Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Francken, Frederick]

FRANCKEN (Frederick), geb. te Haarlem 1611, overl, te Sleeswijk 1675. Hij was boekhouder te Amsterdam (later wordt hij koopman genoemd) en ondertrouwde aldaar, wonende in de Warmoesstraat, op 13 Jan. 1640 met Phebe Drew, oud 21 jaar en woonachtig op den Oude Zijds Achterburgwal te Amsterdam, een zuster van den doopsgezinden leeraar Dr. Josephus Drew (dit dl. kol. 244). Hij behoorde tot de waterlandsche gemeente der Doopsgezinden. Van omstr. 1657 dateert een brief van Francken aan den schoonschrijver Lieven van Coppenol (dl. VII, kol. 322), thans nog bewaard in het Rembrandthuis te Amsterdam, waarin de auteur verzoekt ‘een schriftken van UL hand’ om toe te voegen aan zijn verzameling calligrafica. Na zijn zestigste jaar kwam er een groote verandering in zijn leven. In 1670 werd hij zeer getroffen door de geschriften van Antoinette Bourignon, de bekende dweepster. Op 18 Maart 1671 vergunde zij hem persoonlijk met haar kennis te maken; hij werd haar trouwe volgeling op haar zwerftochten en haar secretaris. Zijn fraai handschrift kwam hem daarbij goed te pas. Een verbond tusschen Antoinette en haar volgelingen gesloten te Haarlem 7 April 1671 werd behalve door haar geteekend door Jan Tiellens, Volckert van de Velde, Frederick Francken, Ewoud de Lindt en Anna de Vos. Zelf geeft hij dd. 27 Febr. 1673 een uitvoerig testimonium omtrent Antoinette, gedagteekend ‘in Rödemis nahe bey der Stadt Husum, in Holstein’ (afgedrukt in Bijvoegsel tot het tractaat Getuigenis der waarheit, Amst. 1679, 33 e.v.), waarin hij beschrijft hoe hij haar voor het eerst ontmoette in haar kamertje in de Haarlemmerhouttuinen te Amsterdam, hoe hij daarna zijn tot dusverre gemakkelijk leven vaarwel zegde, in haar gezelschap al spoedig uit Amster-

[p. 269]

dam trok (voor zaken keerde hij er later slechts eens voor twee maanden terug) enz. Hij beschouwde haar als de goede pleegmoeder waarvan Esdras spreekt in hfdst. 4:2. Antoinette Bourignon noemt Francken enkele malen in haar brieven. Het schijnt dat hij haar een tijdlang ongehoorzaam is geweest. Maar in een berouwvollen brief aan Antoinette uit 1674 vervloekt hij zijn verstand, dat de oorzaak was van zijn ‘afdwaling’, waarvoor hij door Antoinette zeer wordt geprezen. Op het laatst van zijn leven leed hij zeer aan dysenterie; het zwervende leven zal den eerzamen boekhouder trouwens ook geen goed hebben gedaan. Op 1 Nov. 1675 schrijft Antoinette, dat broeder F. zeer afneemt, zij gelooft dat hij het niet lang meer maken zal. Kort daarop werd hij met zeer veel praal begraven, nadat hij in het huis van Antoinette het tijdelijke met het eeuwige verwisseld had.

Francken moet de boeken van Antoinette in het Nederlandsch hebben vertaald, want Antoinette schrijft 13 Febr. 1677 aan den hertog van Holstein: ‘Monsr. Swammerdam corrigera bien la mesme en flament. Elle y a esté imprimé, mais il sembloit à Swammerdam, que le translat n'étoit assé correct. Il la peu corriger sur le translat de Francke, ou bien le translater de nouveau, si le trouve bon’.

Van zijn kinderen huwde zijn dochter Sara (ondertr. te Amsterdam 7 Jan. 1668) met Nicolaas Verlaen of van der Laen, een zoon van den doopsgezinden voorganger Dr. Joannes Verlaen (dl. IX, kol. 1196, aan het ald. medegedeelde moet worden toegevoegd, dat Verlaen de dichter is van vele religieuze gedichten, o.a. te vinden in Claas Stapel's Lusthof der zielen), een dochter Phebe met Laurens Pietersz. Block, een neef van Vondel.

Zie: Ant. von der Linde, Antoinette Bourignon (Leiden 1895), 77, 93-96, 193 (waarook Nic. Verlaan voorkomt), 195, 212; F. van Lennep, Oorkondenboek van Eeghen, 144 (genealogie-Block); Jaarboek Amstelodamum XXX (1933), 134, 135.

Wijnman