Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Brederode, Walraven van (3)]

BREDERODE (Walraven van) (3), natuurlijke zoon van Reinout (2) (zie art.) en dus halve broeder van Walraven (4) (die volgt) en Frans (die voorafgaat). Hij wordt het eerst genoemd in verband met moeilijkheden, waarover v.d. Aa (naar Burman, II, 347) en, naar hem weer, J.J.v. Brederode uitvoerig verhalen. Ook haarlemsche bronnen leeren trouwens, dat hij op bevel van zijn vader zou zijn opgetrokken om op een met wol geladen, schotsch schip, dat gestrand was bij Zandvoort, in de heerlijkheid Brederode, zijn recht te handhaven en hoe hij daarin verhinderd werd door den schout van Haarlem e.a. met een aantal ‘schutten’ uit die stad. Walraven zou zich hierover wreken en hij vond daartoe gelegenheid in 1457, toen hij afgevaardigden van Haarlem in de personen van een burgemeester, een schepen en den secretaris, met een opdracht naar den bisschop te Amersfoort belast, bij de Bilt overviel en beide eerstgenoemden doodde, wat, naar het heet, hem door zijn hiervan onkundigen vader zóó kwalijk genomen werd, dat hij hem een tijdlang niet in zijn tegenwoordigheid duldde. Toch werd hem, Walraven, toen hij bij den aanslag op Gijsbrecht, Reinout (2) (zie beide art.) en verwanten door bisschop David mede gearresteerd werd, de vraag voorgelegd, of zijn vader bovenbedoelden moord niet gewild had, een vraag, dien hij niet anders dan ontkennend kon beantwoorden met toevoeging, dat die doodslag reeds verzoend was.

Maar hij verklaarde ook niets te weten van de beschuldigingen, zijn vader en oom voorgehouden, dat zij nl. een verbond zouden hebben gemaakt met Adolf v. Gelre - die dit trouwens later ook met fierheid verwierp - tegen Karel den Stoute en den bisschop. En in verband daarmee kon hij evenmin de aanklacht aanvaarden, dat hij zou geweten hebben van bijstand van eerstgenoemden aan de Gelderschen bij het verbranden van IJselstein. En ook van een voornemen, denzelfden toegedicht, dat zij de regeering van Utrecht hadden willen verzetten, loochende hij alle kennis.

Maar al die ontkenningen, ook op andere, ondergeschikte punten, konden Walraven niet redden van de barbaarschheid van een rechtspleging, zelfs voor die tijden ongehoord, waardoor de bisschoppelijke raden ten slotte bekentenissen van niet bedreven daden afpersten, waarop hij echter standvastig zijn onderteekening weigerde. Op dezelfde wijze ging het met den medegevangengenomen Jan v. Amerongen, den utrechtschen schout.

Toch werkte de bisschop met deze afgedwongen bekentenissen bij zijn halfbroeder. Wij zagen in het art. Reinout (2), hoe deze door de behandeling zijner zaak voor de Vliesorde, waartoe Jolande v. Lalaing, aanvankelijk evenwel zonder resultaat, had meegewerkt, ontkwam aan den greep van den boosaardigen bisschop, die alleen Gijs-

[p. 138]

brecht (zie art.) nog een paar jaar kon vasthouden, daar, gelijk mede is vermeld, ook Walraven zich wist te onttrekken, zij het op gansch andere wijze. Doch de bijzonderheden van zijn avontuurlijke ontvluchting zijn al te dikwijls bij de geschiedschrijvers verhaald dan dat wij ze hier behoeven na te vertellen. Genoeg zij het mede te deelen, dat hij op Hagesteyn, het slot der Brederodes, zich in veiligheid kon stellen en vandaar in het mede brederoodsche Vianen. Niet veel later zou hij zich naar Adolf v. Gelre begeven hebben, die met verontwaardiging in een schrijven van 3 Sept. 1470 aan de kapittels van Utrecht de valsche aantijgingen aan zijn adres verwierp (zie reeds boven), waarmee intusschen nog niet alles is afgedaan in zake de vraag of de Brederodes (en Montfoort) al dan niet met genoemden hertog in betrekking hebben gestaan om met diens hulp Gijsbrecht weer in de plaats van bisschop David te stellen.

