Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Zillesen, Cornelis]

ZILLESEN (Cornelis), geb. in 1736, overl. te Rotterdam 25 Mrt. 1828, kwam jong in het vak der belastingen en werd hoofdgaarder van 's lands middelen eerst te Schoonhoven en omstreeks 1780 te Schiedam. Hier was hij een van de aanvoerders der Patriotten en het gevolg van den omkeer was, dat hij verbannen werd. Hij heeft ruim 7 jaren in de Oostenrijksche Nederlanden en in Frankrijk rondgezworven en was bevriend met velen van zijn lotgenooten, o.a. met Kraijenhoff (dl. II, kol. 719), dien hij te Duinkerken, waar hij uitgever was, vooral van zijn eigen werken, leerde kennen. Toen en later was hij een zeer vruchtbaar schrijver.

Na de revolutie ging hij te Utrecht wonen, hij werd daar secretaris van de hoofdclub der Patriotten in Nederland.

Krayenhoff, die een graadmeting en een waterpassing voor geheel Nederland ontworpen had en van 1798 tot 1810 ook uitgevoerd, heeft daarbij van de diensten van Zillesen gebruik gemaakt.

Op 22 Aug. 1797 werd in de Nationale Vergadering gerapporteerd over een 27 Apr. te voren door Zillesen ingediend voorstel tot de invoering van een algemeen plan van belastingen. Er werd besloten, niet in dat plan te treden. Op 3 Aug. 1798 kwam bij de Eerste (= onze Tweede) Kamer een adres van hem in, houdende een plan voor een scheprad-watermolen en een plan tot het droogmalen van veenplassen, met het verzoek om een molen met twee dier raderen op rijkskosten te mogen vervaardigen en plaatsen. Ook dit werd afgewezen.

Hij was een volhoudend man. Op 23 Oct. 1799 kwam bij dezelfde Eerste Kamer een adres van hem in met een plan, waardoor de financiën der Bataafsche republiek z.i. weder in goeden staat zouden komen. Het bestond in een conversie van de verschillende soorten schuldbrieven van den staat en wel zoodanig, dat de nieuw uit te geven obligatiën, nominaal even groot als de bestaande, aan de houders der rijks obligatiën uitgegeven zouden worden tegen een bijbetaling op de volgende wijze: van de 2% obligatiën van ƒ 375 per ƒ 1000 nominaal; van de 2½% obligatiën van ƒ 300 per ƒ 1000 nominaal; van de 3% obligatiën van ƒ 250 per ƒ 1000 nominaal; van de 3½% obligatiën van ƒ 214 per ƒ 1000 nominaal.

De opbrengst zou voor de helft besteed moeten

[p. 1314]

worden tot aankoop van obligatiën en voor de andere helft om in de behoefte aan gereed geld tegemoet te komen. Het was dus iets dergelijks als het zoo geroemde plan van van Hall van 1844, alleen werd het geld niet vrijwillig, maar door de schuldeischers van den staat gedwongen opgebracht en daardoor was er geen stok achter de deur noodig. Het plan werd om advies in handen eener commissie van 12 leden gesteld, die Jan. 1800 adviseerden, het ter zijde te leggen als ruïneus, onuitvoerlijk en hersenschimmig.

Omstreeks 1800 ging hij te Rotterdam wonen.

Zillesen heeft veel geschreven over waterstaat, geschiedenis des vaderlands en financiën. C.L. Vitringa is van oordeel, dat zijn geschiedenis der Nederlanden van weinig waarde is. De biografische woordenboeken noemen hem partijdig, iets dat bij een warm Patriot vanzelf spreekt. In werkelijkheid is deze partijdigheid volstrekt zoo groot niet; op blz. 167 van zijn Geschiedenis der Vereenigde Nederlanden zegt hij zeer juist over hetgeen op 22 Jan. 1798 geschiedde: ‘Daarop viel de hamerslag van het vernietigen van een bezworen reglement, vernietiging van alle gewestelijke souvereiniteiten, stedelijke of andere regeeringen, dezelve veranderende tot intermediaire of administrative bestuuren, zonder eerst het volk daarin te kennen; en nogthans juichte het volk der tribune over deze daad van geweld.’

