Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Verstolk van Soelen, Mr. Johan Gijsbert baron]

VERSTOLK VAN SOELEN (Mr. Johan Gijsbert baron), geb. te Rotterdam 16 Mrt. 1776, overl. te Zoelen 3 Nov. 1845, was de zoon van Aert Johan Verstolk van Soelen (dl. II, kol. 1496) en Marie Elisabeth Hoffman, verliet, toen de omwenteling van 1795 tot stand kwam, ons land, ging achtereenvolgens te Göttingen en te Kiel studeeren en promoveerde in laatstgenoemde stad in de rechten. Hij bracht den verderen tijd reizende in het noorden van Europa en in Engeland door, en keerde na den vrede van Amiens in 1802 in zijn

[p. 1205]

vaderland terug. Kort daarna werd hij schepen te Rotterdam. De raadpensionaris Schimmelpenninck benoemde hem 19 Juli 1805 met ingang van 1 Aug. d.a.v. tot lid van het uit 10 leden bestaand bestuur van het departement Holland. Koning Lodewijk benoemde hem bij de nieuwe organisatie der departementen, waarbij Holland verdeeld werd in Amstelland en Maasland, 8 Mei 1807 tot assessor, hetzelfde als thans lid van Gedeputeerde Staten, in Amstelland. Hij verhuisde daarvoor naar Haarlem.

Op 1 Jan. 1810 werd hem de gewichtige betrekking van landdrost, hetzelfde als thans commissaris der Koning n, in het departement Gelderland opgedragen. Behalve van der Capellen (dl. I kol. 569) heeft nimmer iemand deze betrekking op zoo jeugdigen leeftijd verkregen.

Na onze inlijving werd Verstolk bij keizerlijk decreet van 13 Dec. 1810 tot préfet van het departement Frise benoemd. Hij ruilde met R.L. van Andringa de Kempenaer (dl. VIII, kol. 960). Hij aanvaardde zijn betrekking 19 Febr. 1811. Dat de Keizer over hem tevreden was, blijkt ook uit zijn benoeming tot baron de l'empire. Ook de Friezen waren tevreden over zijn beheer, zooals gememoreerd wordt in de Vrije Fries, 10e deel (1863),blz. 244. De beide kwartierdrosten (Friezen) te Heerenveen en Sneek bleven nu als sous-préfet in functie, die te Leeuwarden werd niet gecontinueerd maar Verstolk tegelijk met diens functie belast. Op 11 Apr. 1813 werd een sous-préfet uit Mons naar Leeuwarden overgeplaatst, ook om toezicht op Verstolk te houden; gelukkig kwam er spoedig een eind aan de tyrannie.

Na onze bevrijding, toen het russische leger Friesland binnenrukte, legde Verstolk op 18 Nov. 1813 zijn ambt neder. De russische kolonel baron von Rosen bepaalde, dat alle ambtenaren den dienst weder moesten opvatten; Verstolk, die ziek was, weigerde dit. Dit werd hem door von Rosen zoo kwalijk genomen, dat hij 25 Nov. gevangen genomen en naar Groningen gevoerd werd. Maar eenige leden van het Friesche departementaal bestuur wisten te bewerken, dat hij 28 Nov. in vrijheid gesteld werd. Hij bood, nadat de verbonden mogendheden Parijs veroverd hadden, zijn diensten aan den Souvereinen Vorst aan, en deze bestemde hem voor gezant te St. Petersburg. Hij behoefde dit ambt voorloopig niet te aanvaarden, daar de Czaar na de verovering van Parijs nog lang in die stad en daarna te Weenen vertoefde. Daarom werd hem door den Souvereinen Vorst 12 Aug. 1814 onder den titel commissaris-generaal het bestuur van de veroverde zuid-nederlandsche gewesten, behoorende tot de departementen Ourte bewesten de Maas, uitgezonderd het westelijk van de Maas gelegen deel van de stad Luik, en Meuse Inférieure bewesten de Maas, opgedragen. Onder hem dienden twee commissarissen, geplaatst te Herstal en te Hasselt.