Men heeft met grond verondersteld dat Walraven, na zijn bevrijding uit den kerker, wel ruchtbaarheid zal hebben gegeven aan hetgeen in zake de beschuldigingen tegen zijn familie en de oudervonden mishandelingen zich had afgespeeld, hetgeen er sterk toe zal hebben bijgedragen, dat ten slotte Karel den Stoute de oogen geheel zijn opengegaan; vgl. het art. Reinout (2).

Bepaald loyaal schijnt zoomin van Reiner v.B. als van hem, beiden bastaardbroeders van Walraven (4) (die volgt), de houding tegen dezen geweest te zijn, beiden blijkbaar, samenwerkend met Reiner v. Broechuyzen (zie boven), betrokken bij een beweging te Vianen en Ameide (Aug. 1477), wien alle drie Walraven (4) althans, in verband daarmee, vergiffenis schonk, nadat door den graaf van Hoorn een opstandige beweging onderdrukt was, door hen beproefd tegen zijn moeder en bij welk pardon we dus voor het eerst den naam van Walraven (4) vermeld vinden. Om hetzelfde Vianen ging het in den utrechtsch-hollandschen oorlog van 1481, waarbij Walraven (3) eveneens een rol gespeeld heeft, en waarbij hij, niet zonder succes, de Lekpoort aldaar verdedigde, toen overigens het stadje reeds door de Utrechtschen bemachtigd was. Doch niet dan nadat deze ook het slot Batenstein veroverd hadden, verdedigd door Joris (zie art.), bastaardzoon van Gijsbrecht, welke in Vianen het gezag voerde voor den afwezigen jonker Walraven (4), kon de brederoodsche bastaardzijlijn, waartoe Reiner v. Broechuysen behoorde (daar in 1480 weggewerkt), met overmacht tegen de Lekpoort opgerukt met die van Utrecht, haar aan Walraven (3) ontrukken.

Dan hooren wij, een reeks van jaren, weinig van dezen bastaard Walraven (3), wien zijn vader Reinout (2) (zie diens art.) zijn recht had overgedragen (1465) op het drostambt van het zooevengenoemde Hagesteyn en het schoutambt aan de Vaart. Ook na zijn tijdelijke ontzetting m.n. uit het eerstvermelde ambt heeft hij toch zijn aanspraken daarop gehandhaafd, evenals een schuldvordering op den bisschop, die later ook erkend zijn. Komt hij weer voor in 1487? In het bisschoppelijk archief bevindt zich een regest (No. 4599 v.h. Reg. v.h. Archief der Bisschoppen van Utrecht III), waarin Walraven genoemd wordt, waarbij echter met meer recht aan heer Walraven (4) schijnt te moeten worden gedacht. Maar dat wil niet zeggen, dat de rol van den Walraven, hier in bespreking, al uitgespeeld zou zijn. Meer nog dan Walraven (4), die volgt, en evenzeer als Joris (boven behandeld) heeft hij, evenals Walraven en Anthony, de bastaards van den domproost Gijsbrecht, een aandeel gehad in

[p. 139]

den strijd, dien men naar zijn halfbroeder Frans (zie art.) den Jonker-Fransenoorlog genoemd heeft.

