Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Colijn, Michiel]

COLIJN, (Michiel), somtijds voorkomend als Colijn de Thovoyon, geb. te Amsterdam 29 Oct. 1584, begr. aldaar 23 Sept. 1637, boekverkooper, drukker en uitgever. Hij was een broeder van den voorgaande en huwde op 26 Nov. 1606 met Catharina Marcusdr., die 1 Jan. 1633 te Amsterdam werd begraven. Hij woonde op 't Water (het tegenwoordige Damrak) over de Korenbeurs op den zuidelijken hoek van de Oudenbrugsteeg ‘in 't Huysboek’. In 1631 werd zijn vermogen geschat op ƒ 12.000. Hij sympathiseerde met de Remonstranten en was een goed vriend van den dichter Camphuysen (dl. II, kol. 293), wien hij verschillende vertalingen opdroeg uit het Fransch. Het is niet bekend of deze vertalingen ooit het licht hebben gezien, immers Camphuysen zegt in een brief aan Rem. Bisschop dd. 15 April 1624 ‘ick verhope dat Colijn niet qualyck en zal nemen, dat ick tot noch toe gants niet aen zijn werck gedaen en hebbe, oock niet en wete of ick yets daer aen zal konnen doen, eensdeels, doordien ick (gelijck meermalen aen hem geschreven is) my op zyn werck niet wel verstae ende in de overte-zettene materie niet ervaren ben, ander deels, omdat ick.... de tydt daertoe.... niet en zoude weten te vinden’. In 1628 rekwestreerde Colijn met vele anderen aan de amsterdamsche magisstraat ten gunste van vrijheid van godsdienstuitoefening voor de Remonstranten. Zijn neef Mattheus Tengnagel noemt in 1640 een ‘Kolijn’ onder de amsterdamsche dichters; hiermede is vermoedelijk niet Michiel, doch zijn zoon Jan bedoeld. Na zijn dood werd zijn boedel van 15 tot 30 Maart 1638 door Weesmeesteren van Amsterdam geveild; de opbrengst was ƒ 7187:9. Enschedé heeft het proces-verbaal van de veiling, dat 80 blz. beslaat in het Register van de verkoopingen van de Weeskamer (Gem. Archief Amsterdam), geëxtraheerd.

Colijn's productiviteit als uitgever was niet zoo groot als van Blaeu, Janssonius of Colom, maar bij hem hebben enkele belangrijke uitgaven het licht gezien. Tiele noemt hem ‘un des principaux libraires de son temps’, hetgeen eenigszins overdreven is. Uit de eerste jaren van zijn werkzaamheden zijn vrijwel alleen pamfletten bekend: Oratie ofte wtspraecke van het recht der Nederlandsche oorloge tegen Philippum (1608, Knuttel 1490, 1491); Een waerachtich verhael (1609, Knuttel 1632); Den Aristochitonsche dorschvleugel (1610, Knuttel 1806), enz. enz. Met officieele instanties stond hij al spoedig in goede verstand-

[p. 193]

