Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Breen, Daniël de of van]

BREEN (Daniël de of van), of Brenius, geb. te Haarlem in 1594 (niet te Middelburg in 1599 zooals Hylkema gist, maar Visscher en van Langeraad ontkennen), overl. te Amsterdam in 1664. Frans Kuijper (dl. IV, kol. 868) was een zusterszoon van hem. Hij studeerde als alumnus van Haarlem te Leiden, was een leerling van Episcopius, en hielp reeds als student de geciteerden ter Dordtsche synode, vooral Episcopius in het schrijven van hetgeen noodig was. Toen de akte van stilstand den leidschen studenten in Oct. 1619 zou worden voorgelegd, was hij uitgeweken naar Straatsburg, maar in 1621 was hij weer te Haarlem. Hij verklaarde zich tegen het bekleeden van een overheidsambt, en bestreed de uitgave van de geloofsbelijdenis door de Remonstranten (1622). De omgang met Herman Montanus bracht hem in aanraking met de collegianten, onder wie hij te Amsterdam een leidende plaats bekleedde. Hier ontmoette hij o.a. Galenus Abrahamsz de Haan (dl. V, kol. 215; Visscher en van Langeraad, a.w. III 166-171). Hij liet, behalve zijn geschriften, eenige brieven in handschrift na. die hier en daar gedrukt zijn. Wij noemen: Examen tractatus a magistro Simone Episcopio conscripti super quaestione an liceat Christiano magistratum gerere (geschreven in 1620 is dit werk alleen bekend uit de Opera theologica van Episcopius II (1665), waarin het waarschijnlijk gematigd en herzien voorkomt); De qualitate regni Domini nostri Jesu Christi.... (1640); in onze taal verschenen als Van de hoedanigheid des rijks Christi (Amst. 1640; herdr. 1641 en 1657); Opera theologica (Amst. 1664; bezorgd door F. Kuyper); Annotationes breves in Vet. et Nov. Testamentum (Amst. 1664); Verklaring van Job en Openb. (Amst. 1664); Vriendelijke disputatie tegen de Jooden (Amst. 1664); Dialogus brevissimus de veritate religionis christianae.... (Amst. 1664); hetzelfde vert. (Amst. 1664); hetzelfde breeder bewerkt als Zamenspraak aangaande de waarheijd der christ. religie.... (Haarl. 1685); Christelycke deughdenspiegel (Amst. 1630); Compendium theologiae Erasmicae (Rott. 1677); hetzelfde vert. door J. de Haes (dl. VII. kol. 515; C. Sepp t.a.p. zegt: ‘F. de Haes’) als Kort begrip van Erasmus' godgeleerdheid (Rott. 1679); Voorbereiding tot het H. Avondmaal; Geestelijke wandelpligt (Amst. 1711).

Zie: Visscher en van Langeraad, Het Protest. Vaderland I (Utr. 1903), 604-606; B. Tideman Jz., Een onuitgegeven brief van

[p. 145]

Simon Episcopius in: Archief voor Ned. Kerkgesch. II (1887), 372 v.; dez., Daniël de Breen aldaar III (1889), 73-84; J.C. van Slee, De Rijnsburger collegianten (Haarl. 1895), 76 v., 91, 100, 125, 135-141, 335, 385, 393; J. Tideman, De Remonstr. Broederschap. Biogr. naamlijst (Amst. 1905), 3, 287; C.B. Hylkema, Reformateurs I (Haarl. 1900), 12, 127, 211, II (1902), 79, 195, 271, 335; Catalogus.... van de bibliotheek der Ver. dpsg. gem. te Amsterdam (Amst. 1919), 221 v.; Doopsgezinde Bijdragen (1900), 4; J. Tideman, De stichting der remonstr. broederschap, 1619-1634, I (Amst. 1871), 210; C. Sepp, Bibliotheek van Nederl. kerkgeschiedschrijvers (Leid. 1886), 170; B. Glasius, Godgeleerd Nederland I ('s Hert. 1852), 171-174; G. Brandt, Historie der Reformatie III (Rott. 1704), 170, 923 (register te verbeteren), IV (Rott. 1704), 916-926; H.C. Rogge, Geschriften betr. de Ned. Herv. Kerk.... (Amst. 1864), 72; W.J. Kühler, Het socinianisme in Nederland (Leid. 1912), 149, 194, 198; C. Sepp, Het godgel. onderwijs in Ned. II (Leid. 1874), 153; Catalogus van handschriften.... der Rem.-geref. gem. te Rotterdam (Amst. 1869), 6 (no. 48), 74 v. (no. 815 en 816); L.A. Rademaker, Didericus Camphuijsen (Gouda 1898), 130-132, 149; A.H. Haentjes, Simon Episcopius (Leid. 1899), 103.

Knipscheer