Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Bloemaert, Augustyn Alsten]

BLOEMAERT (Augustyn Alsten) of Blommert, r.-k. priester, pastoor en kanunnik te Haarlem, geb. 1585, overl. 4 Nov. 1659 te Haarlem. Zijn ouders waren Thomas B. en Christina van Geest; hij studeerde grammatica en humanoria te Utrecht bij Jacob van Kleef. en daarna onder rector Cornelius Schonaeus te Haarlem; ging vervolgens naar Douai en werd daar na de studie der philosophie, tot artium magister bevorderd. Hij treedt 18 Oct. 1604 in de Orde der Jezuïeten te Douai onder den vice-provinciaal pater Bernardus Oliveirius en komt dan in het opleidingshuis te Doornik. Priester gewijd in 1611, werkte hij in 1614-15 in het college te Kortrijk en werd in 1616 te Nijmegen de stichter van een vaste Jezuïetenstatie, nadat dit reeds herhaaldelijk te vergeefs daar was beproefd. Bij zijn komst aldaar stelden twaalf families hun huizen ter beschikking voor het lezen der H. Missen, zoodat telkens bij afwisseling aan de Katholieken tot het bijwonen gelegenheid kon worden gegeven. Bloemaert sticht dan een vereeniging met de plicht tot het trouw onderhouden van Gods geboden en die der Katholieke kerk; hij; bestreed het bezit van gevaarlijke boeken o.a. van Erasmus, en zorgde voor katholieke lectuur. Bl. was een energiek en zelfstandig man, maar wordt in de Acta der Jezuïeten genoemd: ‘vir durae cervicis et factiosus’, een man met een stijf hoofd en opstandig. Toen in 1618 bij een pestziekte veel van zijn krachten was gevorderd, oordeelde zijn overheid het noodig hem pater Engebert d’Hollander tot medehelper te zenden. Spoedig kreeg Bl. met dezen ernstig meeningsverschil, waardoor de nijmeegsche Katholieken in twee partijen verdeeld werden. Daarop werd Bl. in 1619 overgeplaatst naar Haarlem, waar hij nog in verbinding bleef met de nijmeegsche geloovigen, wat zijn opvolger zeer bemoeilijkte. Te Haarlem werden velen getrokken naar zijn schuilkerkje aan het Spaarne; maar vergeefs verzocht hij weer te Nijmegen te worden aangesteld, waardoor hij erg verbitterd werd. Toch bezocht hij Nijmegen en schreef van daar naar Rome om uit de Orde te worden ontslagen, waar de generaal pater Mutius Vitelleschi hem alleen ontslag wilde geven, indien hij naar een strenge orde wilde overgaan. Hierop verzocht Bl. naar Maastricht te worden verplaatst, wat hem werd toegestaan; maar een groot aantal haarlemsche Katholieken verzocht nu hem te behouden.Te Maastricht werd hij in 1621 belast met de leiding der studiën in het Jezuïetencollege en met de prediking in S. Servaas. Maar ook hier gevoelde de wispelturige man zich niet op zijn plaats en vluchtte na eenige maanden naar het klooster der Dominicanen te Maastricht, zich verontschuldigend met het voorschrift, dat hij in een strengere orde moest intreden. Dit werd

[p. 82]

echter door zijn overheid niet goed gevonden en hem voorgeschreven weder bij de Jezuïeten terug te keeren. Dit vernemende vluchtte Bloemaert naar Calcar en schreef aldaar boekjes met leugenachtige berichten tegen de Jezuïeten en hun regels, meenende daar ongestraft te blijven. Hierdoor werden velen van de Orde afgekeerd en werd groote opspraak veroorzaakt. Eindelijk zag Bl. zijn fouten in en reisde naar Rome, waar hij op wettige wijze uit de Orde werd ontslagen, na een rouwmoedige schuldbekentenis. Op 31 Jan. kwam Bl. te Haarlem terug en kreeg na eenigen tijd verlof van de Staten van Holland om als wereldsch priester en ontslagen Jezuïet werkzaam te zijn, nadat eerst bezwaren waren gemaakt op grond van het Placaet tegen de Jezuïeten. In 1636 stichtte Bl. de Statie van S. Anna in de Koksteeg. Een andere stichting van dezen pastoor, genaamd ‘Het geestelijk kantoor’, heeft tot doel een wekelijksche uitdeeling van brood, brandstof en geld aan behoeftige katholieke vrouwen, dat nu onder toezicht van Burgemeester en Wethouders van Haarlem door een bestuurder wordt beheerd, in het 17de eeuwsche huisje in de Lange Veerstraat no. 19, genaamd het Broodhuis. Bl. was bevriend met Vondel, die halve een grafschrift, nog twee andere gedichten op hem maakte en tijdens diens laatste ziekte aan Bl. opdroeg zijn gedicht Onderwijs van het geloofshoofdpunt der II. Drijeenigheit. Bl. had met zijn vriend Joan Albert Ban, rector van het haarlemsche Begijnhof, ook omgang met Descartes, vooral de muzick bracht hen samen. In 1650 heeft Bl., die een welsprekend prediker was, zijn preeken uitgegeven onder den titel: Christelijke Aenwijzinge op 't Evangelie der Zondagen ende Feestdagen des loopenden Jaers. (Amsterdam, Paulus Matthijsz.), met een Voorreden en mededeelingen over zijn leven. Het telt 1052 bladzijden folio.

Zijn portret is gegraveerd door J. Suyderhoeff naar het door J. Verspronck geschilderde, dat berust bij den bestuurder van het ‘Kantoor’.

Zie: Bijdragen Geschiedenis van het Bisdom Haarlem, versch. dln. en dl. XVIII, 87, dl. LII, 1, dl. LIII; Sterck, Oorkonden over Vondel en zijn kring (Bussum 1918).

Sterck