Reeds van de commissie van drie, naar Leuven, waar jonker Frans studeerde, gezonden om dezen te bewegen op te treden als hoofd der hoeksche partij (3 April 1488) (zie art. Frans) had hij deel uitgemaakt. Daarna was hij dan ook in Sluis, vervolgens zien we hem te Rotterdam, na eerst bij de landingsplaats bij Delfshaven met de schepen achtergebleven te zijn; hij strijdt bij Schoonhoven mede, wordt gezonden naar Montfoort om hulp, neemt nog deel aan verschillende expedities of strooptochten o.a. van Overschie uit, gericht op Schiedam, dan op Vlaardingen, schijnt daarentegen niet den voor de Brederodes ongelukkigen slag op de Lek te hebben medegemaakt evenmin als Hendrik, die in dien tijd betrokken was bij de mislukte aanslagen van R.v. Broechuysen op Gouda en Leiden, waarna zij via Rotterdam naar Woerden trokken om levensmiddelen uit Utrecht bijeen te brengen voor de in steeds grooter nood verkeerende Hoekschen te Rotterdam. En geen van beide of andere Brederodes schijnen ook tegenwoordig te zijn geweest bij de nederlaag bij Moordrecht. Wel namen zij deel aan den aftocht van Frans uit Rotterdam na de capitulatie van 24 Juni 1489; zeker waren het zijn bastaardbroeder, deze Walraven (3), de drost van Hagesteyn, alsmede diens neven, Gijsbrechts bastaarden Walraven en Anthony, die hem mede vergezelden naar Sluis, maar Hendrik ging naar Utrecht.

En dezelfden ontbraken niet, toen jonker Frans 2 Juli opnieuw uit Sluis optrok, Overflakkee en Duiveland, daarna het land van Strijen teisterend, maar door het heldhaftige Goedereede succesvol weerstaan als het ware als inleiding - nadat men nog wat in den Zwijndrechtschen Waard geplunderd en gebrandschat had - op het noodlot, dat Jan v. Egmond, daartoe 21 Aug. naar Schouwen met een aanzienlijke vloot opgevaren, hun in het Brouwershavensche Gat bereidde (23 Aug.). Uit het art. Frans weten we reeds, hoe ongelukkig de afloop van dit gelijktijdige land- en watergevecht voor dezen en de bastaarden van Gijsbrecht geweest is; Walraven kon met den anderen aanvoerder, Jan v. Naaldwijk, nog ontkomen. Wie er met hen de ramp van Brouwershaven overleefde en niet in 's vijands handen gevallen was, wist, hoe dan ook, door Zierikzee trekkende, 28 Juli naar Sluis, het punt van uitgang, te ontsnappen. De woelige heer v. Naaldwijk, Frans' waardige evenknie en thans in zekeren zin zijn opvolger, hield zich niet lang rustig in dat stadje, waar overigens Philips v. Kleef den scepter zwaaide, totdat hij het na heldhaftigen tegenstand aan de troepen van Maximiliaan moest overgeven, wat tevens het einde beteekende niet alleen van de hoeksche woelingen, doch van het verzet tegen dezen vorst (vgl. ook de artikelen over Albrecht v. Saksen, dl. I, kol. 65 en Philips v. Oostenrijk, dl. VII, kol. 958). Voorafgegaan waren nog ondernemingen, soms niet veel meer dan pogingen daartoe van den heer v. Naaldwijk tot in het N. van Holland, deels ook om met het opgestane Kaas- en Broodvolk in voeling te komen en te blijven, en nog verder noordelijk, als naar sommige der Waddeneilanden (waarover Blok, Een Holl. stad onder de Bourg. Oost. heerschappij, 89), maar of ook W. (3) v.B. daarbij betrokken is geweest, blijkt evenmin als van deelneming aan den uittocht van Philips en overgebleven ontevredenen (na den val van Sluis) naar het Max. vijandige Frankrijk van Karel VIII. En zoo Walraven dan niet behoord mocht hebben of heeft tot het overschot der Hoekschen, dat in franschen dienst den dood

[p. 140]

gevonden heeft, dan kan hij nog enkele jaren behoord hebben tot die hoeksche elementen onder de tegenstanders van Maximiliaan, evenals nog enkele anderen der genoemde Brederodes, welke zich nooit weer tot een afzonderlijke hoeksche partij hebben kunnen vereenigen, maar opgegaan zijn in de menigte van hen, die gekant waren tegen de monarchale staatkunde der bourgondische vorsten, om met Blok te spreken (t.a. p. II, 90-91).

Of deze Walraven (3) v.B. kinderen gehad heeft bij Geertruida v. Alphen, met wie hij gehuwd was, is evenmin bekend.

Hij schijnt kinderloos overleden te zijn.

Kooperberg