Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Voorst, Johannes van]

VOORST (Johannes van), geb. 17 Mrt. 1757 te Delft, overl. 29 Juli 1833 te Leiden, bezocht het gymnasium van zijn geboortestad onder rector Hoogeveen, werd 10 Sept. 1773 als theol. stud. te Leiden ingeschreven, gaf in 1778 een proeve van zijn studiën in een Dissertatio phil. de notabili correctionum Masorethicarum genere, quod spectat loca controversa, ubi negativam in affirmativam, et affirmativam contra in negativam sententiam converti valunt, en was predikant te Hall (1778-80), Wageningen (1780-81) en Zierikzee (1781-88). Tot den franeker katheder baanden den weg enkele prijsverhandelingen, die werden bekroond van wege Teyler's Genootschap Over de dwaasheid van het Scepticismus of der twijfelarij en de onbezonnenheid van het meesterachtig beslissen omtrent godsdienstige voorstellen, alsmede over den middenweg tusschen beide (Haarlem 1787) en vanwege het Haagsche genootschap Over de allernaauwste betrekking en zeer heilzamen invloed van het geloof der Verborgenheden, en andere betwiste leerstukken op onze Gelukzaligheid (1787), en Over de echtheid en ongeschondenheid van Mattheus Evangelie en bijzonder over Matth. 28: 19 (1788). Op 20 Febr. 1788 aangesteld tot hoogleeraar aan Frieslands hoogeschool, en 3 Mrt. bevorderd tot doctor in de godgeleerdheid, aanvaardde hij 2 Juni 1788 zijn ambt met een Oratio de temporum nostrorum ad promovendam religionis causam opportunitate (Franeq. 1788). In 1789 beriep Rotterdam hem tot leeraar, wat hij echter afwees. In 1791 hield hij een rectorale Oratio de injusto theologiae ad scholae legem diligenter exactae contemtu (Franeq. 1791). Zijn Verhandeling ten betooge, dat God eigenlijk gezegde straffen op de overtreding zijner wetten bedreigd heeft, en dat Hy, als Richter, de zonde dadelijk straft, verwierf vanwege het Haagsche genootschap het eeremetaal in 1794. Op 25 Juni 1797 ontving hij het beroep naar Arnhem, dat hij aannam, ook met het oog op de wankele positie der franeker hoogeschool. De arnhemsche gemeente mocht hem echter niet lang bezitten, daar hij in 1799 benoemd werd tot hoogleeraar in de christelijke oudheden en de geschiedenis der chr. leerstellingen aan de leidsche hoogeschool, welk ambt hij 1 Juni 1799 aanvaardde met een Oratio de Scriptorum veterum Christianorum studio prudenter et liberaliter excolendo (Lugd.

[p. 1232]

Bat. 1799). Het eerste werk dat hij te Leiden ter perse deed gaan was een Verhandeling over de Koninklijke waardigheid en Opperheerschappij van Jezus Christus (Amst. 1799). Grooten naam bezorgde hem zijn Compendium Theologiae Christianae (Lugd. Bat. 1808), dat tweemaal werd herdrukt (1814, 1827). Hoe de exegese beoefend moest worden, toonde hij zijn leerlingen in Annotationis ad loca selecta N.T. specimina (1810-12), in Animadversiones de usu verborum cum praepositionibus compositorum in N.T. (1818-21), en Joh. Chrysostomi Selecta, Graece et Latine, cum praef. et annott. (Lugd. Bat. 1827-30), 2 vol.

Van 1815-20 vervulde hij ook de taak van academieprediker. Als zoodanig publiceerde hij: Leerredenen bij bijzondere gelegenheden en eenige andere ('s Grav. 1819). In 1816 aan den hoogbejaarden Wijttenbach als bibliothecaris toegevoegd, verkreeg hij na diens dood in 1820 den titel van eersten bibliothecaris. Van 1809-33 was hij mededirecteur van het Haagsche genootschap. Herhaaldelijk ontmoet men hem als prae-adviseerend lid in de synode. Oraties van hem behandelen het navolgende thema: De J.A. Ernestio, optima post H. Grotium duce et magistro interpretum (1804); De populari Religionis Christ. disciplina ex legitimae Sacrorum Librorum interpretationis fonte praecipue haurienda (1809); De commodis et emolumentis, e singulari Principum Europaeorum, in Religione Christ. his temporibus profitenda, consensu, sperandis (1817); In memoriam beneficiorum Dei, in munere publico cum Ecclesiastico turn Academico, decem lustra feliciter gesto, in se collatorum (1828). De laatste oratie was een herdenkingsrede van zijn 50-jarig ambtsleven in kerk en gehoorzaal. In 1827 ging zijn emeritaat in. Hij was gehuwd met vrouwe H.A. Noordink, met wie hij ruim 54 jaar het echtelijk leven heeft gedeeld.

Zijn portret is gegraveerd door J.W. Caspari en L. Springer.

Zie: W.B.S. Boeles, Frieslands Hoogeschool en het Rijks Athenaeum te Franeker (Leeuwarden 1879) II, 620-626; J Nieuwenhuis, Annales Acad. L.B. (1833-34), 24, 33, 34; W.A. van Hengel, Memoria Joannis van Voorst (Lugd. Bat. 1834); Glasius, Godgel. Nederland III, 544-549; J. Prins en A.A. ter Hoeven, Iets ter gedachtenis van den hoogl. J. van Voorst in N. Chr. Maandschr. VII, no. 10, (1833); Chr. Sepp, Proeve eener pragm. gesch. der Theologie in Nederland, passim; Molhuysen, Gesch. Univ. Bibl. Leiden (1905), p. 47 vv. en verdere opgave bij Boeles en Glasius.

Wumkes