Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Stolte, Harm]

STOLTE (Harm), geb. 22 Dec. 1797 overl. te 's Gravenhage 30 Nov. 1859, ging na een diploma verworven te hebben, in 1820 naar Nederlandsch Oost-Indië als ambtenaar bij het binnenlandsch bestuur. Hij was tot 1834 werkzaam op verschillende bureaux te Batavia, laatstelijk als hoofdcommies bij de directie van 's lands producten en civiele magazijnen. In dat jaar werd hij als secretaris der residentie overgeplaatst naar Pekalongan, in 1837 werd hij waarnemend secretaris der generale directie van de financiën en in 1838 inspecteur van financiën. Als zoodanig werd hij in 1840 op zijn verzoek eervol ontslagen, hij had toen juist 20 jaren dienst en kon dus pensioen bekomen. Hij werd toen te Batavia vertegenwoordiger van de firma Hoboken & Zonen, export-handelaars te

[p. 1080]

Rotterdam. Behalve groote handelsrelatiën had zij uitgebreide eigendommen in erfpacht in de residentie Krawang. Door de verschillende door hem bekleede betrekkingen leerde Stolte Java zeer goed kennen. Hij repatrieerde in 1848 en werd niet lang daarna, 27 Aug. 1850, in het kiesdistrict Amsterdam tot lid van de Tweede Kamer gekozen. Hij bleef dit tot zijn overlijden.

Hij was onder de indische specialiteiten de meest conservatieve en, hoewel geenszins onbekwaam en goed spreker, kon hij toch wat Oost-Indië betreft, niet in de schaduw staan van zijn tijdgenooten in de Kamer van Hoëvell (dl. I, kol. 1128), den grooten kampioen voor de inlanders, Rochussen (dl. II, kol. 1217), Baud (dl. I, kol. 245) en sedert 1858 Duymaer van Twist (dl. II, kol. 1459).

Op 6 Dec. 1852 hield hij een zeer leerrijke rede over de geschiedenis van het cultuurstelsel, hij wees aan hoezeer velen er geld aan verdiend hadden, maar dat velen door het stelsel van opbod, hetwelk tot 1847 gold, geruïneerd waren, en dat in de jaren 1850-52 het rijk groote verliezen geleden had doordat de suikercontractanten ⅓ à ⅔ van den oogst aan de regeering moesten leveren en zij dat deel dan ten verkoop naar Nederland verscheepte. Door samenspanning der koopers bracht het product veel minder op dan wanneer het door de contractanten verkocht ware. Maar deze en andere verkeerde toepassingen pleitten niet tegen het cultuurstelsel op zichzelf.

Op 26 Sept. 1853 klaagde hij over de ondermijning van ons gezag op Java, een klacht, die toen zeker minder reden had dan in onzen tijd. Hij liet zich ongunstig uit over den gouverneur-generaal Duymaer van Twist. Terecht vatte van Hoëvell hierop vuur en verdedigde van Twist met warmte. Op 18 Nov. 53 verklaarde hij zich tegen een overeenkomst met de Handelmaatschappij, wegens details; de hoofdzaak, het consignatiestelsel, keurde hij goed. Op 10 Dec. d.a.v. adviseerde hij de heerendiensten op Java althans niet geheel af te schaffen, omdat de inlanders nog niet ontwikkeld genoeg waren om belasting in geld op te kunnen brengen.

Bij de beraadslaging over het regeeringsreglement voor Nederlandsch Oost-Indië, die van 17 Juli tot 8 Aug. 1854 duurde, en waarbij de bovengenoemde mannen zeer belangrijke redevoeringen hielden, die van diep inzicht in de indische zaken getuigden, heeft hij slechts tweemaal gesproken: op 17 Juli hield hij een algemeene beschouwing en op 5 Aug. verzette hij zich tegen de vrijheid van drukpers.

Op 10 Dec. 1856 deed hij naar aanleiding van de bespreking van den handel op Japan belangrijke mededeelingen over onze vroegere vestiging aldaar te Fortado en het ons daarna door de japansche regeering aangewezen Decima, waar alle handel moest gaan door tusschenkomst van de keizerlijke geldkamer te Nagasaki en waar door den smokkelhandel groote bedragen verdiend werden.

Op 25 Nov. 1858 berekende hij, dat de nederlandsche schatkist van 1832 tot en met 1857 437 millioen uit de javaansche cultures getrokken had. Op 15 Dec. d.a.v. zeide hij, dat de tegenstanders van het cultuurstelsel in vroegere jaren overdreven, door het voor te stellen als de oorzaak der armoede van de Javanen en van de hongersnooden in de afdeelingen Demak en Grobogan. Thans, zeide hij, wordt het nog slechts bestreden, omdat men vrijen beter dan gedwongen arbeid acht. Op 16 d.a.v. waarschuwde hij bij de behandeling van het erfpachtstelsel, hetwelk in de laatste jaren zeer was uitgebreid, er tegen, dat rijke Chineezen een Europeaan als prête-nom gebruikten om het land te

[p. 1081]

pachten, en dan zelf de bevolking uitzogen en onrechtmatige winsten behaalden.

Op 24 Febr. 1859 verzette hij zich tegen de overdrijving bij sommigen om de javaansche bevolking als in slavernij zuchtend voor te stellen. Hij staafde, dat zij nimmer als in de landen, waar nog slavernij heerschte, met de zweep naar de velden gedreven werden; de hoofden bepaalden in overleg met de europeesche ambtenaren wat het beste plan zou worden en met deze wijze van doen was de bevolking tevreden. Eerst na Stolte's dood is de Max Havelaar van Douwes Dekker (dl. I, kol. 697) verschenen; het was jammer, dat hij daarover niet het een en ander in de Kamer heeft kunnen zeggen; Duymaer van Twist, een der voornaamste door Dekker aangeklaagden, en anderen hebben dit verzuimd.

Men had de gewoonte, de schepen der nederlandsche vloot tegen zeeschade te verzekeren. Er was 21 Apr. 1858 een motie van van Eck (dl. I, kol. 786) aangenomen om dit binnen eenige jaren te doen eindigen, daar het geldverspilling is wanneer een lichaam als de staat, die objecten van zoo groote gezamenlijke waarde heeft, een deel daarvan verzekert. De minister van Koloniën had hieraan niet voldaan en nu stelde van Eck voor, dat de verzekering binnen 5 jaren een einde moest nemen. Na bestrijding hiervan door Stolte stelde van Hoëvell een motie voor, waarin het beginsel der niet-verzekering werd gehandhaafd, maar de regeering vrijgelaten werd, de verzekering te doen eindigen als dit haar geschikt voorkwam. De motie van van Eck werd verworpen, die van van Hoëvell aangenomen.

Op 28 d.a.v. hield Stolte een uitvoerige rede over de koffieveilingen der Handelmaatschappij. Dit was de laatste maal, dat hij in de Kamer sprak.

Ramaer