houding; zoo verkreeg hij 12 Dec. 1609 van de Staten-Generaal voor zes jaar octrooi op cognossementen, waarop hij in margine zou mogen doen drukken de wapens van de generaliteit (waartegen - naar het schijnt - andere boekverkoopers van Amsterdam protest hebben aangeteekend) en leverde hij stadsdrukwerk als Extract uyt 't Register vande. Willekeuren (1609, Knuttel 1629a); Ordonnantie uyt het Keurboeck der stadt Amstelredamme (1610, Meulman 1180), enz. Weldra zagen ook belangrijker publicaties bij hem het licht: Nathan Chytraeus, Het reys-gheldt van de wterste of laetste reyse. Uyt de Lat. sprake vert. van Jac. Viverius (1610); Baudartius, Polemographia Avriaco-belgica (1611, herdr. 1622); Gema Frisius, Cosmographia (1612); Peter van der Borcht, Figures de toutes des plus remarquables histoires (1613); Guill. Baudart, Les guerres de Nassau (1616), vert. als De Nassausche oorloghen (1616); dez., Portraits en taille douce et description de sièges, batailles, rencontres et autres choses adveneues dans les guerres der Pays-Bas (1616); Lucanus, De eerste ses boecken.... van 't Borger oorlog der Romeynen. Overgheset door H. Storm (1617, herdr. als Van 't Borger oorlogh der Romeynen 1620) enz. In verband met de uitgaven van Baudartius staat een octrooi hem 27 Febr. 1615 door de Staten-Generaal voor 5 jaar verleend voor het drukken en uitgeven van afbeeldingen van veldslagen enz. gedurende den oorlog tegen den Koning van Spanje, terwijl hem 12 Dec. 1615 ƒ 250 werd toegelegd voor zijn boek over de belegeringen, slagen en oorlogsfeiten uit dien tijd. Uit een akte, te vinden bij van Dillen, blijkt dat Jacob Canin te Dordrecht voor Colijn in 1612 bijbels heeft gedrukt.

Vooral is Colijn bekend door zijn heruitgaaf van de reisverhalen van Houtman, van Neck, Spilbergen, van Noord, e.a. verschenen o.d.t. Oost-Indische en West-Indische voyagien (1619); elk der tien reisverhalen heeft een afzonderlijk titelblad, gedateerd 1617, 1618 of 1619. De uitgave had plaats in combinatie met Lenaerdt Meyn te Enkhuizen. De oorspronkelijke uitgaven der reizen, veelal bij Cornelis Claesz. verschenen, zijn echter op verschillende punten belangrijk beter verzorgd. Zeer bekend is ook Colijn's uitgave van Bor, Oorspronck, begin ende vervolgh der Nederlandsche oorlogen in zes deelen (1621-35); de verschillende deelen zijn bij hem gedrukt (het vierde vertoont zijn fraai boekdrukkersmerk: de aartsengel Michael, die den Satan overwint), terwijl Govert Basson te Leiden mede-uitgever was. Dat het zesde deel in 1635 verscheen, blijkt uit Kleerkooper-van Stockum.

Van de verdere uitgaven van Colijn noemen wij nog: Bern. Sellio, Emblemata sacra (1617); M. Kaerle Stevens en Jan Libaut, De veltbouw ofte lant-winninghe (1622); Ant. de Herrera, Novus orbis sive descriptio Indiae orientalis, ook in fransche en ned. uitg. (de fr. uitg. ook met adres van Manuel Colijn) (1622), waarachter het belangrijke oorspronkelijke journaal van Jac. le Maire; P. Vergilij Maronis, Bucolica (1625); Did. Camphuysen, Uytbreiding over de psalmen der propheten (1630); Abr. Boot, Journael van de legatie (1632); Corn. Adr. Boogaert, Merckteycken om te komen tot kennisse van de ware en de valsche religie (1633, 35) enz. Colijn moet vóór 1619 ook een uitgave hebben bezorgd van het Vocabulario van zijn vader Jan Colijn, zie hiervoor. Na zijn dood is de zaak door de erfgenamen voortgezet, echter op bescheiden schaal;

[p. 194]

uit een notarieele akte van 8 Dec. 1650 blijkt dat zijn kinderen de leverantie hadden van boeken, papier, pennen enz. aan de Admiraliteit. Meulman no. 3616 noemt nog een pamflet in 1657 verschenen ‘voor de erfgenamen van Michiel Colijn’.

Michiel Colijn werd vroeger ten onrechte ook als graveur beschouwd. Een gravure van de beurs te Amsterdam uit 1609 vertoont zijn naam als uitgever, doch is van de hand van Boëtius à Bolswert, zie Moes in Thieme-Becker's Künstler-Lexikon IV, 254 en VII, 264.

Portretten van Michiel Colijn en zijn broeder Hendrik Colijn als schutters komen voor op een schuttersstuk van Thomas de Keyser in het Rijks-Museum te Amsterdam, 1632 (Corporaalschap van kapitein Allart Cloeck); het is echter onbekend wie der voorgestelden de beide broeders zijn.

