Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Ruysdael, Izaäck van]

RUYSDAEL (Izaäck van), veelal genoemd Izaäck Ruysdael, geb. te Naarden in 1599, begr. te Haarlem in de Nieuwe Kerk 4 Oct. 1677, broeder van Jacob Jacobsz en Salomon van R., die volgen. Hij was een zoon van den naardenschen kistenmaker Jacob Jansz de Goyer en vestigde zich na diens dood (1616) met zijn broeder Salomon te Haarlem. Hij was van beroep (ebbenhouten) lijstenmaker, maar stond daarnaast bij het St. LucasgiIde te Haarlem te boek als kunstkooper en leerknecht (Ieerlingschilder). Als ‘Ysaacq de Goyer, weduwenaer van Naerden’, huwde hij op 12 Nov. 1628 te Haarlem met Mayken Cornelisdr; vermoedelijk werd het volgend jaar uit dit huwelijk de groote landschapsschilder Jacob Izaacksz van R. geboren (zie kol. 902) (mogelijk was deze evenwel uit een vorig huwelijk van Izaäck). Spoedig volgde Izaäck evenwel het voorbeeld van zijn oudsten broeder Jacob en noemde zich (van) Ruysdael, zie het art. Jacob Jacobsz R. In de rollen van de kleine Bank van Justitie te Haarlem komt hij in Sept. en Nov. 1628 respectievelijk voor als ‘Isaeck patroonmaker’ en ‘Ysack ebbelijstmaker’, woonachtig in de Smedestraat over de Bastaertpijp (een herberg, waar toenmaals de schilder Cornelis Kittensteyn gevestigd was). In 1643 woonde hij in de Zijlstraat, in 1646 in de Ridderstraat te Haarlem. Na den dood van zijn tweede vrouw huwde Izaäck den 9en Mrt. 1642 te Haarlem met Barbertje Hoevenaels, die 12 Jan. 1672 op het kerkhof der onvermogenden te Haarlem werd begraven. Uit dit derde huwelijk werd één dochter geboren, Maria, die

[p. 913]

zich in 1660 op 17-jarigen leeftijd in de Gereformeerde kerk te Haarlem liet doopen en in 1673 huwde met Joost van der Hulst. Het schijnt dat Izaäck zelf tot de Doopsgezinden bleef behooren, al vindt men zijn naam niet onder de lidmaten der vlaamsche gemeente, waarbij zijn broeder Salomon was ingeschreven.

Izaäck van R. stelde in het geheel geen orde op zijn zaken. Nu eens betaalde hij zijn schulden (huishuur) niet, dan weer leverde hij de bij hem bestelde waren niet af of kwam hij zijn verplichtingen als commissionnair in schilderijen niet na. In vele daaruit voortvloeiende processen werd hij veroordeeld. Meestal kwam het dan tot een regeling met zijn schuldeischers, waarbij hij beloofde zijn schuld in kleine termijnen at te betalen. Een en ander geeft geen hoogen dunk van zijn financiën. Na 1646 schijnt zijn financieele toestand evenwel te zijn verbeterd, omdat zijn zoon Jacob hem steunde. In ruil voor de vele geldsommen, die hij van Jacob leende, cedeerde Izaäck in 1668 aan zijn zoon al zijn roerende goederen. De vader schijnt dan ook grootendeels op kosten van zijn zoon, die over flinke inkomsten moet hebben beschikt, geleefd te hebben.

Vermeld moet nog worden, dat Jan van Goyen in 1634 ten huize van Izaäck van R. verbleef; laatstgenoemde moest in dat jaar voor van Goyen ƒ 3 boete betalen omdat het hem als leerknecht niet geoorloofd was een ander schilder te zijnen huize te laten schilderen. Een en ander pleit voor de relaties tusschen van Goyen en de Ruysdaels.

W. Bürger heeft voor het eerst in de Gazette des Beaux Arts 1869, I, 179 de aandacht gevestigd op Izaäck van R. en schreef hem enkele schilderijen toe, die verwantschap vertoonden met het werk van Jacob v.R., zonder diens hoogte te bereiken. Bode begroette deze ontdekking met sympathie (Zeitschrift für bild. Kunst VII, 1872, 170) en liet de toeschrijvingen door andere volgen. Ondanks het protest van Wurzbach in laatstgenoemd tijdschrift (1877, 381), hebben zich eenige toeschrijvingen van Bode tot den huidigen dag gehandhaafd, te meer daar Bredius in oude inventarissen (o.a. in die van Jan Miense Molenaer) Izaäck eenige malen als schilder vermeld heeft gevonden. Bovendien was volgens Houbraken Izaäck de leermeester van den landschapschilder Isaäc Koene.

Men schrijft aan Izaäck toe een tweetal weinig beteekenende met IVR gesigneerde landschappen (te Müchen en Frankfort a.M.), verder een tweetal ongesigneerde in het Karl-Friedricb-Museum te Berlijn (afb. 10 bij Rosenberg) en in het museum te Bordeaux. Een teekening van hem bevindt zich in het Kupferstichkabinett te Berlijn.

Zie: A. van der Willigen Pzn., Les artistes de Harlem (1870), 253 e.v.; Emile Michel, Jacob van Ruysdael et les paysagistes de l'école de Harlem (Paris 1890), 17-18; Oud-Holland 1915, 19 e.v., 1919, 126; Wurzbach, Künstlerlexikon, i.v.; K.E. Simon, Jacob van Ruisdael, Eine Darstellung seiner Entwicklung (diss. Berlin 1927, herdr. 1930), 5; J. Rosenberg, Jacob van Ruysdael (Berlin 1928), 16; verder de bronnen vermeld in het art. Jacob Jacobsz van Ruysdael.

Wijnman