Dit geschiedboek is er meer een van geheel Europa dan van Nederland, en over hetgeen in de Nationale vergaderingen heeft plaats gehad, wordt weinig medegedeeld.

Dat zijn werk door sommigen op prijs gesteld werd, blijkt intusschen uit zijn benoeming in 1783 tot lid van de Hollandsche maatschappij der wetenschappen te Haarlem en in 1823, dus op zeer hoogen leeftijd, van het Bataafsch genootschap der proefondervindelijke wijsbegeerte te Rotterdam, en verder daaruit, dat hij in 1775 met goud bekroond werd door genoemde haarlemsche maatschappij voor de beantwoording eener prijsvraag, door haar uitgeschreven.

Hij schreef: Antwoord op een prijsvraag, uitgeschreven door de Hollandsche maatschappij der wetenschappen (Haarl. 1775), later uitgewerkt tot: Onderzoek naar de oorzaaken van de opkomst, het verval en herstel der Vereenigde Nederlanden (Utr. 1781-84) 6 dln., waarvan het eerste tot titel heeft: Onderzoek enz. (als boven) der voornaamste oude en hedendaagsche volken; Welmeenende raad aan mijn vaderland (Dordr. 1785); De eer van het patriotismus der zeven vereenigde gewesten verdedigd, onder den pseudoniem Philaletus Batavus (Duinkerken 1792); Ontwerp hoedanig der Bataven één en onverdeeld gemeenebestbestuur, langs grondbeginselen van de regten der menschheid, vrijheid, gelijkheid en broederschap dient ingerigt te zijn, welk soort belastingen er behooren ingevoerd te worden (Leiden 1795); Wijsgeerig onderzoek wegens Neerlands opkomst, bloei en welvaard, het daarop gevolgd verval en wat de nog overgebleven middelen van herstel zijn (Amst. 1795); Vrije gedagten of aanmerkingen van het ingeleverde ontwerp der constitutie ter Nationale Vergadering (Leiden 1796); Aanmerkingen op het Leydsche ontwerp der gewapende korpsen in Holland (Haarl. 1796); Geschiedenis der Vereenigde Nederlanden van 1793 tot 1798 (den Haag 1798-1803) 6 dln.; Beschrijving van den watersnood van 't jaar MDCCXCIX (Amst. 1800); Wiskundig berekend plan, hoedanig 's lands oude obligatiën, met meer dan dubbele prijswaarde, door eenige toelage van geld, te verwisselen zouden zijn (Leiden 1814); Wijsgeerige staathuishoudkunde, bijzonder voor het

[p. 1315]

thans vergroote Koningrijk der Nederlanden, met 1 plaat (Rott. 1817); Aanhangsel daarbij, met 1 plaat (Rott. 1819); Wis- en natuurkundig onderzoek van de oorzaken der menigvuldige en allerschadelijkste rivier-overstroomingen, welke sedert het jaar 1784, door ijsverstoppingen zijn voorgevallen, voorts van de oorzaken der bezwarende water-ontlastingen in alle lage landen van het noordelijk gedeelte des rijks (Rott. 1820); Plan hoe alle rivieroverstroomingen bij open water of ijsverstopping zouden kunnen worden voorkomen (Rott. 1821); Over den tegenwoordigen ongunstigen waterstaat in 't noordelijk gedeelte van 't koningrijk der Nederlanden, met platen (Rott. 1823); Iets over de natuurlijke oorzaken der steeds toenemende zee-overstroomingen op de kusten der noordelijke deelen onzes rijks (Rott. 1825).

Ramaer