Op 23 Dec. 1814 vereenigde de Souvereine Vorst de voormalige Generaliteitslanden van Over-Maas met de provincie Brabant, waardoor Maastricht (zonder Wijk) en eenige ook westelijk van de Maas gelegen dorpen aan Verstolk's beheer werden onttrokken.

Op 12 Mei 1815 nam hij van den commissaris Piautaz de departementen Meuse et Ourte (door het pruisische beheer gevormd uit de rechtsch-Maasche deelen der departementen Ourte en Meuse Inférieure) en Forêts, voor zoover zij niet aan Pruisen moesten komen, over. Hij beheerde nu hetgeen volgens de grondwet werd de provinciën Luxemburg, Luik en Limburg, alsmede een deel van Namen. Toen ook in de Zuidelijke Nederlanden gouver-

[p. 1206]

neurs benoemd waren, gaf hij van 2 tot 9 Oct. 1815 zijn beheer aan die ambtenaren over.

Kort daarop vertrok hij naar zijn bestemming te St. Petersburg. In Rusland was hij vooral in het belang der handelsbetrekkingen met ons land werkzaam. Het klimaat was hem niet gunstig, zoodat hij in 1822 verlof verzocht. In 1823 werd hij bij Koninklijk besluit eervol ontslagen als gezant.

Aan Willem I werd in 1824 opgedragen, als arbiter op te treden tusschen Groot-Brittannië en de Vereenigde Staten, in een geschil over de grens tusschen de beide landen. De Koning droeg de beslissing op aan Verstolk, Elout (dl. I, kol. 805) en de Constant Rebecque (dl. III, kol. 251).

Na den stormvloed van 4 Febr. 1825 werd hij door den Koning naar Friesland en Overijsel gezonden, waar hij de noodige maatregelen tot leniging der berokkende schade nam.

Bij Koninklijk besluit van 1 Dec. 1825 werd Verstolk benoemd tot minister van Buitenlandsche Zaken, eerst ad interim tot 10 Mrt. 1826, vervolgens definitief.

De Bosch Kemper, Geschiedenis van Nederland na 1830, 3e deel, blz. 24) zegt over hem: ‘In de geschreven adviezen van .... en Verstolk van Soelen vond men den deftigen, breedsprakigen, hooggestemden toon, die terecht tegenwoordig wordt afgekeurd.’

In het bijzonder sedert 1830 heeft Verstolk zeer moeilijke jaren beleefd, waarin hij weliswaar den steun van den uitstekenden Falck (dl. I, kol. 845) had, maar waar hij telkens in hetgeen hij tot stand wilde brengen, gedwarsboomd werd, eerst door de intrigues van Palmerston en Talleyrand, later van Leopold I en Stockmar, en eindelijk door de hoofdigheid van Willem I.

Van Dec. 1833 tot Juli 1834 was hij door ziekte verhinderd zijn functie waar te nemen. Hij mocht de totstandkoming van de verdragen van Apr. 1839 nog als minister beleven.

Tot het laatst bleef hij zeer conservatief. Hij heeft den Koning zelfs de onbeduidende verbetering, die opgesloten lag in de herziening der grondwet van 1840, afgeraden.

Eindelijk verzocht hij, weder met het oog op zijn gezondheid, ontslag, hetwelk hem 13 Sept. 1841 eervol verleend werd. Sedert is hij ambteloos gebleven.

Hij werd in 1823 tot baron verheven. Hij was ongehuwd.

Een verslag van hem, opgemaakt toen hij prefect was, getiteld De Friezen, hun aard, karakter, opvoeding, kleeding, taal, levenswijze, zeden enz., is opgenomen in Vrije Fries 13e deel (1877), blz. 17-60.

Ramaer