, met geheel nieuwe kaarten, 41 in getal. Zoowel de uitvoering als de nauwkeurigheid zijn te roemen; bijna alle kaarten zijn versierd met wapenschilden, kostuums en emblematische figuren. In tegenstelling met de Lichtende Colomne geeft de Zeeatlas ofte waterwereld de kusten van de geheele wereld. De inleidende tekst vermeldt de ontdekkingen van Abel Tasman en geeft in het algemeen een goed overzicht van de groote ontdekkingen. Belangrijk zijn de kaarten der eerste hollandsche nederzettingen aan de Kaap onder v. Riebeeck en die van N.O. Azië met de ontdekkingen van Maarten Gerritsz. de Vries ten Noorden van Japan. De amerikaansche kusten worden op elf kaarten afgebeeld, waarvan de ‘Paskaerte van de Zuydt en Noordt Revier in nieuw Nederlant streckende van Cabo Hinloopen tot Rechkewach’ van groot belang is voor de geschiedenis van de cartografie van Nieuw-Nederland. Er bestaan vele uitgaven: met nederlandschen tekst 1666, 1668, 1669, 1670, 1672, 1673, 1675, 1676; met engelschen tekst 1668, 1669, 1670; met franschen tekst 1670, 1671, 1672, 1673; met spaanschen tekst 1676.

In 1662 verscheen: Derde deel der Nieuwe Groote Zeespiegel, inhoudende het Straets-Boeck, ofte de vertooninge en de beschryvinge der Middellantsche Zee, in verscheyde zeekaerten en opdoeningen van landen, &c. Gesneden, gedruckt en uytgegeven t' Amsterdam, bij Pieter Goos, op 't Water, in de Vergulde Zee Spiegel, bij de Nieuwe brug 1662, een atlas van 25 kaarten, met zorg geteekend, en een tekst, bevattende interessante aanteekeningen betrekking hebbende op de zeevaart. Het is het derde deel van den atlas, getiteld: Nieuwe groote Zee-spiegel, inhoudende de zee-kusten van de Noordsche en Westersche schip-vaert. Als mede de gelegentheyt van de noordelijckste gelegen landen, waarvan mij echter geen oudere editie bekend is dan die van 1664.

Ook verschillende andere met de zeevaart in betrekking staande uitgaven verschenen bij Pieter Goos, zooals: De seven boecken van de Groote Zeevaert, beschreven door Abraham de

[p. 292]

Graeff (Octrooi St. v.H. Dec. 1657); Cl.H. Gietermaker, De drie Boecken van Onderwys der Navigatie ofte Konst der Stuurlieden (1666). 19 Mrt. 1668 verleenden de Staten van Holland aan Pieter Goos, caertemaecker, woonende tot Amsterdam, cum suis, octrooi voor het uitgeven van een nieu caertbouck, geintituleert: Het brandende veen, verlichtende de kusten van Africa ende America, 't welcke voor desen noijt meer gesien, ofte in 't licht geweest was, bijeengebracht ende vergadert door Arent Roggeveen, matimaticus.

De zaak werd bij zijn dood voortgezet door zijn weduwe, zooals blijkt o.m. uit de uitgaven van den Zeeatlas, ofte waterwereld van 1675 en 1676; na haar dood in 1677 door zijn zoon Hendrick Goos.

Keuning