Colijn heeft 12 kinderen gehad, waarvan bekend zijn: Elsje, geb. en overl. 1607; Elsje, gedoopt te Amsterdam 9 Oct. 1608, huwt den makelaar Jan Borritsz. Muyden (3 kinderen); Mr. Jan, geb. 1610, sinds 1634, tot zijn dood in 1680, advocaat te Amsterdam, trouwt in 1638 met Yda Anthonisdr., ten derde male met Catharina van Andel, overl. Juli 1696, alleen uit het 3e huwelijk kinderen (nl.: Michiel Anthony, vaandrig 1688/89-1707, luitenant bij de schutterij 1707, ongehuwd overl. Dec. 1719, Cornelia, gehuwd met den koopman Pieter Jochemsz., kinderloos overl.); Claes, geb. omstr. 1612, jong gestorven; Machtelt, gedoopt 3 Oct. 1613, jong gestorven; Machtelt, gedoopt 2 April 1615, jong overl.; Cataryna, gedoopt 25 Jan. 1618, trouwt Dr. Jan van de Poll Assuerusz., overl. Oct. 1682 (twee kinderen); Claes, gedoopt 3 Jan. 1620, ongehuwd overl. na 1639; Michiel, gedoopt 16 Dec. 1621, trouwt in 1649 met Hester Hartsvelt; Agnieta, gedoopt 24 Dec. 1623, trouwt Wittenoom (één dochter, ongehuwd overl.).

Zie: Matth. Gansneb Tengnagel, Amsterdamsche lindebladen (1640), 64; J. Wagenaar, Beschrijving van Amsterdam I, 498; Dodt van Flensburg, Archief voor kerkelijke en wereldsche geschiedenis VI, 363; P.A. Tiele, Mémoire bibliographique sur les journeaux des navigateurs néerlandais (1867), 6-9, 56-58, 312-316; A.M. Ledeboer, Alfabetische lijst der boekdrukkers enz. in N. Ned. (1867), 37; P.A. Tiele, Bibliographie van land- en volkenkunde (1884), 108, 258; L.A. Rademaker, Didericus Camphuysen (1898), 104, 109, 276; Kohier van den 200sten penning voor Amsterdam, uitg. door J.G. en P.J. Frederiks (1890), 9; J.W. Enschedé, Cornelis de Leeuw in het Tijdschrift der Ver. voor N. Ned. muziekgeschiedenis VII (1904), 114; dez., Aanteekeningen over de boekverkoopers Colijn en Colom in het Amsterdamsch Jaarboekje (1904), 42 e.v.; Catalogus van schilderijen.... in het Rijks-Museum te Amsterdam, no. 1340; Wurzbach, Niederl. Könstlerlexikon I (1910), 310; Kleerkooper-van Stockum, De boekhandel te Amsterdam (1914-16), 135 e.v., 897, 1208, 1226, 1231 e.v.; Het Boek (1916), 103; (1925), 21; Catalogus geographie en reizen [der] Bibl. der Universiteit van Amsterdam I (1923), 43, 44; A. Geerebaert, Lijst van.... Ned. vertalingen der Gr. en Lat. schrijvers (1924), 133; C.P. Burger Jr., Het boek in Amsterdam na 1578 in den Catalogus der Hist. tentoonstelling Amsterdam (1925), 92; maandschrift De Ned. Leeuw (1925), 285 e.v. (de aldaar geciteerde genealogie-Colijn in het hs.-van der Haagen in het

[p. 195]

bezit van jhr. Mr. E.A. van Beresteyn werd voor dit artikel geraadpleegd); Jaarboek Amstelodamum XXV (1928), 35, 36; P. Leendertz, Bibliografie der werken van P.C. Hooft (1931), 8, 46; J.C. Rullmann, Dr. H. Colijn (1933), 2; J.C. van Dillen, Bedrijfsleven en gildewezen van Amsterdam (1935) II, no. 43.

Wijnman